Napoleon Bonaparte, który wsławił się jako dowódca wyprawy włoskiej (1796-1797) i do Egiptu (1798), dokonał 18 brumaire’a (9 listopada) 1799 r. zamachu stanu, likwidując Dyrektoriat. Na jego miejsce powołano 3 konsulów z Bonaparte na czele.

  • Nowa konstytucja dawała władzę wykonawczą oraz możliwość wysuwania projektów ustaw (przyjmowanych lub odrzucanych przez Ciało Prawodawcze) pierwszemu konsulowi (Napoleonowi Bonaparte). Ten okres w historii Francji (1799-1804) nazywamy Konsulatem. Dokonano w tym czasie
    • reformy administracji i sądownictwa w kierunku silniejszej centralizacji państwa,
    • podpisano konkordat z Rzymem,
    • zreorganizowano szkolnictwo (urzędy centralne kierujące szkołami średnimi i wyższymi).
  • W 1804 r. został wydany kodeks cywilny zw. Kodeksem Napoleona. Gwarantował on
    • równość wszystkich obywateli wobec prawa,
    • równouprawnienie wyznań z jednoczesnym oddzieleniem kościoła od państwa (np. śluby cywilne),
    • prawo do własności prywatnej,
    • swobodę działalności gospodarczej.

Uwaga! Kodeks Napoleona (wprowadzany we wszystkich krajach mu podległych) przyczynił się do rozwoju kapitalistycznych stosunków społeczno-ekonomicznych i zaniku feudalizmu.

  • Osobno wydano kodeks karny i handlowy.

 

Cesarstwo Francji

W grudniu 1804 r. Bonaparte koronował się na dziedzicznego cesarza Francuzów (nie Francji!) i wkrótce potem na króla Włoch. Królami zostali również władcy państw zależnych od Francji – bardzo często pochodzący z rodziny Napoleona np.

  • Ludwik – król Holandii,
  • Józef – Neapolu a następnie Hiszpanii
  • Hieronim – Westfalii.

Przywrócono tytuły szlacheckie, powstała też nowa arystokracja.

Wojny napoleońskie

  • W wyniku wojny z 2 koalicją antyfrancuską (Austria, Anglia, Neapol i Portugalia) w latach 1799-1802, Napoleon rozbił pod Marengo i Hohenlinden wojska cesarskie.
    W 1801 r. zawarto pokój z Austrią w Luneville i w 1802 r. w Amiens z Anglią, Francja znalazła się na drodze do zapewnienia sobie hegemonii w Europie.
  • Inicjatorem 3 koalicji, była Anglia. Przymierze z nią zawarła Rosja i Austria (w 1804 r. jej władca przyjął tytuł cesarza Austrii).
    Doszło do wojny w 1805 r. Flota francuska poniosła klęskę pod Trafalgarem, lecz na lądzie Napoleon odniósł pełny sukces. Zajął twierdzę Ulm, Wiedeń i 2.XII.1815 r. pod Austerlitz rozbił doszczętnie wojska austriacko-rosyjskie. W pokoju preszburskim (bratysławskim) Austria oddała Francji Wenecję i Istrię. Z księstw niemieckich utworzono Związek Reński podległy Napoleonowi.
  • Spowodowało to reakcję Prus. Po ich stronie stanęła Rosja. Wojna z 4 koalicją 1806-1807, zakończyła się klęską Prus pod Jeną i Auerstedt, oraz Rosji pod Iławą i Friedlandem.
    Pokój tylżycki potwierdzał hegemonię francuską w Europie. Prusy oddały terytoria z których utworzono Księstwo Warszawskie, Wolne Miasto Gdańsk i Królestwo Westfalii. Rosja zobowiązała się do przystąpienia do blokady kontynentalnej – nie dopuszczaniu wytworów angielskich na rynek europejski.
  • W 1808 r. Napoleon osadził na tronie hiszpańskim swego brata Józefa. Mimo postępowych reform, panowanie francuskie spowodowało powstanie, poparte przez Anglię. W 1809 powstała 5 koalicja obejmująca Anglię i Austrię. Pod Wagram Napoleon pobił wojska austriackie. Monarchia habsburska, tracąc ziemie na rzecz księstwa Warszawskiego, Francji i Rosji (wystąpiła ona jako sojusznik Napoleona) spadła do roli państwa wasalnego.

