Pieśń Legionów Polskich we Włoszech
(tekst oryginalny)
(Mazurek Dąbrowskiego)
Jeszcze Polska nie umarła,
Kiedy my żyjemy
Co nam obca moc wydarła,
Szablą odbijemy.
Marsz, marsz, Dąbrowski,
Do Polski z ziemi włoski
Za Twoim przewodem
Złączem się z narodem.
Jak Czarnecki do Poznania
Wracał się przez morze
Dla ojczyzny ratowania
Po szwedzkim rozbiorze.
Marsz, marsz, Dąbrowski…
Przejdziem Wisłę, przejdziem Wartę,
Będziem Polakami,
Dał nam przykład Bona Parte,
Jak zwyciężać mamy.
Marsz, marsz, Dąbrowski…
Niemiec, Moskal nie osiędzie,
Gdy jąwszy pałasza,
Hasłem wszystkich zgoda będzie
I ojczyzna nasza.
Marsz, marsz, Dąbrowski…
Już tam ojciec do swej Basi
Mówi zapłakany:
„Słuchaj jeno, pono nasi
Biją w tarabany.”
Marsz, marsz, Dąbrowski…
Na to wszystkie jedne głosy:
Dosyć tej niewoli
Mamy racławickie kosy,
Kościuszkę Bóg pozwoli.
Jeszcze Polska nie zginęła (Mazurek Dąbrowskiego)
(tekst oficjalny)
słowa – Józef Wybicki
melodia ludowa
Jeszcze Polska nie zginęła,
Kiedy my żyjemy,
Co nam obca przemoc wzięła,
Szablą odbierzemy.
Marsz, marsz, Dąbrowski
Z ziemi włoskiej do Polski.
Za twoim przewodem
Złączym się z narodem.
Przejdziem Wisłę, przejdziem Wartę,
Będziem Polakami,
Dał nam przykład Bonaparte,
Jak zwyciężyć mamy.
Marsz, marsz, Dąbrowski…
Jak Czarniecki do Poznania
Po szwedzkim zaborze,
Dla ojczyzny ratowania
Wrócim się przez morze.
Marsz, marsz, Dąbrowski…
Już tam ojciec do swej Basi
Mówi zapłakany,
Słuchaj jeno, pono nasi
Biją w tarabany.
Marsz, marsz, Dąbrowski…
Tytuł wiersza
Funkcjonują dwa tytuły utworu – Pieśń Legionów Polskich we Włoszech oraz Mazurek Dąbrowskiego. Oba nawiązują bezpośrednio do Legionów Polskich we Włoszech, utworzonych 9 stycznia 1797 r., u boku armii Napoleona Bonapartego, przez Jana Henryka Dąbrowskiego.
Gatunek literacki
Hymn – uroczysta pieśń pochwalna, sławiąca np. bohaterów, instytucje, wielkie idee, wartości, wydarzenia. Ten gatunek liryki wywodzi się aż ze starożytności, przeznaczony był pierwotnie do śpiewania przez chór.
Szczególny rodzaj hymnu to hymn narodowy – najważniejsza, wspólna pieśń narodowa, obok flagi i godła jeden z symboli narodowych.
Czas powstania utworu, geneza utworu
Czas powstania utworu zbiega się z czasem utworzenia Legionów Dąbrowskiego. Fachowcy twierdzą, że Mazurek Dąbrowskiego został napisany między 16 a 19 lipca 1797 r. w obozie legionistów polskich we włoskiej miejscowości Reggio Emilia.
Z jakiej okazji Józef Wybicki ułożył tekst?
Chciał uświetnić uroczystość pożegnania legionistów, którzy wyruszali u boku Napoleona do walki.
Utwór przeznaczony był od razu do śpiewania, autor dostosował tekst do znanej melodii ludowej. Sam zanucił go legionistom i od razu Mazurek… stał się popularny.
Postać mówiąca w wierszu
Podmiot liryczny, czyli nadawca wypowiada się w imieniu pewnej grupy ludzi, do której sam też należy. Co o tym świadczy? Zaimki „my”, „nam”, oraz czasowniki w 1 os. lm. („żyjemy”, „odbierzemy”, „przejdziem”, „będziem”).
Ta grupa to Polacy, legioniści Dąbrowskiego, których łączy chęć walki i zwycięstwa. Celem podmiotu lirycznego jest marsz, przedostanie się z Włoch do Polski.
Dziś za postać mówiącą Mazurka… możemy uważać cały naród polski, wszystkich, którzy pieśń śpiewają.
Uwaga, archaiczne formy (czasowników)!
„złączym” (połączymy)
„przejdziem” (przejdziemy)
„będziem” (będziemy)
Odbiorca wiersza
Odbiorca wiersza, czyli adresat to konkretna osoba – wymieniony w refrenie generał Dąbrowski, który utworzył i dowodził Legionami Polskimi we Włoszech.
Przesłanie wiersza
Główna myśl utworu zawarta jest już w pierwszej strofie: Polska nie zginęła, istnieje, póki żyją Polacy. Ojczyzna nigdy nie przestała istnieć, a wyzwolić ją mają Legiony pod wodzą Dąbrowskiego.
Nastrój wiersza
Mnóstwo w utworze pozytywnych uczuć, które mają pobudzić patriotyzm, podtrzymać na duchu słuchaczy:
- nadzieja (wiara, że ważna, patriotyczna misja, wędrówka Legionów do Polski, uda się, że Polska będzie dzięki legionistom wolna),
- duma narodowa (poczucie solidarności, wspólnoty, radości z faktu bycia Polakami),
- radość, optymizm,
- tęsknota i miłości do kraju.
Zwróć uwagę na nastrój ostatniej strofy!
Ma inny charakter niż pozostałe. Jest jakby mniej bojowa, bardziej wyciszona, wprowadza nastrój oczekiwania, rozczulającej radości z przybycia Legionów, które nawet starszego mężczyznę (ojca Basi) doprowadza do łez wzruszenia.
Symbole w wierszu
W utworze przywoływane są postacie, które przybierają rolę symboli wolności i zwycięstwa:
- Napoleon Bonaparte (druga zwrotka) – cesarz Francuzów, z którym Polacy wiązali nadzieje na odzyskanie niepodległości, gdyż walczył z państwami wrogimi także Polsce, Legiony Polskie walczyły razem z jego wojskami;
- Stefan Czarniecki (trzecia zwrotka) – dowódca wojsk polskich, który walczył o wolność ojczyzny po potopie szwedzkim w 1655 r.;
- Jan Henryk Dąbrowski (refren) – twórca i dowódca Legionów Polskich we Włoszech, ma spełnić podobną rolę do Czarnieckiego, przynieść wolność ojczyźnie;
- Tadeusz Kościuszko (ostatnia zwrotka wersji pierwotnej utworu) – bojownik o niepodległość Polski, jego postać ma przypominać, że powstanie narodowe, zwycięstwo (tak jak pod Racławicami) są możliwe;
- ojciec i Basia (ostatnia zwrotka) – to, w odróżnieniu od pozostałych, postacie fikcyjne, są symbolami zwykłych ludzi, ich odczuć (wzruszenie, oczekiwanie na zbrojny czyn, nadzieja na wolną Polskę).
Budowa wiersza
Cechy pieśni:
- regularna budowa,
- stała długość wersów (osiem sylab w pierwszych i trzecich wersach zwrotek, sześć w drugich i czwartych),
- układ stroficzny (cztery zwrotki przedzielone refrenem),
- regularne strofy (w każdej strofie występują cztery wersy),
- refren (cztery wersy; występuje po każdej zwrotce),
- rytm (charakterystyczną dla pieśni rytmiczność nadaje występujący po każdej zwrotce marszowy refren),
rymy- w strofach – krzyżowe, czyli przeplatane, układ ab ab, np:
zginęła – wzięła,
żyjemy – odbierzemy, - w refrenie – parzyste, czyli sąsiadujące, dokładne, żeńskie, układ aa bb, np.:
Dąbrowski – Polski,
przewodem – narodem.
- w strofach – krzyżowe, czyli przeplatane, układ ab ab, np:
Środki poetyckie
Język utworu jest prosty, zwięzły, zrozumiały (zwłaszcza dla ludzi, dla których był pierwotnie pisany – prostych żołnierzy). Nie ma tu wielu środków poetyckich. Jednakże można wyszczególnić kilka.
Apostrofa („Marsz, marsz, Dabrowski”) – bezpośredni zwrot do adresata; właściwie rozkaz skierowany do adresata, generała Dąbrowskiego, dowódcy Legionów (rozkaźnik to powtórzony dwukrotnie po każdej zwrotce wyraz „marsz”).
Personifikacja (uosobienie), nadanie np. ojczyźnie cech ludzkich po to, by wzbudzić większe emocje odbiorcy, by myślał o ojczyźnie jak o bliskim człowieku:
– „Jeszcze Polska nie zginęła”,
– „Co nam obca przemoc wzięła”.
Metafora (przenośnia), czyli , oryginalne zestawienie słów, które osobno mają zupełnie inne znaczenie niż połączone ze sobą.
– „Słuchaj jeno, pono nasi / Biją w tarabany” (wieść niesie, ze zbliża się wojna, powstanie).
Epitety („obca moc”, „ziemi włoskiej”, „szwedzkim zaborze”, „twoim przewodem”, „ojciec (…) zapłakany”) – przymiotnik towarzyszący rzeczownikowi w wierszu.
Powtórzenie – dwukrotne „Marsz, marsz” w refrenie ma podkreślić ważność rozkazu, misji, wzmocnić jego siłę.
Związek frazeologiczny
To często spotykany w potocznym, codziennym języku skrót myślowy (taki jak np. w przysłowiach, powiedzeniach), nie można mówić o jego dosłownym znaczeniu. W Mazurku… takim związkiem frazeologicznym jest przenośnia „bić w tarabany”. Tarabany to bębny wojenne. Ojciec z wiersza nie komunikuje Basi, że ktoś wali w bębny, tylko o tym, że wojna już blisko, bicie w tarabany oznacza bowiem wojnę.
Zobacz:
Jakie były okoliczności powstania i znaczenie Pieśni Legionów Polskich we Włoszech?