W drugiej połowie XVIII w. rozpowszechnił się w państwach niemieckich, Skandynawii, Hiszpanii i Rosji system rządów zwany absolutyzmem oświeceniowym. Był on inspirowany przez ideologię oświecenia.
W imię racji stanu, jedności i siły państwa władcy
- wzmacniali centralizm w zarządzaniu państwem,
- dbali o rozwój gospodarczy,
- ograniczali przywileje szlachty,
- zwalczali uprawnienia Kościoła (laicyzacja).
Następowało jednocześnie zaostrzenie kontroli policyjnej i wszechwładne panowanie zależnej od monarchy biurokracji. Powstał typ państwa policyjnego.
W tym okresie powstało nowożytne prawodawstwo. W oparciu o idee oświecenia zakładało ono wprowadzenie konieczności dowiedzenia oskarżonemu winy, znosiło tortury. Kara powinna oddziaływać wychowawczo na przestępcę.
Do największych reform w duchu absolutyzmu oświeconego należą reformy Józefa II (1780-1790) w Austrii tzw. reformy józefińskie.