Na początku było Słowo
Skąd to określenie?
To cytat z Nowego Testamentu. Tymi właśnie słowami rozpoczyna się Ewangelia Świętego Jana.

O słowie w literaturze
Jak można pisać o słowie w literaturze, skoro wiadomo, że cała literatura to nic innego jak tylko słowa – będące odzwierciedleniem wyobraźni, poglądów artystów. Za pomocą słów w literaturze tworzone są nowe światy, opisywane miejsca, charakteryzowani bohaterowie, przedstawiane dynamiczne wydarzenia. Jednym słowem – wszystko.

Pierwsze słowo
Uważa się, że pierwszym słowem wypowiedzianym przez dziecko jest „mama”. Nic dziwnego, bo przecież to mama jest najważniejszą osobą dla malucha. I chociaż czasem to pierwsze słowo brzmi raczej jak „uu- uu”, czy też „bambam”, to wszystkie matki doskonale potrafią usłyszeć w nim właśnie „mama”.

Słowa, które mają wielką moc
Są takie słowa, które potrafią zmieniać całe życie, uczynić kogoś szczęśliwym czy wręcz przeciwnie – wywołać rozpacz. „Kocham cię” wypowiedziane przez osobę, na której nam bardzo zależy. „Nienawidzę cię!” rzucone w gniewie i złości. „Odchodzę” powiedziane przez współmałżonka. To słowa, które niosą ze sobą wielkie zmiany, mają ogromny ładunek emocji. I dlatego trzeba rozważnie ich używać.

Skojarz również z zaklęciami! Niektórym słowom przypisuje się ogromną moc zmieniania świata. Pod warunkiem że są wypowiedziane przez właściwą osobę. Bo chyba „abrakadabra” w ustach przeciętnego użytkownika języka nie zadziała.

Babel – kiedy słowa są pomieszane
Opisana w Starym Testamencie wieża Babel powstała, ponieważ ludzie chcieli dosięgnąć nieba i stać się równymi Bogu. Bóg ukarał dumnych budowniczych i pomieszał im języki – po prostu sprawił, że nie mogli się porozumieć. Wieża Babel jest symbolem braku zrozumienia wśród ludzi.

Skojarz! W tej chwili w kinach pojawił się film pod tytułem Babel. To współczesna historia o braku zrozumienia między ludźmi.

Święte słowa
Zamknięte w świętych księgach – Biblii dla chrześcijan i wyznawców judaizmu, Koranie dla muzułmanów. To najcenniejsze księgi, niezmieniane i czytane od wieków, podstawy wiary, a często także prawa wynikającego z religii.

Skojarz z dekalogiem!
Dziesięć przykazań ustanowionych przez Boga w Starym Testamencie (czyli dekalog) to najbardziej znane słowa z Biblii, to także podstawa chrześcijańskiej moralności.

 

Słowa wiecznie żywe

Takie, które choć wypowiedziane zostały dawno temu, nadal są bardzo aktualne i często używane.

  • Cytat – dosłowne przytoczenie w wypowiedzi fragmentu wypowiedzi innej osoby. Graficznie zaznaczamy go cudzysłowem (czasem też kursywą, czyli pochylonym drukiem). Po co stosuje się cytaty? Wcale nie dlatego, aby podszyć się pod wymyśloną przez kogoś innego mądrość. Umieszczony w tekście cytat to wskazówka interpretacyjna dla czytelnika, zachęta do przypomnienia sobie cytowanego utworu, poszukania innego znaczenia słów. Najczęściej cytowane dzieło to oczywiście Biblia. Ale w literaturze często stosuje się cytaty pochodzące z dzieł Szekspira, Moliera, romantyków – czyli największych twórców.
  • Aforyzm – potocznie określany mianem złotej myśli. To zwykle jednozdaniowa filozoficzna wypowiedź o życiu ludzkim, o uczuciach. Aforyzmy często są używane w różnego rodzaju dedykacjach, życzeniach. Autorów wielu z nich znamy, ale istnieją też aforyzmy anonimowe. Inaczej to sentencja, maksyma. Przykład aforyzmu: „Miłość wszystko zwycięża” albo „Historia nauczycielką życia”.
  • Przysłowie – powiedzenie utrwalone w języku, krótkie, jednozdaniowe, często rymowane. Mówi się, że przysłowia są mądrością narodu. I faktycznie, zazwyczaj wywodzą się z ludowej mądrości, nie można określić ich autorstwa i są zrozumiałe dla członków danego narodu. Przykład przysłowia: „Oszczędnością i pracą ludzie się bogacą”, „Lepszy wróbel w garści niż gołąb na dachu”, „Jedna jaskółka wiosny nie czyni”.
  • Frazeologizm – trwały, nierozerwalny związek pewnych słów o określonym znaczeniu. Słów składających się na związek frazeologiczny nie wolno wymieniać, gdyż straci on sens. Przykładowo: „biały kruk” to frazeologizm określający niezwykle cenną, rzadką książkę. I absolutnie nie można powiedzieć „biała wrona” czy też „jasny kruk”. Bo to już nie będzie frazeologizm.

Słowo – podstawa komunikacji
Umiejętność mówienia i rozumienia wypowiadanych przez innych ludzi słów to podstawa związków między ludźmi. Mówienie i słuchanie jest naturalne, nikt się nad tym nie zastanawia. Uczymy się mówić, pisać, rozumiemy i używamy ogromnej ilości słów. Im lepsze jest nasze wykształcenie, tym zasób słów większy i bardziej imponujący.

 

Wypracowania

Wyobraź sobie, że wraz z młodzieżą z innych krajów masz za zadanie ułożyć list do mieszkańców innych planet. Jakie słowa z pewnością musiałyby się znaleźć w takim przesłaniu?
Skoro list ma być międzynarodowy, to i słowa w nim zawarte muszą reprezentować całą ludzkość. O czym można napisać? O tym, że bardzo kochamy naszą planetę, chcemy się o nią troszczyć. O miłości, przyjaźni, tolerancji – wielkich wartościach, które powinny być podstawą istnienia ludzi.

„Słowa, słowa, słowa” – to cytat z Hamleta. Tak tytułowy bohater skomentował czytaną książkę. I tylko pozornie jego wypowiedź jest pozbawiona sensu. Bo przecież literatura to nic innego jak… słowa, słowa, słowa. Ale ileż w nich znaczeń i emocji!

Najważniejsze słowo na świecie. Czy takie istnieje?
Oczywiście, że istnieje. Zdecyduj tylko, jakie to może być słowo. „Kocham” – bo miłość ma wielką moc? „Wybaczam” lub „przepraszam” – bo naprawia stosunki między ludźmi, scala rodziny. „Witaj” – bo rozpoczyna znajomość. „Mama” – bo to pierwsze słowo. Kiedy już wybierzesz odpowiednie słowo, zastanów się, na czym polega jego moc, w jakich sytuacjach działa i jak powinno się go używać.