Esej
„Nikt nie jest wolny od mówienia bredni.”
„Wielkie i wspaniałe arcydzieło człowieka – to żyć dorzecznie.”
„Nawet na najpiękniejszym tronie świata siedzi się zawsze na własnym siedzeniu.”
Powyższe aforyzmy wypowiedział Michel de Montaigne (mów mąteń z akcentem na drugą sylabę), Francuz doby renesansu, człowiek, który stworzył esej. Po prostu Montaigne zebrał swoje myśli w dość luźne, osobiste wypowiedzi „próby” mówienia własnego zdania, „próby przedstawienia własnych refleksji. Dzieło w polskim tłumaczeniu tak się nazywa: Próby, lecz we francuskim oryginale: Essais. Od niego bierze początek gatunek zwany esejem, bardzo popularny we współczesnej literaturze, uważany za ambitny i ogólnie szanowany.
Czym jest esej?
- Gatunkiem dość ulotnym, żądającym swobody, umykającym sztywnym regułom. Balansuje na pograniczu literatury, choć krytycy uznają go już za gatunek literacki.
- Esej jest subiektywną wypowiedzią autora na tematy filozoficzne, historyczne, naukowe, może być też krytyką lub prezentacją sylwetki.
- Mnóstwo w nim dygresji, może zawierać eksperymenty prozatorskie, obrazy poetyckie, oryginalne skojarzenia.
- Zwany jest także szkicem (krytycznym, filozoficznym itd.).
Funkcje
Wynikają z nazwy. Na przykład:
- esej krytyczny – posiada przedmiot krytyki,
- esej filozoficzny – zawiera treści filozoficzne, naukowe itd.
Reportaż
Rozkwitł w XIX wieku. Istotą reportażu jest zdanie relacji z wydarzeń, których świadkiem był autor reportażu. Na przykład z podróży po egzotycznych krajach, z wydarzeń wojennych, z procesu, z terenu dotkniętego klęską żywiołową lub katastrofą, terytorium reportażu jest rozległe: może być nim również ulica nocą, bazar w dzień, wieś, miasto, osiedle itd. Jest to gatunek dziennikarski – musi zatem informować odbiorcę, choć reporterzy dołączają swoje komentarze i interpretacje. Kapitalne możliwości stwarza reportażowi kamera – dlatego popularne są reportaże filmowe, z kolei dzięki fotografiom zaistniał fotoreportaż prasowy. Wiek XIX nie miał jeszcze takich możliwości, ale rozwój prasy sprzyjał reportażowi – np. Henryk Sienkiewicz publikował swoje Listy z podróży do Ameryki w „Gazecie Polskiej”. Czołowym reporterem naszego wieku był Melchior Wańkowicz, autor: Na tropach Smętka, Monte Cassino, Hubalczyków. Inni: Krzysztof Kąkolewski, Ryszard Kapuściński, Hanna Krall (Zdążyć przed Panem Bogiem, Taniec na cudzym weselu).
- Główne funkcje reportażu to informacja, interwencja, utrwalenie wydarzeń.
Felieton
Jest to gatunek dziennikarski, ale swobodny, literacki. Pierwszym naszym sławnym felietonistą był Bolesław Prus! Pisał około czterdziestu felietonów rocznie. Od tamtych czasów felieton stał się stałą rubryką w wielu pismach, co z kolei zgadza się z genezą nazwy. Felietonem zwano dół kolumny, określony linią, miejsce, na którym zamieszczano materiały literackie czy krytyczne. Powoli taką kolumnę zaczęto zwać felietonową, a krótki, lekki, efektywny materiał dotyczący najczęściej wydarzeń współczesnych – właśnie felietonem.
Do znanych felietonistów naszej nieodległej przeszłości należeli Antoni Słonimski, Tadeusz Boy-Żeleński, Stefan Kisielewski, obecnie tę formę dziennikarską uprawia np. Daniel Passent.
- Jeśli chodzi o funkcje felietonu – jest to swoisty komentarz do aktualnych wydarzeń lub zjawisk, często ma zabarwienie satyryczne. Przy tym bardzo ważna jest osoba felietonisty – autor nadaje styl swojej rubryce, prezentuje swój punkt widzenia, wprowadza elementy fikcji lub bohaterów, tym samym staje się bliski literaturze, urozmaica tytuł prasowy, spełnia funkcje rozrywkowe.
Zobacz:
Co charakteryzuje esej, reportaż, felieton? Omów na przykładach z literatury współczesnej.
https://aleklasa.pl/gimnazjum/c268-prace-pisemne/praca-domowa-jezyk-polski/wymien-glowne-cechy-felietonu-gdybys-mial-napisac-felieton-jaki-wybralbys-temat-odpowiedz-uzasadnij