SOFOKLES

1. Załóżmy, że temat wymaga, abyś napisał o Edypie, że jest bohaterem uniwersalnym – jego los obrazuje odwieczny los człowieka. Jak to wyjaśnisz?

A. Król Edyp stał się dziełem nieśmiertelnym i zrozumiałym również dla współczesnych – to dowód uniwersalności postaci.
B. Edyp porównywany jest do Makbeta – żądza władzy i zbrodnia są jego udziałem jak każdego władcy.
C. Dzieje Edypa są ilustracją losu każdego człowieka – który jest igraszką fortuny, nie powinien pysznić się swoim szczęściem, bo nie zna przeznaczenia, jest śmiertelny i nie zna tajemnic istnienia.
D. Edyp nie jest uniwersalny – jest silną i niepowtarzalną jednostką.

2. Króla Edypa Sofoklesa możemy powiązać z takim tematem jak niezawiniona zbrodnia. Pisząc o tym, użyjesz słowa:

A. hamatria
B. eudajmonia
C. hybris
D. fatum

3. Udowodnij, że w Królu Edypie zachowane są trzy jedności: czasu, miejsca i akcji.

A. jedność czasu – ……………………………………………………………………………………………………………..
B. jedność miejsca – …………………………………………………………………………………………………………..
C. jedność akcji – ……………………………………………………………………………………………………………….

4. Pisząc o gatunku Króla Edypa, użyjesz nazwy

A. tragedia grecka
B. spektakl
C. sztuka antyczna

5. „O, śmiertelnych pokolenia – wasze życie to cień cienia” – takie słowa wypowiada chór w Królu Edypie. Załóżmy, że zostały przywołane – jak je odczytasz?

A. jako przestrogę, napomnienie, by człowiek nie zapominał o swojej przemijalności
B. jako motto utworu
C. jako aluzję do śmierci Lajosa
D. jako proroctwo dla dalszych losów Edypa

 

HORACY

6. W której pieśni Horacego pojawia się słynne zawołanie „Carpe diem!”?

A. Do Mecenasa
B. Do Deliusza
C. Do Apollina
D. Do Leukonoe

7. Wymień trzy rzeczy, o które poeta prosi Apollina (pieśń Do Apollina), i dopisz, kto w Polsce kontynuuje taką postawę.

Odp. ……………………………………………………………………………………………………………………………………..

8. Wymień dwa tytuły pieśni Horacego, w których zawarta jest pochwała złotego środka.

Odp. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………

9. Horacjański motyw non omnis moriar był kontynuowany przez wielu poetów późniejszych epok. Wymień dwa tytuły utworów, w których występuje ten motyw.

Odp. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………

10. Które ze zdań nie zawiera błędu?

A. Horacy – wielki poeta starożytnego Rzymu, twórca eposów, dramatów, pieśni
B. Horacy – poeta starożytnego Rzymu, protegowany Mecenasa
C. Horacy – poeta grecki, żył w starożytności

 

DANTE

11. Wskaż dwie cechy średniowieczne Boskiej komedii Dantego (2 argumenty).

A. ……………………………………………………………………………………………………………
B. ……………………………………………………………………………………………………………

12. Podaj dowody na to, że Boska komedia Dantego wykracza poza swą epokę (2 argumenty).

A. ……………………………………………………………………………………………………………
B. ……………………………………………………………………………………………………………

13. Kto jest przewodnikiem poety po piekle?

A. Owidiusz
B. Homer
C. Nie ma przewodnika
D. Wergiliusz

 

BOGURODZICA

14. Dlaczego Twoim zdaniem Bogurodzica pełniła rolę hymnu narodowego? Wymień 2 argumenty.

A. ……………………………………………………………………………………………………………
B. ……………………………………………………………………………………………………………

15. O co proszą ludzie Matkę Boską w Bogurodzicy?

A. o zdrowie i bogactwo
B. o zwycięstwo w bitwie
C. o wstawiennictwo u syna – Chrystusa

16. Kim jest matka Boska w Bogurodzicy?

A. podmiotem lirycznym
B. pośrednikiem pomiędzy ludźmi a Chrystusem
C. matką opłakującą dziecko

17. Podaj trzy tytuły ważnych hymnów polskich (poza Bogurodzicą).

A. ……………………………………………………………………………………………………………
B. ……………………………………………………………………………………………………………
C. ……………………………………………………………………………………………………………

18. Do jakiego motywu ikonograficznego nawiązuje Bogurodzica?

A. deesis
B. pieta
C. danse macabre

19. Wymień cztery różnice pomiędzy Bogurodzicą a utworem Żale Matki Boskiej pod krzyżem.

A. ……………………………………………………………………………………………………………
B. ……………………………………………………………………………………………………………
C. ……………………………………………………………………………………………………………
D. ……………………………………………………………………………………………………………

 

JAN KOCHANOWSKI

20. Mistrzem Jana Kochanowskiego był

A. Homer
B. Wergiliusz
C. Arystoteles
D. Horacy

21. Carmina to po łacinie

A. poematy prozą
B. treny
C. fraszki
D. pieśni

22. W następującym fragmencie Pieśni XI z Ksiąg wtórych:

Stateczny umysł pamiętaj zachować,
Jeśli cię pocznie nieszczęście frasować;
Także i góry nie radzęć wylatać,
Kiedy się szczęście z tobą imie bratać

poeta nawiązuje do

A. epikureizmu
B. hedonizmu
C. nihilizmu
D. stoicyzmu

23. Jak określisz tematykę Pieśni o spustoszeniu Podola?

A. patriotyczną
B. batalistyczną
C. utwór opiewający piękno krajobrazu

24. Jeśli będziesz poszukiwał w Pieśniach Jana Kochanowskiego dowodów na postawę humanisty, wskażesz:

A. motyw przemijania ludzkiego życia
B. radość życia, dumę ze swojego człowieczeństwa, pochwałę świata
C. szacunek człowieka dla Boga

25. Kochanowskiego cechuje chrześcijański humanizm. Jak to rozumiesz?

A. jako fakt, że poeta był chrześcijaninem
B. jako uznawanie Boga za stwórcę człowieka
C. jako połączenie idei chrześcijaństwa z założeniami filozofii starożytnej

26. W Trenach dochodzi do załamania systemu filozoficznego poety humanisty. Wyraża się to w

A. konkluzji ostatniego trenu cyklu pt. Sen
B. cytacie „Jam teraz z ostatnich stopniów zrzucony” – tragedia dziecka burzy harmonię świata, w którą wierzył ojciec
C. cytacie „Gdzieśkolwiek jest, jeśliś jest” – Kochanowski waży się podać w wątpliwość życie po śmierci, czyli istnienie nieba.

27. Które zdanie jest prawdziwe?

A. Treny należą do liryki funeralnej
B. Treny są przykładem liryki konfesyjnej.

28. Do jakiej cierpiącej matki nawiązuje poeta w Trenie IV?

A. do Demeter
B. do Maryi
C. do Niobe
D. do Artemidy

29. W ostatnim trenie poetę pociesza we śnie

A. Urszulka
B. jego matka
C. Maryja
D. święta Elżbieta

30. Zastosowane w Trenie V porównanie homeryckie („Jako oliwka mała pod wysokim sadem”) to

A. wyszukana metafora
B. porównanie kogoś do bohatera Iliady
C. długie i rozbudowane porównanie
D. nawiązanie do motywu wędrówki obecnego w Odysei

 

WILLIAM SZEKSPIR

31. Czarownice w Makbecie

A. rzuciły czar na głównego bohatera
B. nakłoniły jego żonę do zbrodni
C. zaczarowały las w Birnam
D. przepowiedziały przyszłość Makbetowi

32. Wymień trzy różnice między dramatem szekspirowskim a klasycznym.

A. ……………………………………………………………………………………………………………
B. ……………………………………………………………………………………………………………
C. ……………………………………………………………………………………………………………

33. Które z poniższych utworów to wyłącznie tragedie Szekspira?

A. Makbet, Romeo i Julia, Otello, Kupiec wenecki
B. Hamlet, Ryszard III, Świętoszek, Król Lear
C. Romeo i Julia, Hamlet, Król Lear, Antoniusz i Kleopatra
D. Wesołe kumoszki z Windsoru, Jak wam się podoba, Kupiec wenecki

34. The Globe (Pod Kulą Ziemską) to nic innego jak

A. pałac królowej Elżbiety.
B. tytuł komedii Szekspira.
C. teatr, gdzie Szekspir wystawiał swoje sztuki.
D. inna nazwa toposu świata jako teatr.

