Jak rozumieć temat
Dokładnie czytaj temat!
Może wydawać się banalnie prosty, ale nawet wtedy nie łap od razu za pióro. Najważniejsze, to dokładnie przeanalizować temat – mogą kryć się w nim niezauważalne przy pobieżnym czytaniu pułapki.
Co musisz z niego wyczytać?
To, że Twoim zadaniem jest napisanie charakterystyki bohatera literackiego i uzasadnienie, że warto tę postać ukazać w filmie lub teatrze.
Co to znaczy?
- Masz wyraźnie ograniczoną formę. Ma to być charakterystyka, a nie np. opowiadanie o losach wybranego bohatera, jego biografia czy opis jakiejś sytuacji z jego życia. Praca w każdej innej formie, nawet świetnie napisana, po prostu nie będzie sprawdzana.
- Masz napisać o kimś, kto jest postacią książkową. Nie możesz więc wybrać np. swojego sąsiada, idola, nauczyciela, gwiazdy filmowej, polityka ani postaci historycznej (chyba że jest też ona bohaterem powieści lub dramatu).
- Wymagane jest od Ciebie pisanie o jednej, wybranej postaci. Nie staraj się więc przedobrzyć i ogranicz się do wyboru tylko jednego bohatera (jeśli przytoczysz więcej przykładów, popełnisz błąd – praca nie będzie zgodna z tematem).
- Wybierz taką postać, przy której bez trudu uzasadnisz, że warto ukazać ją w teatrze lub filmie. Co to oznacza? Nie wystarczy, że lubisz jakiegoś bohatera – musisz jeszcze znaleźć argumenty, że jest odpowiednim kandydatem do sfilmowania lub przeniesienia na deski teatru. Z tego powodu powinna to być postać wyrazista i charakterystyczna. Najczęściej będzie to jeden z głównych bohaterów. Wybór postaci drugoplanowej – nawet najbardziej ulubionej – może okazać się pułapką. Bardzo prawdopodobne, że zabraknie Ci argumentów, iż to właśnie ta postać jest najodpowiedniejsza, aby ukazać ją we kinie lub teatrze.
Realizacja tematu
Twoim zadaniem jest nagromadzenie i uporządkowanie cech jakiejś postaci i przytoczenie przykładów z jej życia, w którym ujawniły się dane cechy. Np. piszesz, że Antygona była odważna, co ujawniło się w jej postępowaniu po śmierci brata: postanowiła go pochować mimo zakazu władcy, nie obawiała się sprzeciwić królowi ani ryzykować życie.
I wreszcie: absolutnie nie wolno Ci zapomnieć o drugiej części tematu: masz nie tylko charakteryzować postać, czyli wyliczać jej cechy, ale również wykazać, że właśnie w filmie czy na scenie takiego bohatera dobrze by się pokazywało. Na przykład? Piszesz, że Balladyna była tak żądna władzy, że skłoniło ją to do najstraszniejszych czynów, zaraz jednak dodajesz, że grę jej uczuć można świetnie oddać w filmie, pokazując zbliżenie twarzy aktorki.
Albo wplatasz zdanie: „Postać taka na pewno przykułaby uwagę widzów, podziałała na ich emocje”.
Jakie postacie wybrać
Przede wszystkim takie, o których sporo wiesz, o których masz coś do napisania. Barwne, wyraziste, charakterystyczne, ciekawe. Może zmieniające się w toku akcji? Dynamiczne? No i – o czym już była mowa – będące bohaterami utworów literackich.
Temat nie określa, czy chodzi o postacie, których nigdy nie widzieliśmy na ekranie czy scenie, czy wręcz przeciwnie, o takie, w które już wcielali się aktorzy.
Każdy Twój wybór należy jednak uzasadnić. Jeśli piszesz o bohaterze, którego już często widziałeś na ekranie czy w teatrze, możesz dodać np. zdanie: „O barwności tej postaci wiedzieli reżyserzy, wielokrotnie przenosząc na ekran utwór… (Słowackiego, Sofoklesa, Sienkiewicza itd.)”.
Odpowiednia kompozycja!
Pisząc tekst, pamiętaj nie tylko o tym, żeby był zgodny z tematem, ale i o tym, żeby jego kompozycja wynikała z formy, która Cię obowiązuje. Co to oznacza? Charakterystyka (jak i każda inna forma) ma określoną budowę, której nie można zmienić. Pisząc charakterystykę, pamiętaj o odpowiedniej kolejności:
- przedstaw postać (jej zawód, status społeczny, wiek)
- opisz wygląd zewnętrzny (urodę, sposób ubioru)
- zwróć uwagę na sposób zachowania i mówienia, gestykulację
- omów cechy charakteru, światopogląd
- oceń postać
Koniecznie zadbaj o to, by poszczególne części charakterystyki były ze sobą logicznie połączone!
Jakich błędów się wystrzegać
- Pisania o postaciach niebędących bohaterami literackimi (tym razem to nie na temat).
- Charakteryzowania kilku postaci (temat nakazuje pisanie o jednej).
- Tworzenia opowiadania, biografii, opisu sytuacji zamiast charakterystyki (opowiadaj o wydarzeniach tylko wtedy, gdy świadczą o jakiejś cesze bohatera, wprowadzaj je np. słowami „o odwadze bohatera świadczy taki fakt…” albo „przekonuje nas o tym postawa bohatera podczas…”. Unikaj słów: „potem, najpierw, wtem, następnie”, które są typowe dla opowiadania, mnóż przymiotniki, określenia.
- Chaosu w charakterystyce (staraj się najpierw przedstawić postać: np. jej zawód, status społeczny, wiek, narodowość, opisać jej wygląd, a dopiero potem usposobienie, cechy charakteru, światopogląd. Na koniec zostaw ocenę). Niedopuszczalne jest mieszanie cech wyglądu i charakteru bohatera w stylu: „był przystojny i odważny, stary i obowiązkowy, wartościowy i wyglądał na zmęczonego życiem”.
- Powtarzania tych samych wyrazów (mnóż synonimy: „bohater” to inaczej „postać”, możesz też napisać raz „Balladyna”, kolejny raz „królowa” czy „siostra nieszczęsnej Aliny”, wreszcie „wyrodna córka”).
Propozycje realizacji tematu
Pierwsza ekranizacja
Jeżeli ktoś chce napisać o bohaterze jeszcze nieprzeniesionym na ekran, ale na tyle ciekawym, żeby przedstawić go w kinie, to proponuję np. Skawińskiego – bohatera Latarnika Sienkiewicza. Oto jak możemy uzasadnić nasz wybór:
„Z pewnością film dobrze oddałby tę steraną życiem postać i jej burzliwe życie. A kto mógłby zagrać dziarskiego starca, wzruszającego się Panem Tadeuszem? Może Zbigniew Zapasiewicz? A może Daniel Olbrychski? Sienkiewicz opisuje bohatera tak…”
Opisując tęsknotę Skawińskiego za ojczyzną i jego fascynację Panem Tadeuszem, dodamy odniesienie do filmu:
„Stan euforii malujący się na twarzy Skawińskiego świetnie oddałaby zapewne sztuka filmowa. Światło igrające po wyrazistej twarzy Zapasiewicza, rozlegający się w tle jego dźwięczny głos recytujący Mickiewiczowski poemat – to byłoby to”.
Postacie chętnie grane w teatrze
Jeśli ktoś chce pisać o postaci wartej sfilmowania, proponuję Balladynę.
Uzasadnienie? „W rolę Balladyny wcielały się piękne kobiety, między innymi Edyta Jungowska. W filmowej wersji Balladyny moim zdaniem mogłaby zagrać….” (tu dodajemy nasz typ i uzasadnienie, np. „Monika Bellucci ze względu na jej wyrazistą i zjawiskową urodę” albo „Maja Ostaszewska, której świetne przygotowanie aktorskie na pewno pozwoliłoby oddać grę uczuć Balladyny”).
Możesz też zwrócić uwagę na przemianę bohaterki.
„Na naszych oczach Balladyna przeradza się z pięknej, kapryśnej, trochę lekkomyślnej, egoistycznej dziewczyny w straszną zbrodniarkę, nękaną wyrzutami sumienia i planującą ze strachu kolejne zbrodnie”.
Tu możemy dodać:
„Sztuka filmu pozwala oddać grę uczuć tej postaci, a zbliżenia na twarz aktorki umożliwiłyby widzom dostrzeżenie malującego się na niej strachu i przerażenia”.
Pamiętaj! Ocena postaci!
Nie może zabraknąć oceny postaci, np.:
„Okrutne postępowanie Balladyny budzi sprzeciw widza. Jest też jednak niesłychanie widowiskowe (scena śmierci złej królowej). Determinacja i bezwzględność bohaterki przerażają. Odbiorca filmu, uwiedziony grą aktorską, a zapewne także efektami specjalnymi, muzyką (film daje pod tym względem ogromne możliwości, a i akcja dramatu Słowackiego im sprzyja), wyszedłby z kina zapewne pod wrażeniem. Wielki na to wpływ miałaby zapewne dynamiczna, interesująca, choć też budząca przerażenie, baśniowa postać okrutnej królowej – Balladyny”.
Albo:
„Bohater budzi sympatię czytelnika. Widz wyszedłby zapewne z kina wzruszony grą Zapasiewicza (Olbrychskiego itd.), poruszony historią i pięknem surowego, morskiego krajobrazu. Historia Skawińskiego wydaje się niezwykle filmowa, a środki, jakimi dysponuje współczesne kino, pozwalają jeszcze lepiej niż książka oddać tęsknotę bohatera za ojczyzną i niemalże hipnotyczny stan, w jaki wprawiła go lektura Pana Tadeusza. Dla mnie jest Skawiński postacią stworzoną do przeniesienia na ekran, bo tylko film może pokazać niuanse psychiki tej postaci, daje też duże plastyczne możliwości np. retrospekcji z czasów tułaczego życia Skawińskiego”.
Przydatne sformułowania, których możesz użyć, pisząc charakterystykę
- Barwna, interesująca postać
- Postać dynamiczna, zmieniająca się w toku akcji
- Postać niejednoznaczna, skomplikowana
- Bohater pozytywny, negatywny
- Postać pierwszoplanowa, drugoplanowa, główny bohater…
- O odwadze (tchórzostwie…, innych cechach) postaci świadczy…
- O jego okrucieństwie (dobroci) przekonujemy się, kiedy…
- O jego dobroci widz dowiaduje się np. gdy…
- (bohater) urzeka nas (dobrocią)
- Przeraża nas (okrucieństwem)
- Emanuje (miłością)
- Budzi podziw (jego ofiarność)
- Cechował go…
- Odznaczał się…
- Charakteryzuje ją…
- Budzi sympatię czytelnika (bohater)
- Budzi sprzeciw odbiorcy (takie postępowanie bohatera)
- Niesłychanie filmowa postać
- W filmie (teatrze) można by oddać takie jej cechy, jak…
Zobacz: