Monarchia absolutna była kolejną formą ustrojową państwa feudalnego.
- Pojawiła się wraz z ograniczeniem znaczenia bądź likwidacją instytucji stanowych przez panujących oraz redukowaniem uprawnień politycznych poszczególnych stanów. Najwyższa suwerenna pełna władza przeszła w ręce monarchy.
- Monarchia absolutna zrodziła się w momencie, gdy zarysowały się pierwsze symptomy rozkładu gospodarki feudalnej. W rywalizacji ze szlachtą i możnowładztwem (w celu ograniczenia ich przywilejów) odwoływała się do pomocy rosnącego w siłę, coraz zamożniejszego mieszczaństwa. Królowie sprzymierzali się z miastami, drobną i średnią szlachtą przeciwko możnowładztwu. Sprzyjając działalności gospodarczej mieszczaństwa, otwierając mu drogę do awansu i osobistych karier (np. drogę do urzędów) monarchowie nie przyznali jednak tej grupie praw politycznych. W sumie, mimo ograniczenia przywilejów stanowych i feudałów, monarchia absolutna przyczyniła się do umocnienia systemu feudalnego, którego była częścią.
- Król był najwyższym organem państwa utożsamianego z rzeczą publiczno-prawną. Będąc wszechwładnym (istota absolutyzmu) obejmował swoją kontrolą najróżniejsze dziedziny życia, ingerował w procesy gospodarcze a nawet stosunki wyznaniowe, pragnął podporządkować sobie Kościół, z różnym zresztą powodzeniem. Władcy przejawiali tendencję do wkraczania w życie poddanych i drobiazgowych częstokroć jego regulacji. Monarchia ingerowała również w sądownictwo, zwłaszcza iż władca i tutaj zarezerwował dla siebie ostatnie słowo. Z czasem monarchia absolutna nabierała cech państwa policyjnego.
- W monarchiach absolutnych następowały kodyfikacje istniejących już norm prawnych w kierunku ich unifikacji jak również, rozbudowanej do nieznanych wcześniej rozmiarów, własnej działalności legislacyjnej.
- Aparat państwowy cechował centralizm i biurokratyzm, często dowolność w interpretowaniu przepisów, a obywatele wobec niej stawali się bezbronni. .Na szczeblu centralnym istniały “ministerialne” organy kolegialne, na poziomie lokalnym – liczny aparat urzędniczy. Działania administracji państwowej cechowała
Swoistą formą monarchii absolutnej stał się absolutyzm oświecony.
Niektóre państwa wraz ze swymi monarchami w XVIII w. wkroczyły na drogę reform zgodnych z duchem epoki oświecenia i stąd owa nazwa. Przeprowadzone działania likwidowały bądź ograniczały najbardziej rażące nadużycia feudalizmu, szczególnie na wsi (ucywilizo-wanie stosunków), bądź zmieniały prawodawstwo (likwidacja okrutnych kar, tortur, postępowe kodyfikacje), albo też tworzyły podwaliny państwowej oświaty i opieki społecznej. W sumie przedłużyło to w kilku państwach egzystencję monarchii absolutnej (Prusy i Austria do połowy XIX w.).
Zapamiętaj!
- monarchia absolutna to typ monarchii, w której występuje nieograniczona i nie podlegająca niczyjej kontroli władza panującego. Zarządzanie państwem opierało się na zasadach centralizmu i biurokratyzmu (rozbudowanym aparacie urzędniczym). Z czasem przybierała postać państwa policyjnego. Specyficzną formą był absolutyzm oświecony.
- etatyzm – ingerencja państwa w życie gospodarcze, nadmierny biurokratyzm;
- merkantylizm – polityka ekonomiczna zmierzająca do wzmocnienia siły gospodarczej państwa, preferująca eksport i napływ pieniądza do kraju, stosująca szeroki protekcjonizm (taryfy celne); faworyzacja i popierająca rodzimą produkcję; jej realizatorem był J.B. Colbert;
- fizjokratyzm – myśl ekonomiczna oficjalnie głosząca prymat rolnictwa, ale faktycznie zmierzająca do zniesienia wszelkich ograniczeń życia gospodarczego (zwłaszcza cechów), w istocie swej kapitalistyczna.