35. Jaki słynny topos przywołuje Szekspir w poniższym fragmencie Makbeta?

(Życie jest) tylko przechodnim półcieniem,
nędznym aktorem, który swoją rolę
przez parę godzin wygrawszy na scenie,
w nicość przepada.

Odp. …………………………………………………………………………………………………………………………………………

 

POECI BAROKOWI

36. Jan Andrzej Morsztyn był przedstawicielem nurtu

A. dworskiego
B. szlacheckiego
C. sarmackiego
D. ziemiańskiego

37. Wymień tytuły wszystkich tomików poetyckich Jana Andrzeja Morsztyna.

C. ……………………………………………………………………………………………………………

38. Po czym rozpoznasz, że masz do czynienia z poezją metafizyczną? Charakterystyczne cechy twórczości poetów metafizycznych to

A. trudne metafory, zaskakujący sposób obrazowania, erudycja, łączenie najbardziej odległych sfer doświadczenia, np. miłości z geometrią.
B. rubaszny język, cięty dowcip, upodobanie do obsceniczności.
C. hiperbolizacja, patos, porównania homeryckie.

39. W wierszach Daniela Naborowskiego często realizowany jest topos

A. ubi sunt
B. świata jako teatru (theatrum mundi)
C. vanitas vanitatum

40. Ważne tematy twórczości Wacława Potockiego to

A. krytyka liberum veto, zacofania szlachty sarmackiej i upadku ducha rycerskiego
B. pochwała życia wiejskiego, sielankowe opisy przyrody
C. opis obyczajów dworskich i wrażenia z zagranicznych podróży

41. Wódz, którego Wacław Potocki stawiał za wzór zgnuśniałym Sarmatom, to

A. Tadeusz Kościuszko
B. Bolesław Chrobry
C. Jan Karol Chodkiewicz

 

IGNACY KRASICKI

42. „Satyra prawdę mówi, względów się wyrzeka” – ten znany cytat pochodzi z utworu

A. Monachomachia
B. Chudy literat
C. Do króla
D. O żywocie ludzkim

43. Topos ojczyzny jako tonącego okrętu wykorzystał Krasicki w satyrze pt.

A. Świat zepsuty
B. Biada tonącemu
C. Pijaństwo
D. w żadnej ze swych satyr nie wykorzystał tego toposu

44. Jakie zarzuty skierowane przeciwko Stanisławowi Augustowi Poniatowskiemu przytacza osoba mówiąca w satyrze Do króla?

A. król jest chciwy, okrutny, prostacki
B. król jest łaskawy, młody, wykształcony, jest znawcą sztuk pięknych
C. król jest ambitny, żądny władzy, bezkompromisowy

45. Satyra to Do króla to

A. satyra abstrakcyjna
B. satyra konkretna

46. Do jakiego swojego utworu włączył Krasicki Hymn do miłości ojczyzny?

A. do Monachomachii
B. do Myszeidy
C. Hymn… nie został włączony do żadnego utworu.

47. Czyje słowa, zgodnie z anegdotą, stały się inspiracją do powstania Hymnu…?

A. króla Stanisława Augusta Poniatowskiego
B. starego, rannego żołnierza
C. pewnego przyjaciela poety

48. Co wspólnego mają ze sobą następujące utwory: Bogurodzica, Hymn do miłości ojczyzny Ignacego Krasickiego, Rota Marii Konopnickiej i Mazurek Dąbrowskiego Józefa Wybickiego?

Odp. …………………………………………………………………………………………………………………………………………..

49. Pierwszy wers Hymnu… Krasickiego (Święta miłości kochanej ojczyzny) to

A. antyteza
B. apostrofa
C. anafora

 

MOLIER

50. Jak brzmi imię tytułowego bohatera Świętoszka?

A. Tartuffe
B. Orgon
C. Harpagon

51. Które z poniższych utworów to wyłącznie komedie Moliera?

A. Szkoła żon, Jak wam się podoba, Kupiec wenecki
B. Chory z urojenia, Mieszczanin szlachcicem, Skąpiec
C. Świętoszek, Skąpiec, Śluby panieńskie

52. Wymień trzy typy komizmu zastosowane w dramacie Moliera.

Odp. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………

53. Jakie plany wobec rodziny Orgona miał tytułowy bohater Świętoszka?

A. zamierzał nawrócić wszystkich domowników i skłonić Orgona do oddania majątku biednym
B. chciał zdobyć pieniądze Orgona przez małżeństwo z jego córką
C. zamierzał zabić Orgona, aby móc poślubić jego żonę i przejąć majątek

 

JOHANN WOLFGANG GOETHE

54. W jakiej formie napisane są Cierpienia młodego Wertera?

A. w formie listów
B. w formie pamiętnika
C. w formie dziennika

55. Co oznacza nazwa Sturm und Drang Periode?

Odp. ……………………………………………………………………………………………………………………………………..

