Unia personalna polsko-węgierska

Po śmierci Władysława Jagiełły władzę w Polsce przejął jego syn Władysław III (1434-1444), zwany później Warneńczykiem. 1440r. Węgrzy pod wpływem niebezpieczeństwa tureckiego – pod koniec XIV w. Osmanie podbili Bałkany, zadając chrześcijanom ogromne straty na Kosowym Polu (1389) i pod Nikopolis (1396) – powołali małoletniego władcę Polski na tron węgierski. Liczyli na pomoc dynastii Jagiellonów w walce z Turkami. W 1444r. wojska węgierskie, polskie i ochot–nicy z innych krajów chrześcijańskich, wyruszyły na krucjatę przeciw Osmanom. W bitwie pod Warną poniosły druzgocącą klęskę, a Władysław I11 poniósł śmierć.

Panowanie Kazimierza Jagiellończyka (1447-1492)

Po trzech latach bezkrólewia, władzę w Polsce i na Litwie objął kolejny syn Jagiełły – Kazimierz. Za jego panowania doszło do konfliktu z Krzyżakami. Powstał w 1440r. Związek Pruski skupiąjący nastawione opozycyjnie, wobec Zakonu miasta i szlachtę państwa krzyżackiego. W 1454r. wzniecił powstanie i poddał kraj pod zwierzchnictwo Kazimierza Jagiellończyka. Ogłosił on akt inkorporacji – wcielenia terytorium zakonnego do Polski (miasta zachowały swe prawa i przywileje, szlachta pruska została zaś zrównana w prawach ze szlachtą polską). Spowodowało to wybuch wojny trzynastoletniej między Polską i Zakonem (1451–1466). Krzyżacy ponieśli szereg klęsk. Pokój toruński w 1466r. przyznawał Polsce Pomorze Gdańskie z ziemią chełmińską, Malbork, Elbląg i Warnę. Pozostała część państwa krzyżackiego, ze stolicą w Królewcu, miała być lennem Polski.

Polityka dynastyczna Jagiellonów

W 1471r. narodowe stronnictwo antyniemieckie powołało na tron czeski syna Kazimierza Jagiellończyka – W tadysława II. W 1490 r. został on wybrany również królem Węgier. W ten sposób Jagiellonowie zdobyli dominujące wpływy w Europie Środkowej. Rywalizowali tuz Habsburgami, którzy w tym czasie wzmocnili swą władzę w Rzeszy, a także uzyskali dzięki małżeństwu Niderlandy i Hiszpanię. W 1515r. w Wiedniu doszło do porozumienia pomiędzy oboma dynastiami. Na jego podstawie w razie wygaśnięcia czesko–węgierskiej linii Jagiellonów spadek po nich mieli przejąć Habsburgowie, a nie Zygmunt I. Tak się stało w 1526r., kiedy to Ludwik Jagiellon, poległ w bitwie pod Mohaczem, walcząc z Turkami.

Polska wobec ekspansji tureckiej

Po opanowaniu przez Turcję Bałkanów, następca Kazimierza Jagiellończka – Jan Olbracht (1492–1501), zorganizował w 1497r. wyprawę, która jednak poniosła klęskę w lasach Bukowiny. W 1531r. hetman Jan Tarnowski podbił wojska mołdawskie pod Obertynem. Mołdawia mimo to uległa jednak Turcji, stając się jej lennem.

Hołd pruski (1525 r.)

Za panowania Zygmunta I Starego (1506-1548), następcy Aleksandra Jagiellończyka (1501–1506), doszło do ostatniej wojny z Zakonem krzyżackim – 1519–1521. Zakon poniósł w niej klęskę. W 1521r. zawarto 4–letni rozejm. W 1525r. zawarto krakowski traktat pokojowy. Wielki mistrz Zakonu, Albert Hohenzollern, który został luteraninem, ogłosił sekularyzację Zakonu i utworzył świeckie państwo – Księstwo Pruskie. Było ono lennem Polski, zobowiązanym do udzielania w razie wojny pomocy wojskowej i finansowej. Symbolem lennego stosunku stał się hołd Alberta złożony Zygmuntowi. Hołd mieli składać wszyscy następni władcy Prus.

Konflikt z Rosją

Od 1480r, kiedy to Wlk. Księstwo Moskiewskie zrzuciło zwierzchność tatarską, nastąpił wzrost jego potęgi. Moskwa przystąpiła do jednoczenia ziem ruskich. Doprowadziło to do konfliktu z Litwą. W 1514 r. Litwini odnieśli zwycięstwo nad Orszą, lecz mimo to utracili smoleńszczyznę i siewierszczyznę. Do kolejnego konfliktu doszło za panowania w Moskwie Iwana IV Groźnego (1533–1584). Po scentralizowaniu państwa, przystąpił on do ekspansji zewnętrznej. Przybrał tytuł cara Wszechrusi i sprowokował wojnę z Polską i Litwą o Inflanty. W 1561r. traktatem wileńskim, sekularyzowano zakon inflancki. Inflanty włączono do państwa polsko–litewskiego, a z Kurlandii utworzono lenna. Wybuchła wojna północna (1561–1570) o Inflanty. Przyłączyła się do niej Szwecja i Dania. Ostatecznie Polska i Litwa utrzymały Inflanty (bez Estonii opanowanej przez Szwecję).

 

Daty do zapamiętania

1434-1444 – panowanie Władysława III Warneńczyka
1444 – bitwa pod Warną
1447-1492 – panowanie Kazimierza Jagiellończyka
1454-1466 – wojna trzynastoletnia 1466 — pokój toruński
1471-1526 – Jagiellonowie w Czechach i na Węgrzech
1492-1501 – panowanie dana Olbrachta
1501-1506 – panowanie Aleksandra Jagiellończyka
1506—1548 — panowanie Zygmunta I Starego
1515 — porozumienie wiedeńskie 1519—1521 — wojna z Zakonem
1521 — hołd pruski
1548—1572 — panowanie Zygmunta Au-gusta
1561—1570 — wojna północna o Inflanty