Kwestie gospodarcze
II Rzeczpospolita była po wojnie krajem bardzo zniszczonym, pozbawionym jakichkolwiek odszkodowań, zewsząd zagrożonym. Polska musiała liczyć tylko na własne siły, do czasu tylko korzystała z korzystnej koniunktury międzynarodowej. Pośrednim dziedzictwem konfliktów zbrojnych i zaborów stały się: inflacja, fatalna struktura rolna (przeludnienie i rozdrobnienie wsi) i słabość polskiego kapitału. Przez wiele lat Polska prowadziła wojnę celną z Niemcami. Stosunki gospodarcze z ZSRR były raczej niedobre.
Wskaźniki produkcji z 1913 roku osiągnięte zostały dopiero w 1938 roku, a przy oczywistym przyroście naturalnym, na 1 mieszkańca (po przeliczeniu) nawet uległy lekkiemu zmniejszeniu. Lata wielkiego kryzysu (w Polsce lata 1929-1935) czy wcześniejszej hiperinflacji były wyjątkowo trudne, ponieważ zdecydowanie rolniczy kraj stanowił jedno ze słabszych ogniw światowego systemu gospodarczego.
Wiedząc o tych słabościach tym bardziej docenić należy wielki wysiłek narodu, jego politycznych czy gospodarczych elit.
- Stworzono wspólny krajowy rynek, zaprzeczając tezom Róży Luksemburg, twierdzącej, iż to niemożliwe (ziemie polskie zrosły się ponoć zbyt mocno z zaborcami).
- Naprawiono własnymi siłami walutę, tworząc silną jednostkę monetarną – złotówkę (reforma Grabskiego w 1924 roku, 1 USD = 5,18 zł).
- Zbudowano od podstaw najnowocześniejszy port nad Bałtykiem – Gdynię.
- Rozwinięto sieć kolejową (np. magistrala Katowice-Gdynia przez Karsznice czy połączenie Poznań ze stolicą itd.).
- Zbudowano Centralny Okręg Przemysłowy w tzw. trójkącie bezpieczeństwa nad Wisłą i Sanem, poprawiając możliwości obronne państwa (1939 rok).
- Polska była również jednym zgłównych eksporterów żywności, choć oczywiście do stanu polskiego rolnictwa i wsi należałoby mieć bardzo dużo zastrzeżeń.
- Stan obronności kraju budowano od zera, w miarę potrzeb, które przewyższały możliwości zacofanego technologicznie państwa. Zakłady w Mielcu, Ostrowcu Świętokrzyskim czy Skarżysku, nie licząc już wcześniej istniejących, podjęły produkcję na krótko przed wojną – największe korzyści osiągnęli z nich Niemcy.
Kwestie polityczne
- Nie udało się zbudować zdrowych stosunków z mniejszościami narodowymi. To prawda, że częstokroć Ukraińcy, Niemcy, czasem Żydzi i Białorusini nie byli lojalnymi obywatelami, ale też i Polska pełniła rolę raczej macochy niż matki.
- Polska demokracja nie przeżyła próby czasu. Piękne założenia nie pasowały do brutalnej rzeczywistości, konfliktów i zagrożeń. Dyktatura autorytarna nie osiągnęła jednak takich samych ram jak w wielu innych państwach europejskich. Do końca zachowały się elementy pluralizmu, działała polityczna opozycja, a władza, choć brutalna, nie była mordercza.
- Stosunki polityczne z większością sąsiadów odznaczały się wrogością bądź nieufnością. Dzieliły nas spory graniczne, interesy, wreszcie Polska stała na przeszkodzie do osiągnięcia imperialistycznych celów przez dwa najpotężniejsze państwa – Niemcy i ZSRR.
Kultura
- O ponad połowę spadła liczba analfabetów. Wprowadzono powszechny obowiązek szkolny, którym objęto w latach trzydziestych prawie 90% dzieci.
- Zwiększyła się liczba uczelni wyższych i studiującej młodzieży.
- Wielu polskich naukowców zaliczało się do światowej czołówki: Wacław Sierpiński, Stefan Banach, Hugo Steinhaus (matematyka), Stefan Bryła (nauki technicznie – konstrukcje spawane), Ludwik Hirszfeld (medycyna), Florian Znaniecki (socjologia), Bronisław Malinowski (etnografia).
- Pod względem liczby wydawanych tytułów książkowych i prasowych również klasyfikowaliśmy się wysoko. To czas dużej aktywności twórczej i ujawniania talentów wielu artystów.
- W literaturze pojawiły się wybitne indywidualności: Maria Dąbrowska, Jarosław Iwaszkiewicz, Zofia Nałkowska, Jan Parandowski, Bruno Schulz, Kornel Makuszyński, Bolesław Leśmian, Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, Julian Tuwim, Leopold Staff, Józef Czechowicz, Kazimierz Wierzyński, Jerzy Szaniawski, Stanisław Ignacy Witkiewicz – Witkacy, Karol Hubert Rostworowski.
- Wśród muzyków sławny stał się Karol Szymanowski.
- Słynni Polscy malarze to Juliusz i Wojciech Kossakowie, Jan Pankiewicz, Teodor Makowski, Henryk Stażewski, Władysław Strzemiński.