Co charakteryzuje esej, reportaż, felieton? Omów na przykładach z literatury współczesnej.
W literaturze współczesnej obserwuje się odchodzenie od fikcji literackiej oraz od gatunków „czystych”. Zaciera się granica między literaturą a piśmiennictwem nieliterackim (np. tekstami naukowymi czy publicystyką), zaczynają dominować formy dokumentalne.
Esej
to gatunek łączący literaturę i naukę. Jest szkicem filozoficznym, naukowym, krytycznym czy moralistycznym, zazwyczaj pisanym prozą, przy czym autor nie ukrywa subiektywnego punktu widzenia. Esej ma swobodną kompozycję: nie kończy się jednoznaczną oceną problemu (wywód otwarty), nie ma zamiaru wyczerpać tematu. To rozważania, które wymagają od autora erudycji (oczytania, wszechstronnej wiedzy), oryginalności ujęcia problemu. Esej charakteryzuje się także dbałością o piękno języka (występują środki stylistyczne, przykłady, elementy retoryczne itp.). Ten gatunek jest w literaturze współczesnej szczególnie popularny, występuje w różnych odmianach:
- esej literacki:
– Jan Kott Szekspir współczesny,
– Artur Sandauer Poeci czterech pokoleń,
– Czesław Miłosz Rodzinna Europa,
– Zbigniew Herbert Barbarzyńca w ogrodzie,
– Jan Józef Szczepański Przed nieznanym trybunałem,
- • esej historyczny:
– Paweł Jasienica Rzeczpospolita obojga narodów,
– Czesław Miłosz Zniewolony umysł,
- • esej filozoficzny:
– Władysław Tatarkiewicz O szczęściu.
Reportaż
– gatunek z pogranicza literatury i publicystyki, mówiący o wydarzeniach, których autor był uczestnikiem bądź świadkiem. Jego popularność wiąże się z odejściem od fikcji, która nie jest w stanie opisać świata, rzeczywiste wydarzenia są ciekawsze niż te wymyślone przez autora. Reportaż może mieć różne odmiany w zależności od podejmowanej problematyki, np. sądowy, społeczno-obyczajowy czy podróżniczy (warto też wspomnieć o szybkim rozwoju reportażu radiowego czy telewizyjnego). Przykłady:
– Zofia Nałkowska Medaliony,
– Hanna Krall Zdążyć przed Panem Bogiem, Tam nie ma już żadnej rzeki,
– Ryszard Kapuściński Cesarz, Imperium, Heban.
Felieton
– popularność tego gatunku publicystyki wiąże się z rozwojem prasy, często stanowi on stałą pozycję w czasopismach. Mówi o aktualnych wydarzeniach: politycznych, społecznych, kulturalnych… Nie jest oficjalnym komentarzem do nich – opisuje rzeczywistość w sposób subiektywny, swobodny, czasem satyryczny. W felietonie znaleźć możemy elementy literackie, np. fikcję. Przykłady: Kroniki Prusa, a współcześnie felietony Stefana Kisielewskiego publikowane na łamach Tygodnika Powszechnego, Jerzego Pilcha w Polityce), Tomasza Raczka we Wprost.
Zobacz:
https://aleklasa.pl/matura/c317-nauka-o-jezyku/esej-reportaz-felieton-cechy-gatunkowe-funkcje-przyklady