Konstytucje do powtórki!

1787 – Stany Zjednoczone – pierwsza konstytucja na świecie. Uchwalono ją w Filadelfii. Z prowadzonymi do niej uzupełnieniami obowiązuje do dziś. Zgodnie z jej postanowieniami na czele państwa stoi prezydent, który ma władzę wykonawczą. Władzę ustawodawczą pełni Kongres, składający się z Izby Reprezentantów i Senatu. Sąd Najwyższy to najważniejszy organ sądowy.

1791 – Polska – Konstytucja 3 maja – jej tekst ogłoszono w czasie obrad Sejmu Wielkiego (1788–1792). Miała stać się początkiem wielkich zmian, które doprowadziłyby do odrodzenia Polski. Rzeczpospolita stawała się monarchią konstytucyjną, w której religią panującą był katolicyzm. Innym wyznaniom zapewniono wolność i opiekę. Władzę w państwie podzielono na prawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. Władzę prawodawczą sprawować miał sejm, władzę wykonawczą król razem ze Strażą Praw (czyli Radą Ministrów), władza sądownicza spoczęła w rękach sądów, od których wyroków przysługiwała apelacja do trybunałów. Zniesiono liberum veto i wolną elekcję, wprowadzono zasadę, że o podjęciu uchwały decyduje się większością głosów. Ministrowie byli pociągani do odpowiedzialności za naruszenie praw przed sądem sejmowym. Zakazano tworzenia konfederacji. Mieszczanom z miast królewskich zapewniono prawo sprawowania urzędów.

1791 – Francja – konstytucję poprzedziła Deklaracja praw człowieka i obywatela uchwalona w 1789 r. Stwierdzała ona, że wszyscy ludzie są równi wobec prawa, mówiła o nienaruszalności własności prywatnej, wolności wyznania i słowa.

1807 – Konstytucja Księstwa Warszawskiego – Księstwo stało się monarchią związaną unią personalną z Saksonią (tron księstwa objął król saski Fryderyk August). Władzę sprawowali: król, rząd i Rada Stanu. Sejmowi przyznano prawo dyskutowania i uchwalania projektów rządowych. Prawo wyborcze mieli: szlachta, bogaci mieszczanie, oczynszowani chłopi, zasłużeni żołnierze. Zniesiono poddaństwo chłopów, ale ich nie uwłaszczono. Księstwo zostało podzielone na departamenty (jak Francja).

1815 – Konstytucja Królestwa Polskiego – kraj został połączony unią personalną z Rosją. W zastępstwie cara władzę sprawował jego namiestnik. Królestwo miało własny sejm, rząd i armię. Sejm mógł podejmować uchwały, ale tylko w sprawach przedstawionych przez monarchę. Królestwo zostało pozbawione możliwości prowadzenia samodzielnej polityki zagranicznej.

17 marca 1921 – konstytucja marcowa – Polska stała się republiką parlamentarną. Istniała przewaga władzy ustawodawczej nad wykonawczą. Sejm i senat otrzymały władzę ustawodawczą. Władzę wykonawczą miał prezydent, który mianował i odwoływał Radę Ministrów (rząd). Zagwarantowano wolności obywatelskie: nietykalność osobistą, wolność prasy i zgromadzeń.

23 kwietnia 1935 – konstytucja kwietniowa – wprowadziła tzw. system prezydencki. Oznaczało to wzmocnienie stanowiska prezydenta w stosunku do organów państwa. Prezydent powoływał rząd, mógł rozwiązać sejm i senat, miał prawo weta w stosunku do uchwał, premier i ministrowie byli przed nim odpowiedzialni (w konstytucji marcowej przed sejmem).

22 lipca 1952 – Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (PRL) – Polska stała się tzw. państwem demokracji ludowej, w którym władza należała do ludu pracującego miast i wsi. W rzeczywistości cała władza spoczywała w rękach Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (PZPR).

2 kwietnia 1997 – Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej – uchwalona została po zmianach, jakie zaszły po roku 1989: obaleniu komunizmu i odzyskaniu suwerenności. Władzę ustawodawczą sprawuje sejm i senat, wykonawcza należy do prezydenta i rządu. Zagwarantowano niezawisłość sądów.

 

Te rewolucje musisz znać!

1640-1660 – rewolucja angielska – była to walka króla z parlamentem angielskim. Kraj pogrążył się w wojnie domowej, bo stronnicy króla i zwolennicy parlamentu z bronią w ręku bronili swych przekonań. Zwyciężyli przeciwnicy króla. Wzrosła rola parlamentu, w 1649 r. ścięto króla Karola I z rodu Stuartów i ogłoszono powstanie republiki. Faktyczne rządy sprawował wódz i zdolny polityk Oliver Cromwell. Nasiliło się zainteresowanie Anglików ekspansją kolonialną, co doprowadzi z czasem do budowy angielskiego imperium. Po śmierci Cromwella republika upadła. Na tron wstąpił Karol II, syn Karola I (1660 r.).

1775–1783 – rewolucja amerykańska – tak nazywa się wojnę o niepodległość Stanów Zjednoczonych. Kolonie brytyjskie w Ameryce Północnej wypowiedziały posłuszeństwo metropolii. Armia angielska nie zdołała pokonać sił kolonistów dowodzonych przez Jerzego Waszyngtona. Walka Amerykanów z potęgą brytyjską cieszyła się dużym uznaniem w Europie (Amerykanów popierała Francja, ochotnicy napływali też z Polski – Tadeusz Kościuszko, Kazimierz Pułaski).