56. Jak wyglądał strój à la Werter?

A. czarny frak
B. niebieski frak i żółta kamizelka
C. czarne ubranie i czarny kapelusz

57. Werteryzm to nic innego jak

A. ból istnienia
B. postawa cechująca bohatera powieści Goethego, a także jego naśladowców
C. moda na żółty i niebieski

58. Co to jest faustyzm?

A. Postawa oznaczająca człowieka nadmiernie uczuciowego, skłonnego do marzeń i egzaltacji, odczuwającego ból istnienia.
B. Postawa wymagająca poświęcenia wartości moralnych oraz szczęścia osobistego dla dobra ojczyzny.
C. Postawa związana z dążeniem do nieśmiertelności, pokonaniem barier czasu i poznaniem zagadki istnienia, niezgodą na przemijanie.

59. Na czym polegał pakt Fausta z Mefistem?

Odp. ………………………………………………………………………………………………………………………………………

60. Czy Faust to bohater romantyczny?

A. Tak, to jeden z najważniejszych bohaterów niemieckiego romantyzmu.
B. Nie, nie ma on nic wspólnego z typowym bohaterem romantycznym.
C. Nie, ale jest on bohaterem preromantycznym i stanowi źródło inspiracji dla romantycznych twórców.

61. Gdzie szukał Goethe pierwowzoru dla postaci Fausta?

A. w staroniemieckiej legendzie
B. w autentycznej postaci
C. Goethe sam wymyślił tę postać

 

ADAM MICKIEWICZ

62. Dziady drezdeńskie to określenie na

A. II część Dziadów
B. III część Dziadów
C. cały cykl
D. nie ma takiego określenia

63. Na czym polega synkretyzm rodzajowy i gatunkowy Dziadów?

Odp. …………………………………………………………………………………………………………………………………………..

64. Kto wypowiada słynną kwestię – diagnozę narodu polskiego?

Nasz naród jak lawa,
Z wierzchu zimna i twarda, sucha i plugawa,
Lecz wewnętrznego ognia sto lat nie wyziębi;
Plwajmy na tę skorupę i zstąpmy do głębi.

A. Konrad
B. Narrator
C. Wysocki
D. Ksiądz Piotr

65. Co oznaczają łacińskie słowa: „Gustavus obiit – hic natus est Conradus”?

Odp. ………………………………………………………………………………………………………………………………………….

66. Prowidencjalizm to

A. postawa ofiarowania samego siebie, poświęcenia się jednostki dla dobra ludzkości w imię miłości do niej.
B. pogląd, który zakłada, że świat w swoim kształcie został przez Boga wcześniej zaplanowany, a jego scenariusz misternie obmyślany.
C. postawa związana z dążeniem do nieśmiertelności, pokonaniem barier czasu i poznaniem zagadki istnienia, niezgodą na przemijanie.

67. Komu Bóg ukazuje przyszłość narodu polskiego w III części Dziadów?

A. Ewie
B. Nowosilcowowi
C. Księdzu Piotrowi
D. Konradowi

68. Do czego odnosi się tytuł dramatu Mickiewicza Dziady?

Odp. ………………………………………………………………………………………………………………………………………..

69. Za programowy utwór Mickiewicza uznaje się

A. Dziady
B. Romantyczność
C. Odę do młodości
D. Lilie

70. Czternaście wersów o określonym układzie rymów zazwyczaj podzielonych na dwie części, ośmio- i sześciowersową, z których pierwsza miała przeważnie charakter opisowy, druga – refleksyjny, to charakterystyczne cechy

A. ballady
B. ody
C. sonetu

71. Który z utworów Mickiewicza Julian Przyboś nazwał wierszem-płaczem?

A. Romantyczność
B. Polały się łzy…
C. Niepewność
D. Reduta Ordona

72. Kto kryje się pod postacią Starca w Romantyczności?

A. ojciec Zygmunta Krasińskiego
B. Jan Śniadecki
C. Kazimierz Brodziński
D. Bohater starej legendy litewskiej

73. Utwory: Snuć miłość…, Nad wodą wielką i czystą..., Gdy tu mój trup… i Polały się łzy… zostały napisane w

A. Paryżu
B. Warszawie
C. Wilnie
D. Lozannie

74. Jak nazywała się młodzieńcza, niespełniona miłość Mickiewicza?

Odp. ………………………………………………………………………………………………………………………………………..

75. Podaj pełny tytuł epopei Adama Mickiewicza.

Odp. ………………………………………………………………………………………………………………………………………….

76. Co oznacza czarna polewka?

Odp. ………………………………………………………………………………………………………………………………………….

77. Tadeusz jest dla Sędziego

A. młodszym bratem
B. siostrzeńcem
C. bratankiem
D. młodszym kuzynem

78. Pan Tadeusz rozpoczyna się

A. inwokacją
B. anaforą
C. prośbą o natchnienie
D. informacjami o genezie tego poematu

79. Z jakimi wydarzeniami historycznymi należy kojarzyć Pana Tadeusza?

A. powstaniem listopadowym
B. powstaniem kościuszkowskim
C. kampanią napoleońską
D. obradami Sejmu Wielkiego

80. W jaki sposób czytelnik Pana Tadeusza dowiaduje się, kim naprawdę jest Ksiądz Robak?

A. Narrator wyjaśnia tę kwestię już na początku utworu.
B. Jacek Soplica ujawnia się w czasie przedśmiertnej spowiedzi.
C. Podczas pogrzebu Księdza Robaka jego tajemnicę wyjaśnia Sędzia.
D. Tadeusz rozpoznaje w Księdzu Robaku swojego ojca.

 

JULIUSZ SŁOWACKI

81. Którego historycznego wydarzenia dotyczy treść Kordiana?

A. koronacji cara Mikołaja I
B. powstania listopadowego
C. powstania kościuszkowskiego
D. trzeciego rozbioru Polski

82. Imię ukochanej Kordiana to

A. Laura
B. Aniela
C. Maryla
D. Ewa

83. Winkelriedyzm to nic innego jak

A. pogląd, który zakłada, że świat w swoim kształcie został przez Boga wcześniej zaplanowany, a jego scenariusz misternie obmyślany.
B. postawa związana z dążeniem do nieśmiertelności, pokonaniem barier czasu i poznaniem zagadki istnienia, niezgodą na przemijanie.
C. idea aktywnej walki i poświęcenia jednego narodu za inne.
D. postawa wymagająca poświęcenia wartości moralnych oraz szczęścia osobistego dla dobra ojczyzny.

84. Do którego słynnego utworu nawiązuje Słowacki w następującym fragmencie Kordiana?

Boże! zdejm z mego serca jaskółczy niepokój,
Daj życiu duszę i cel duszy wyprorokuj.
Żyć? alboli nie żyć?
Jam bezsilny!

A. Hamleta Williama Szekspira
B. Dies irae Jana Kasprowicza
C. pieśni Czego chcesz od nas, Panie Jana Kochanowskiego
D. III części Dziadów Adama Mickiewicza

85. Jak kończy się Kordian?

A. Śmiercią tytułowego bohatera.
B. Zamknięciem Kordiana w szpitalu dla obłąkanych.
C. Zakończenie dramatu jest otwarte.
D. Zapowiedzią powstania dalszej części losów głównego bohatera.

86. Kogo miał na myśli Słowacki, pisząc w zakończeniu Beniowskiego:

Bądź zdrów! – A tak się żegnają nie wrogi,
Lecz dwa słońc swych przeciwnych – Bogi?

A. Dwóch bohaterów tego utworu: Maurycego i Beniowskiego.
B. Siebie i Adama Mickiewicza.
C. Nie wiadomo.
D. Cypriana Kamila Norwida i Zygmunta Krasińskiego.

87. Z którego utworu Słowackiego Aleksander Kamiński zaczerpnął tytuł swojego utworu Kamienie na szaniec?

A. Grobu Agamemnona
B. Testamentu mojego
C. Beniowskiego
D. Balladyny

88. Które z wymienionych utworów Juliusza Słowackiego nawiązują do powstania listopadowego?

A. Sowiński w okopach Woli, Śmierć Pułkownika
B. Testament mój, Rozłączenie
C. Pogrzeb kapitana Meyznera, Sowiński w okopach Woli
D. Lilla Weneda, Horsztyński

89. Kogo nazywa Słowacki „pawiem i papugą”?

A. swojego rywala Mickiewicza
B. Polskę
C. oświeceniowych poetów
D. krytyków swojej twórczości

 

ZYGMUNT KRASIŃSKI

90. Które z poniższych utworów to wyłącznie utwory Zygmunta Krasińskiego?

A. Nie-Boska komedia, Przedśpiew, Księgi narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego
B. Irydion, Psalmy przyszłości, Przedświt
C. Mąż, Przedświt, Nie-Boska komedia
D. Irydion, Nie-Boska komedia, Lilla Weneda

91. Kto przewodzi obozowi rewolucjonistów w Nie-Boskiej komedii?

A. Leonard
B. Orcio
C. Pankracy
D. Mąż

92. Frenetyzm to

A. sposób kreowania świata przedstawionego przy użyciu elementów grozy, makabry, satanizmu, ekspresyjnej poetyki, oddziałującej na wyobraźnię czytelnika.
B. typ wiersza chętnie stosowany przez Krasińskiego.
C. dzieło o tematyce rewolucyjnej.
D. pogląd, który zakłada, że świat w swoim kształcie został przez Boga wcześniej zaplanowany, a jego scenariusz misternie obmyślany.

93. Przyporządkuj następujących pisarzy do odpowiednich epok literackich:

A. Józef Ignacy Kraszewski ……………………………………………………………………………………..,
B. Ignacy Krasicki …………………………………………………………………………………………………..,
C. Zygmunt Krasiński ……………………………………………………………………………………………..,

 

CYPRIAN KAMIL NORWID

94. „Ideał sięgnął bruku” to cytat z

A. Kordiana Juliusza Słowackiego
B. Czarnych kwiatów Cypriana Kamila Norwida
C. Fortepianu Szopena Cypriana Kamila Norwida
D. Mazepy Juliusza Słowackiego

95. Rapsod to

A. podniosła w tonie pieśń (lub poemat) poświęcona pamięci wielkiego bohatera i opisaniu jego niezwykłych czynów.
B. czternastowersowy utwór o określonym układzie rymów, zazwyczaj podzielony na dwie części, ośmio- i sześciowersową, z których pierwsza miała przeważnie charakter opisowy, a druga – refleksyjny.
C. jedna z form modlitwy zawierająca inwokacje i paralelizmy.
D. krótki utwór wierszowany zazwyczaj zakończony dydaktyczną puentą.

96. Które z wymienionych środków wyrazu artystycznego najczęściej stosował Norwid w swojej poezji?

A. ironia, niedopowiedzenie, alegoria i symbol
B. groteska i pamflet
C. synestezja
D. anafora i epifora

97. Jaką budowę ma Bema pamięci żałobny-rapsod?

A. Ma budowę stychiczną.
B. Napisany jest tzw. wierszem bohaterskim, czyli heksametrem.
C. Ma budowę sonetu.
D. Składa się z tak zwanych strof stanisławowskich.

98. Poezji Norwida przyświeca kult ludzi wielkich. O jakim losie geniuszy pisze poeta?

A. Eksponuje ich wzniosłe pogrzeby.
B. Pisze o tym, że nie rozumieją ich współcześni, lecz dopiero potomkowie.
C. Pisze, że przeminęli, ale pozostała po nich nieśmiertelna sława.

Odpowiedzi

1. Odp. C.
Komentarz
W tym tkwi istota i niepowtarzalność dzieła – Edyp to każdy z nas wobec losu, kaprysów fortuny i niewiedzy o sobie samym. Rzecz niezmienna niezależnie od czasów – czy w starożytnej tunice, czy w dżinsach – człowiek nie wie, co go czeka, i nie powinien zbytnio pysznić się swoim szczęściem… Zauważ, że mimo iż Edyp staje się w ten sposób everymanem (człowiekiem każdym), jest też silną i niepowtarzalną jednostką, tylko że to już nie jest uniwersalizm.

2. Odp. A.
Komentarz
Słowo to oznacza niezawinione cierpienia – użyj go, pisząc o zagadnieniu, zaowocuje punktem. Eudajmonia to szczęście, istota poszukiwań filozofów starożytnych (i nie tylko). Hybris i fatum to także terminy, o których przy pisaniu o Edypie trzeba pamiętać – hybris to pycha ludzka, nadmierna wiara w siebie, fatum – los, przeznaczenie, siła – według starożytnych – nie do pokonania.