Uwaga
Pierwsza koalicja antyfrancuska (1792-1797), do której należała Anglia, Austria, Prusy, Holandia i Hiszpania, zawiązała się na wieść o zgilotynowaniu Ludwika XVI. Jej celem było zapobieżenie rozprzestrzenienia się w Europie idei rewolucji francuskiej.

 

Wyprawa na Rosję

Decydująca walka o hegemonię w Europie miała rozegrać się pomiędzy Francją a Rosją. Napoleon zdołał zmobilizować do wojny po swojej stronie praktycznie całą Europę. Jego wojska – „wielka armia” liczyły 600 tys. ludzi różnych narodowości.

  • 24.VI.1812 r. przekroczyły granicę z Rosją. Wojska rosyjskie po nierozstrzygniętej bitwie pod Borodino (5-7.1X.1812 r.), wycofały się, oddając Francuzom Moskwę. Nadciągająca zima, metoda „spalonej ziemi” stosowana przez Rosjan i partyzantka zmusiły Napoleona do odwrotu. Mróz i głód wyniszczyły prawie całkowicie „wielką armię”.
  • Wiosną 1813 r. Rosjanie zajęli Księstwo Warszawskie i wkroczyły do Niemiec. Na stronę Aleksandra I przeszły Prusy i Austria, a wkrótce wszyscy byli sojusznicy Francji (oprócz Polaków). Powstała 6 koalicja. W „bitwie narodów” pod Lipskiem (16-19.X.1813 r.) Napoleon poniósł klęskę.
  • Wiosną 1814 r. sojusznicy wkroczyli do Francji.
  • 6.IV.1814 r. Napoleon abdykował.

 

Restauracja Burbonów i „sto dni”Napoleona

Na tronie francuskim zasiadł Ludwik XVIII, brat straconego Ludwika XVI. Zawarty ze sprzymierzonymi pokój paryski uznawał granice Francji według stanu z 1792 r.. Napoleon zachował tytuł cesarski i otrzymał w posiadanie wyspę Elbę.

We Francji zapanował reżim. Wywołało to powszechne oburzenie.

W marcu 1815 r. Bonaparte wylądował na południu Francji. Bez walki zajął Paryż, a Ludwik XVIII zbiegł za granicę. Sprzymierzeni nie myśleli uznać tego faktu. Wojska angielskie, pruskie, austriackie skoncentrowały się w Belgii.

18.VI.1815 r. pod Waterloo pobiły one Francuzów, Napoleon oddał się w ręce Anglików, którzy internowali go na wyspie Św. Heleny. Zmarł tam w 1821 r.

Datownik

1796-1797 – wyprawa włoska Bonapartego
1798 – wyprawa do Egiptu
1799 – przewrót 18 brumaire’a (18 listopada)
1799-1804 – Konsulat
1799-1802 – wojna z 2 koalicją
1804 – wprowadzenie kodeksu cywilnego
1804 – koronacja Napoleona Bonaparte na cesarza Francuzów
1805 – wojna z 3 koalicją (Trafalgar i Austerlitz)
1806-1807 – wojna z 4 koalicją (Jena, Auerstadt, Iława i Fradland)
1808 – początek wojny w Hiszpanii
1809 – wojna z 5 koalicją (Wagram)
1812 – wyprawa na Rosję
1813 – 6 koalicja
1813.X.16–19. – bitwa pod Lipskiem
1814 – abdykacja Napoleona
1815 – „sto dni”
1815.VI.18. – Waterloo