Naucz się na przykładzie!
Przed tobą znany obraz Pietera Bruegela Pejzaż z upadkiem Ikara. Na jego przykładzie prześledźmy, jak powinien wyglądać opis dzieła sztuki.

Po pierwsze: tytuł

Czy jest oczywisty? Czasami jest dosłownym zatytułowaniem sytuacji przedstawionej na obrazie, czasami jakimś ukrytym symbolem. Jak jest w przypadku obrazu Bruegela Pejzaż z upadkiem Ikara. Zwróć uwagę, że to nie upadek Ikara jest głównym tematem, a pejzaż z jego upadkiem. Niby drobiazg, a jak wiele zmienia. Ma to oczywiście swoje odbicie w treści obrazu – tylko uważny obserwator dostrzeże Ikara– a właściwie jego nogi w odmętach morskiej wody.

Jak odczytać to, że motyw główny (bo tytułowy) pozostałby niezauważony, gdyby nie wyraźne nawiązanie do niego w tekście? W odpowiedzi na to pytanie pomoże ustalenie, co znajduje się na pierwszym planie obrazu.

Po drugie: technika

Obraz Pietera Bruegela jest wykonany techniką olejną.

Plan pierwszy – najbliższy odbiorcy, zazwyczaj zaznaczony przez malarza poprzez jaśniejsze oświetlenie (tak często wyodrębnia się postać pierwszoplanową) lub powiększenie pierwszoplanowego obiektu. W tym przypadku jest to oracz, który idzie za pługiem.

Plan drugi – pasterz, który pasie owce, a w prawym dolnym rogu obrazu, na dalszym planie rybak zarzuca sieci.

Zastanów się!
Jak można wytłumaczyć, że tytułowa postać obrazu – Ikar – nie jest postacią pierwszoplanową, a znajduje się dopiero na dalszym planie? Na obrazie postaciami wyróżnionymi są oracz i pasterz – żyjący zgodnie z rytmem przyrody, posłuszni jej prawom zapracowani ludzie. Ikar, który próbował wydrzeć naturze jej tajemnice, zostaje pozostawiony sam sobie – nikt nie zwraca uwagi na jego tragedię. Okazuje się, że ludzie zajęci ciężką pracą są ważniejsi i bardziej interesujący niż młodzieniec, który poświęca życie dla niedościgłych ideałów.

W głębi obrazu – statki wypływające w rejs

 

Po trzecie: co się dzieje na obrazie

Żeby się nie pogubić w opisie, podziel obraz na części:

  • plan pierwszy (główny),
  • plan drugi
  • i głębię obrazu.

Po czwarte: nastrój, jaki wywołuje dzieło

Czy jest podniosły, uroczysty, czy może przedstawiona sytuacja jest codzienna, zwykła? Popatrz na sportretowanych ludzi – jak są ubrani, w jakiej sytuacji zostali uchwyceni – to powinno ci pomóc w ocenie nastroju.

I jeszcze – jakie wywołuje uczucia i emocje. Czy jest to radość, czy może przeciwnie – przygnębienie i smutek?

 

Na co jeszcze musisz zwrócić uwagę?

  • na perspektywę, z jakiej jest malowane dzieło (czyimi oczami może być widziany dany obraz)
  • na symbole występujące na obrazie
  • na główny motyw danego dzieła

Pamiętaj – obraz czy rzeźba (tak samo jak literatura) oprócz poziomu dosłownego – czyli tego, co przedstawia– może mieć też znaczenie przenośne i symboliczne.