1789-1799 – Wielka Rewolucja Francuska – był to przewrót ustrojowy, który doprowadził do obalenia monarchii absolutnej we Francji. Wywołał duże przemiany społeczne i rozpowszechnienie w Europie idei: wolności osobistej oraz równości wobec prawa. W 1799 r. władzę objął Napoleon Bonaparte. Francja, która już wcześniej walczyła z monarchiami europejskimi, stopniowo zaczęła podporządkowywać sobie całą Europę. Jej potęga została złamana ostatecznie w 1815 r., po serii krwawych wojen i obaleniu władzy Napoleona.

1848-1849 – Wiosna Ludów – ruchy rewolucyjne, które objęły wiele europejskich krajów. We Francji obalono monarchię Ludwika Filipa I i powstała republika. W krajach włoskich (nie istniało wtedy jeszcze jedno państwo włoskie!) patrioci podjęli próby zrzucenia jarzma Austrii, a w niektórych wywalczyli wprowadzenie konstytucji. W Austrii ogłoszono konstytucję. Węgry próbowały zerwać związek z Austrią: dopiero interwencja armii austriackiej i rosyjskiej zdusiła tam ruch niepodległościowy. O uzyskaniu większych swobód narodowych starali się Czesi, Słowacy i Rumuni. Także Polacy z zaborów pruskiego i austriackiego dostrzegli w tym czasie szansę na poprawę swej sytuacji. Walki toczyły się w Wielkopolsce, do wystąpień zbrojnych doszło w Krakowie i we Lwowie. Zostały one stłumione przez wojsko.

1905-1907 – rewolucja w Rosji – bezpośrednią przyczyną jej wybuchu była klęska Rosji w wojnie z Japonią. Ujawniło się wtedy niezadowolenie społeczeństwa z panującego systemu rządów (samowładztwo cara). Powszechnie domagano się wprowadzenia swobód obywatelskich, swoje niezadowolenie manifestowali robotnicy. Po pewnych ustępstwach ze strony caratu udało się dzięki brutalnym akcjom wojska i policji stłumić wystąpienia. Rewolucja objęła również ziemie Królestwa Polskiego. Przeszła przez nie potężna fala strajków robotniczych i chłopskich. Podobnie jak w Rosji władzom udało się opanować ruch za cenę przyznania niewielkich swobód demokratycznych.

1917 – rewolucja lutowa – rozpoczęła się od strajku w Zakładach Putiłowskich w Piotrogrodzie, czyli dawnym Petersburgu w Rosji. Strajk objął wkrótce robotników z innych zakładów, a poparcia udzielili mu żołnierze. Obalono rządy carskie (car Mikołaj II abdykował, czyli zrzekł się tronu) i Rosja stała się republiką. Władzę objął Rząd Tymczasowy i rady delegatów robotniczych i żołnierskich. Bezpośrednią przyczyną wybuchu rewolucji było olbrzymie niezadowolenie mieszkańców Rosji przebiegiem działań na frontach I wojny światowej. Dostały się do niewoli, zginęły i odniosły rany setki tysięcy rosyjskich żołnierzy. W kraju pogarszało się zaopatrzenie w żywność, brakowało opału i podstawowych produktów.

1917 – rewolucja październikowa (bolszewicka) – kierował nią Włodzimierz Lenin, stojący na czele partii bolszewickiej (komunistycznej). Bolszewikom udało się obalić Rząd Tymczasowy i przejąć władzę. Wkrótce jednak wybuchła w Rosji wojna domowa. Przeciw bolszewikom wystąpiły te siły, które popierały Rząd Tymczasowy, a także zwolennicy restauracji władzy carskiej. Długotrwałe walki miały bardzo brutalny przebieg: obie strony nie cofały się przed dokonywaniem mordów, których ofiarami padali nie tylko przeciwnicy, ale i ludność cywilna. Ostatecznie zwyciężyli bolszewicy. W 1922 r. Rosja Radziecka stała się Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich (ZSRR).

Ważne daty z historii powszechnej

Około 1440 – Johann Gutenberg z Moguncji w Niemczech zastosował ruchome metalowe czcionki do drukowania książek.
1492 – Krzysztof Kolumb, żeglarz w służbie Hiszpanii, dopłynął do Ameryki.
1517 – początek reformacji. Marcin Luter, działający w Saksonii, ogłosił 95 tez, w których zaatakował Kościół. Występował m.in. przeciw zeświecczeniu życia i nadużyciom popełnianym przez duchownych zajmujących wysokie stanowiska.
1543 – ukazuje się dzieło O obrotach sfer niebieskich polskiego astronoma, Mikołaja Kopernika.
1643-1715 – Francją rządzi Ludwik XIV, król Słońce. Są to czasy absolutyzmu.
1721 – Piotr I Wielki przyjął tytuł cesarza Rosji.
1751 – zaczyna ukazywać się Wielka encyklopedia francuska. To olbrzymie wydawnictwo zawierające kilkadziesiąt tysięcy haseł było podsumowaniem myśli i wiedzy epoki oświecenia.
1763 – koniec wojny siedmioletniej, która zaczęła się w 1757.
XIX wiek – czas postępu w wielu dziedzinach: technice, medycynie, naukach ścisłych. Towarzyszą temu przełomowe wynalazki.
1865 – koniec wojny secesyjnej w USA, która trwała od 1861.
1859-1870 – zjednoczenie Włoch.
1871 – powstaje cesarstwo niemieckie.
1896 – pierwsze nowożytne igrzyska olimpijskie w Atenach.
1914-1918 – I wojna światowa.
1933 – przejęcie władzy przez faszystów w Niemczech.
1939–1945 – II wojna światowa.
6 sierpnia 1945 – po raz pierwszy użyto bomby atomowej. Amerykanie zrzucili ją na japońskie miasto Hiroszimę.