Poetom przystoi zwykłe słowa zamieniać na ciąg niecodziennych, czasem udziwnionych skojarzeń. A czytelnicy mają zagadkę, co też pan poeta miał na myśli, używając np. słowa słonecznik. Czy aby na pewno miał na myśli właśnie słonecznik? A może słonecznikiem nazwał słońce?
Na czym polega peryfraza?
Na zastąpieniu zwykłej, potocznej nazwy przedmiotu, zjawiska, osoby lub pojęcia wielosłownym, rozbudowanym opisem. Słowo, o które chodzi, nie zawsze pojawia się w tekście utworu. Trzeba się go domyślić, co często nie jest łatwe.
Oto kilka przykładów peryfraz:
Na koniec i sam cieśla, który to mistrował,
Aby tu rogatego chłopobyka chował,
Nie zawżdy do wrót trafi, aż pióra szychtuje
Do ramienia, toż ledwe wierzchem wylatuje.
Jan Kochanowski Do fraszek
Znaczenie peryfrazy
Uwaga! Podwójna peryfraza!
Dedal – budowniczy labiryntu kreteńskiego i konstruktor skrzydeł, na których wraz z synem wzniósł się w powietrze.
Minotaur (rogaty chłopobyk).
Srogie łańcuchy na swym sercu czuję.
Kochanowski Pieśń XXI (Księgi wtóre)
Znaczenie peryfrazy
Miłość, która zniewala człowieka.
Ujął ją sen żelazny, twardy, nieprzespany.
Kochanowski Tren VII
Znaczenie peryfrazy
Śmierć.
Wpłynąłem na suchego przestwór oceanu.
Adam Mickiewicz Stepy akermańskie
Znaczenie peryfrazy
Step.
Jeszcze mi ciągle z jasnych oczu
Spływa do warg kropelka słona.
Julian Tuwim Przy okrągłym stole
Znaczenie peryfrazy
Łza.
Ta, co nie zginęła,
wyrośnie z naszej krwi.
Słoński Ta, co nie zginęła
Znaczenie peryfrazy
Ojczyzna.
Na spalonej słońcem ojczystej wyspie syna Laertesa.
Herbert Modlitwa Pana Cogito – Podróżnika
Znaczenie peryfrazy
Uwaga! Podwójna peryfraza!
Odyseusz (syn Laertesa), którego ojczyzną była Itaka.
Funkcje peryfraz:
- ozdobność,
- poszukiwanie wzbogaconego słownictwa,
- uzyskanie niezwykłości,
- osłabienie drastyczności zwykłego określenia(np. peryfrazy zamiast wulgaryzmów),
- ostrożność wobec cenzury.
Skojarz peryfrazę…
- z definicją,
- z zagadką słowną,
- z przenośnią (metaforą).
Zobacz: