Powieść-parabola o poszukiwaniu własnej drogi i odkrywaniu sensu życia.
Określ czas i miejsce akcji
Ponieważ Alchemik ma cechy paraboli, dokładne określenie czasu akcji i przestrzeni nie jest konieczne dla zrozumienia sensu utworu. Można jednak powiedzieć, że akcja toczy się w Andaluzji, później w Afryce (od Maroka do Egiptu) i trwa przez mniej więcej dwa lata.
Bohaterowie
Santiago – młody andaluzyjski pasterz, główny bohater powieści. Miał około osiemnastu lat w chwili rozpoczęcia wędrówki (szesnaście miał, kiedy opuścił seminarium, przez dwa lata pasał owce). Pochodził z niezamożnej rodziny; rodzice chcieli, aby został księdzem. On jednak marzył o podróżach i dlatego został pasterzem. Pewnego dnia za sprawą starej Cyganki i przypadkowo napotkanego Króla Salemu sprzedaje swoje owce i wyrusza do Egiptu, aby w pobliżu Piramid szukać wyśnionego skarbu.
Uwaga!
Imię Santiago pojawia się tylko dwa razy – na początku i na końcu opowieści. Opisując wydarzenia, narrator używa określenia młodzieniec.
Alchemik – mędrzec, mag mieszkający na pustyni. Jest nauczycielem Santiago. Nie wiadomo, ile ma lat, skąd pochodzi. Wynalazł kamień filozoficzny. Jemu z pewnością udało się spełnić Własną Legendę.
Uwaga!
Alchemia to tajemnicza nauka praktykowana w średniowieczu, głównie na dworach możnowładców. Alchemicy zajmowali się poszukiwaniem eliksiru życia (na długowieczność), panaceum (leku na wszystkie choroby), kamienia filozoficznego, który umożliwiłby przemianę zwykłych metali (np. ołowiu) w złoto lub srebro.
Król Salemu – mędrzec, który powiedział Santiago, jak ma dotrzeć do skarbu i ofiarował mu dwa kamienie – Urim i Tumim. Król Salemu wytłumaczył Santiago, czym są Znaki, Język Wszechświata oraz dlaczego należy podążać śladem Własnej Legendy.
Sprzedawca Kryształów – u niego pracował przez rok Santiago podczas pobytu w Tangerze. Miał sklep na górce, dlatego turyści rzadko do niego docierali. Santiago podsunął mu myśl, aby wystawić kryształy przed sklepem i podawać klientom herbatę. Dzięki temu Sprzedawca zarobił dużo pieniędzy, a Santiago zgromadził tyle, że mógł powrócić do Andaluzji i kupić duże stado owiec.
Anglik – towarzysz podróży Santiago. Szukał Alchemika, ponieważ chciał odkryć kamień filozoficzny. Podążał śladem Własnej Legendy, całkowicie odmiennej od drogi Santiago. Wiedzy i znaków szukał w książkach, a młodzieniec w głosie pustyni.
Wydarzenia w skrócie
Skrót wydarzeń dotyczy wędrówki Santiago
1. Sen w starym kościele
2. Wróżba starej Cyganki
3. Spotkanie z Królem Salem
a) nauka o Własnej Legendzie, Języku Wszechświata i Znakach
4. Decyzja Santiago o sprzedaży stada i podróży do piramid
5. Pobyt w Tangerze – kradzież wszystkich oszczędności
6. Praca u Sprzedawcy Kryształów
7. Podróż z karawaną
8. Pobyt w oazie
a) wiadomość o wybuchu wojny między plemionami
b) spotkanie z Fatimą
c) ostrzeżenie o napadzie wojsk
d) spotkanie z Alchemikiem
9. Dalsza podróż z Alchemikiem
10. Zagrożenie – pojmanie przez oddział wojsk
11. Wielka próba Santiago – przemiana w wiatr
12. Odpoczynek w koptyjskim klasztorze – dowód umiejętności Alchemika
13. Pożegnanie z Alchemikiem
14. Poszukiwanie skarbu u stóp piramid
15. Spotkanie ze zwiadowcami
16. Powrót do Andaluzji
17. Odnalezienie skarbu w ruinach starego kościoła
Zagadnienia
Marzenia – nawet najbardziej odważne i niedorzeczne marzenia warte są tego, aby je spełnić. Jedynie dążenie do spełnienia własnych, najskrytszych marzeń może przynieść nam szczęście. Nawet jeśli nie uda nam się ich zrealizować, to i tak będziemy bliżsi ich spełnienia niż ci ludzie, którzy nigdy nie spróbowali wyjść naprzeciw własnym pragnieniom. Kiedy człowiek zdecyduje się spełnić swoje marzenie, wówczas podąża śladem Własnej Legendy, a cały świat mu w tym pomaga.
Odwaga – w Alchemiku odważny jest nie ten, kto występuje z bronią przeciwko drugiemu człowiekowi, ale ten, kto decyduje się spełnić swoje marzenie i uwierzyć we własne możliwości. Odważny jest z pewnością Santiago, Alchemik oraz Anglik. Odwagi nie brakuje także Fatimie czy wodzowi wojsk, który był świadkiem przemiany Santiago w wiatr.
Całkowitym przeciwieństwem odważnego Santiago jest napotkany w pobliżu piramid wojownik, który przyznaje, że kilkakrotnie miał sen o skarbie ukrytym w ruinach w Andaluzji, nigdy jednak nie uwierzył w proroczy charakter tego snu. Słowa wojownika stają się ostatnią wskazówką dla młodzieńca.
Szczęście – dla każdego ma inne oblicze – jedni wyznaczą sobie cele, do których dążą osiągnięcia (jak Santiago), podczas gdy drudzy zadowalają się oczekiwaniem i samymi marzeniami, których nie chcą utracić nawet za cenę ich spełnienia (jak Sprzedawca Kryształów, który woli bezpieczne marzenia o podróży do Mekki niż wyruszenie w podróż życia, gdyż wtedy przestałby o tym marzyć i jego życie straciłoby sens).
Wędrówka – Santiago znalazł swój skarb tam, skąd wyruszył w podróż – w ruinach kościoła z sykomorą. Gdyby jednak nie odbył całej podróży, nigdy nie dotarłby do tego skarbu – nie poznałby też Alchemika, nie pokochałby Fatimy, nie nauczyłby się Języka Wszechświata. Odbył długą podróż i dzięki niej zmienił się, spełnił Własną Legendę.
Sposób na życie według Alchemika
Przesłanie książki jest dosyć proste – człowiek powinien wierzyć w siebie i sam decydować o swoim losie. Jeżeli tylko czegoś gorąco pragnie, to cały wszechświat potajemnie mu sprzyja i pomaga w osiągnięciu celu. Ważne są też znaki, które musimy odczytywać, by spełnić Własną Legendę, czyli to, co zawsze pragnęliśmy i powinniśmy robić. Człowiek, który lekceważy znaki lub jest na nie ślepy, błądzi i nie może spełnić Własnej Legendy.
Alchemik kieruje ku życiu wewnętrznemu i duchowemu, o którym współczesny człowiek często zapomina. Nie oznacza to jednak zanegowania wartości materialnych: odgrywają one w powieści ważną rolę, ratują życie, dzięki nim można podążać tropem Własnej Legendy – „z nimi nikt nie jest samotny”.
Coelho wzywa do odważnej aktywności: jest tylko jeden sposób nauki – odparł Alchemik. – Poprzez działanie.
Kluczowe pojęcia
- Własna Legenda – każdy człowiek może spełnić Własną Legendę. Ale nie wszyscy potrafią zdobyć się na odwagę i pójść jej śladem. Własna Legenda to najskrytsze i jednocześnie najsilniejsze pragnienie człowieka – takie pragnienie, jakie często miewają dzieci, marząc o zostaniu wielkim podróżnikiem czy treserem zwierząt. Większość ludzi nie wyrusza śladem Własnej Legendy, rezygnując ze swoich pragnień, nie wierząc w możliwość ich spełnienia.
- Szczęście Początkującego, Próba Zdobywcy – nieodłączne etapy podróży kogoś, kto zdecydował się podążać śladem Własnej Legendy. Na początku drogi spotyka go szczęście – to znak, że wszechświat sprzyja podróżującemu. W przypadku Santiago był to moment, kiedy z łatwością i korzystnie sprzedał stado owiec swojemu przyjacielowi. Ostatnim etapem wędrówki jest zawsze trudna Próba – wymagająca ogromnej odwagi i determinacji. Próbą Zdobywcy dla Santiago była chwila, w której uwierzył w swoje siły i przemienił się w wiatr.
- Język Wszechświata – język, którym porozumiewają się wszyscy na świecie – rośliny, zwierzęta i ludzie. Jest to język znaków, emocji, przeczuć. Zrozumienie Języka Wszechświata objawiającego się trudnymi do zauważenia Znakami jest podstawą dla tego, kto chce podążać śladem Własnej Legendy. W trakcie podróży Santiago uczył się Języka Wszechświata – dostrzegł go w locie jastrzębi i zrozumiał jako zapowiedź ataku na oazę, uczył się także języka pustyni oraz języka własnego serca. Kiedy Alchemik uznał, że Santiago poznał już Język Wszechświata i nauczył się żyć w zgodzie z własnym sercem, poddał go próbie – nakazał mu przemienienie się w wiatr.
- Znaki – pojawiają się na drodze tego, kto zdecydował się spełnić swoje najskrytsze pragnienie i powędrować śladem Własnej Legendy. Mogą być bardzo różne – mocne uderzenie serca w chwili strachu, dziwny sen, wewnętrzny głos, jaki czasem człowiek słyszy. Znakiem dla Santiago był sen w starym kościele, skarabeusz w pobliżu piramid.
- Mektub – w języku arabskim oznacza „jest zapisane”. To odpowiednik chrześcijańskiego „niech się stanie wola Boża”. Oznacza zgodę na wyroki boskie. Słowa Mektub często używali napotkani przez Santiago Arabowie, podkreślając niezmienność i niezawisłość praw przyrody.
- Skarb – u kresu swej podróży Santiago odnajduje skarb i sens życia – spotyka samego siebie. Kiedy wreszcie Santiago dociera do Piramid, okazuje się, że musi wrócić, bo skarb jest w miejscu, z którego wyruszył na jego poszukiwanie. Wędrówka bohatera ma jednak sens, nie była daremna – gdyby wiedział o tym od początku, nie spełniłby Własnej Legendy, zresztą „nigdy nie dostrzegamy skarbów, które mamy przed oczyma”.
Cechy charakterystyczne stylu pisarskiego prozy Paula Coelho na podstawie Alchemika
- Postacie symboliczne, o wyraźnie zarysowanych cechach charakteru i przypisanych rolach – Alchemik – przewodnik, nauczyciel, Król Salemu – mędrzec, Santiago – bohater poszukujący.
- Język prosty, oszczędny, tekst prawie zupełnie pozbawiony części opisowych.
- Personifikowanie przyrody – pustyni, wiatru, słońca (zwłaszcza w momencie przemiany Santiago).
- Częste nawiązania do tradycji oraz religii islamskiej i chrześcijańskiej (mit o Narcyzie, biblijne kamienie Urim i Tumim, opowieść o ojcu dwóch synów – geneza słów wypowiadanych przez wiernych w kościele podczas Przemienienia).
- Alchemik ma charakter paraboli (inaczej przypowieści, skojarz z Nowym Testamentem, Małym Księciem czy Folwarkiem zwierzęcym) – za pomocą prostej, nieskomplikowanej i ponadczasowej historii opowiada o odwiecznych ludzkich marzeniach, zachowaniach.
- Alchemik jest podróżą poza czasem i przestrzenią, wędrówką, którą odbywa każdy z nas od dzieciństwa do dorosłości, popychany pragnieniem poznania życia, prawdy, samego siebie.
- Alchemika można też określić mianem baśni – młody człowiek poszukujący skarbu, spotykający wielką miłość, mędrzec nauczający młodzieńca, przyjaciel towarzyszący w podróży – to stałe elementy baśni. A przede wszystkim zakończenie – odnaleziony skarb słusznie należący się temu, kto wytrwale do niego dążył.
- W Alchemiku można dostrzec wpływy Pisma Świętego, wschodnich filozofii, mitologii, a nawet magii. Bóg na pierwszy rzut oka jest niewidoczny, ale to On rozsiewa Znaki. Nazywany jest Bogiem, Ręką, która stworzyła człowieka i wszystko zapisała. Jest także warunkiem szczęścia, co w pewnym momencie odkrywa Santiago: „Człowiek szczęśliwy to ten, kto nosi w sobie Boga”.
Kim jest Paulo Coelho?
Współczesnym pisarzem brazylijskim, który zyskał już światowy rozgłos i miano pisarza kultowego (czyli doskonałego, wzorcowego dla danej epoki, mającego wielu naśladowców). Jego najsłynniejsze utwory to Alchemik, Pielgrzym, Na brzegu rzeki Piedry usiadłam i płakałam.
Cytatnik – złote myśli z Alchemika
- A jakie jest największe kłamstwo świata? – spytał zaciekawiony młodzieniec.
To mianowicie, że nadchodzi taka chwila, kiedy tracimy całkowicie panowanie nad naszym życiem i zaczyna rządzić nim los. W tym tkwi największe kłamstwo świata.
- Im bardziej zbliżamy się do naszych marzeń, tym bardziej Własna Legenda staje się jedyną prawdziwą racją bytu.
- Kto jak owce żyje wędrówką, wie dobrze, że zawsze nadchodzi taka chwila, kiedy trzeba odejść.
- Nikomu nie wolno drżeć przed nieznanym, gdyż każdy jest w stanie zdobyć to, czego pragnie, i to, czego mu potrzeba.
- Im bardziej zbliżamy się do naszych marzeń, tym bardziej Własna Legenda staje się jedyną prawdziwą racją bytu.
- Jeśli kiedyś uda ci się trwać w teraźniejszości, staniesz się szczęśliwym człowiekiem.
- Każdy umie cierpieć – to ludziom przychodzi najłatwiej – najtrudniejszą i najambitniejszą rzeczą w życiu jest osiągnąć szczęście.
- Dlaczego mam słuchać serca? Bo nie uciszysz go nigdy. I nawet gdybyś udawał, że nie słyszysz, o czym mówi, nadal będzie biło w twojej piersi i nie przestanie powtarzać ci tego, co myśli o życiu i świecie.
- Jest tylko jeden sposób nauki – poprzez działanie.
- To możliwość spełniania marzeń sprawia, że życie jest tak fascynujące.
- Kimkolwiek jesteś, cokolwiek robisz, jeśli naprawdę z całych sił tego pragniesz, znaczy to, że pragnienie owo zrodziło się w Duszy Wszechświata. I spełnienie tego pragnienia to Twoja misja na Ziemi.
- Kiedy czegoś gorąco pragniesz, to cały wszechświat sprzyja potajemnie twojemu pragnieniu.
- Kocha się za nic. Nie istnieje żaden powód do miłości.
- Strach przed cierpieniem jest straszniejszy niż samo cierpienie.
- To w teraźniejszości drzemie cała tajemnica. Jeśli szanujesz dzień dzisiejszy, możesz go uczynić lepszym. A kiedy ulepszysz teraźniejszość, wszystko to, co nastąpi po niej, również stanie się lepsze.
- Każdy człowiek na kuli ziemskiej ma skarb, który gdzieś na niego czeka.
- Miłość nigdy nie staje na przeszkodzie temu, kto pragnie żyć Własną Legendą. Jeśli tak się dzieje, znaczy to, że nie była to miłość prawdziwa, miłość, która przemawia Językiem Wszechświata.
- To możliwość spełnienia marzeń sprawia, że życie jest tak fascynujące.
- Tylko jedno może unicestwić marzenie – strach przed porażką.
- Szczęście można znaleźć nawet w najmniejszym ziarenku pustynnego piasku.
- Czasem boimy się zaryzykować i spróbować spełnić własne marzenia – tymczasem nie ma rzeczy niemożliwych. Wystarczy całkowicie poświęcić się swym pragnieniom, a cały Wszechświat będzie nam sprzyjał.
- Król Salem wskazuje sprzedawcę prażonej kukurydzy – to człowiek, który zapomniał o własnych marzeniach. Zamiast podróżować, kupił mały kram i przez całe życie oszczędzał pieniądze.
- W pogoni codzienności zapominamy o własnych marzeniach, często wydaje nam się, że są nierealne. A tak naprawdę tylko od nas zależy, jak będzie wyglądało nasze życie, to my jesteśmy panami swego losu.
- Dla wielu ludzi ważne jest to, co myślą o nich inni, przysłania im to nawet marzenia.
- Król zaznacza, że nie każdy jest w stanie spełnić swą Własną Legendę. Dlaczego? Ponieważ bardzo szybko zapominamy o marzeniach i planach z dzieciństwa, zaczynamy bać się swoich pragnień.
- Każdy człowiek ma na ziemi swoją misję do spełnienia – to coś, czego najbardziej pragniemy, bez względu na to, czy marzenie jest bardzo proste, czy też trudne do spełnienia. Wkroczenie na drogę własnych pragnień, czyli próba spełniania Własnej Legendy powinna być jedyną powinnością człowieka.
Co to znaczy, że Alchemik jest powieścią kultową?
Alchemik zyskał miano powieści kultowej ze względu na swą uniwersalną wymowę i ogromną sławę, jaką zyskał już w niedługi czas po ukazaniu się. Powieść kultowa to taka, którą współczesny człowiek powinien znać, rozumieć. Taka, która stanowi źródło wielu odwołań w dyskusjach filozoficznych i kulturalnych, w innych dziełach, nie tylko literackich.
Pytania z gwiazdką
Takie pytania może zadać Ci nauczyciel, jeśli będzie chciał sprawdzić Twoją znajomość lektury.
- Jak miał na imię Król Salemu?
Melchizedech.
- Czego zażądała Cyganka w zamian za wytłumaczenie snu?
Jednej dziesiątej znalezionego w przyszłości skarbu.
- Jakie plany mieli rodzice Santiago wobec niego?
Chcieli, żeby został księdzem.
- Ile owiec miał Santiago?
Sześćdziesiąt.
- Gdzie musiał się udać Santiago, aby odnaleźć swój skarb?
Do Piramid w Egipcie.
- Czym były Urim i Tumim?
Kamieniami, które pomagały odpowiedzieć na trudne pytania. Czarny oznaczał „tak”, biały „nie”. Santiago otrzymał je od Króla. Urim i Tumim to kamienie znane z Biblii.
- Czego zażądał Król Salemu w zamian za wskazanie drogi do skarbu?
Co dziesiątej owcy ze stada.
- Z kim rozmawiał Santiago, próbując zamienić się w wiatr?
Z pustynią, wiatrem, słońcem oraz Ręką, która stworzyła świat.
- Jakiej narodowości był Santiago?
Był Hiszpanem.
- Jak miała na imię ukochana Santiago?
Fatima.
- Co się stało z pieniędzmi, które Santiago dostał za sprzedaż swego stada owiec?
Ukradziono mu je.
- Co Santiago sprzedawał w Tangerze?
Kryształy.
- Kogo szukał Anglik, którego Santiago poznał podczas podróży przez pustynię?
Szukał Alchemika.
- Santiago dwa razy stracił swój cały majątek. W jakich okolicznościach?
Pierwszy raz został okradziony, za drugim razem poświęcił wszystkie swoje oszczędności, aby odwlec swój wyrok śmierci.
Zobacz:
https://aleklasa.pl/gimnazjum/c267-lektury-do-egzaminu/coelho-alchemik
Wypracowanie
https://aleklasa.pl/gimnazjum/c267-lektury-do-egzaminu/coelho-alchemik
https://aleklasa.pl/gimnazjum/c268-prace-pisemne/praca-domowa-jezyk-polski/odwolujac-sie-do-doswiadczen-wybranej-postaci-literackiej-napisz-rozprawke-w-ktorej-rozwazysz-slusznosc-twierdzenia-wedrowanie-pozwala-odkryc-prawde-o%e2%80%89sobie-i-innych-ludziach