3. Odp.
A. Jedność czasu – akcja rozgrywa się podczas doby.
B. Jedność miejsca – wydarzenia rozgrywają się przed pałacem.
C. Jedność akcji – fabuła nie wykracza poza wątek śledztwa Edypa poszukującego zabójcy Lajosa.
Komentarz
Zasada trzech jedności to żelazna reguła kompozycyjna tragedii greckiej. Pamiętaj o niej przy pracy o WSZYSTKICH dramatach – bo wszystkie kolejne utwory teatralne nawiązują do tej zasady – uznają ją lub odrzucają.

4. Odp. A.

5. Odp. A.
Komentarz
To słynny cytat, śmiało możesz przytoczyć go w każdej pracy o ludzkim losie, śmierci, znikomości życia.

HORACY

6. Odp. D. Słynny cytat znaczy „chwytaj dzień” – korzystaj ze swojego czasu.

Odp. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………

7. Odp.
Łagodna starość, zdrowie, jasny umysł.
Poeta odrzuca majątek jako najważniejszą wartość.
Polski poeta sławiący te wartości to Jan Kochanowski.

8. Odp. Do Deliusza, Do Licyniusza Mureny

9. Odp. Jan Kochanowski – Pieśń XXIV, Leopold Staff – Przedśpiew.

10. Odp. B. Horacy jest jednym z najważniejszych poetów starożytnego Rzymu, pisał pieśni, nie eposy. Pułapka polega na tym, że niedouczeni mylą go z… Homerem.

DANTE

11. Odp.
A. Jako najwyższa wartość i cel życia – Bóg – to cecha teocentryzmu średniowiecznego.
B. Zamiłowanie Dantego do magii cyfr – typowa cecha epoki.

12. Odp.
A. Napisana jest w języku włoskim (rozwój literatur w językach narodowych to cecha renesansu).
B. Bohaterem dzieła jest sam Dante – człowiek, jest to akcent humanizmu.

13. Odp. D.
Komentarz
Jest to jedno z nawiązań do antyku (cecha renesansowa).

BOGURODZICA

14. Odp.
A. Była pieśnią jednoczącą rycerstwo polskie w boju.
B. Była pieśnią śpiewaną po polsku.

15. Odp. C. W tej roli często sytuowano Matkę Boską
Komentarz
Jest to zagadnienie ważne, gdyby przyszło Ci interpretować utwór.

16. Odp. B.

17. Odp.
A. Hymn Święta miłości kochanej ojczyzny Ignacego Krasickiego.
B. Pieśń Legionów Polskich we Włoszech (Hymn Polski).
C. Rota Marii Konopnickiej.

18. Odp. A. 1 pkt
Komentarz
Deesis to motyw przedstawiający Chrystusa Sędziego, najczęściej siedzącego na tronie, królującego, oraz Matkę Bożą i Jana Chrzciciela, którzy błagają Go o łaski dla ludzi.
Pieta to Matka Boska z ciałem Chrystusa na kolanach, danse macabre to motyw tańca śmierci.

19. Odp.
A. Gatunek: Bogurodzica to hymn, Żale… to tzw. lament – należy do poezji pasyjnej.
B. Podmiot liryczny: w Bogurodzicy wierni wznoszą prośbę do Matki Boskiej, w Żalach… sama Matka Boska.
C. Temat: Bogurodzica to modlitwa kierująca prośby do Matki Boskiej, Żale… to opłakiwanie męki Jezusa przez Matkę Boską.
D. Kreacja Maryi – w Bogurodzicy Matka Boska, w Żalach… – matka cierpiąca nad krzywdą dziecka.

JAN KOCHANOWSKI

20. Odp. D.
Komentarz
Oczywiście mistrzem Jana z Czarnolasu był Horacy. Kochanowski nie tylko zaadaptował na polski grunt gatunek pieśni i parafrazował niektóre utwory Horacego, ale też był spadkobiercą jego poglądów na życie, będących swoistym połączeniem stoicyzmu, epikureizmu i zwyczajnej mądrości życiowej wypływającej z doświadczenia życiowego.

21. Odp. D.
Komentarz
Carmina (w liczbie pojedynczej – carmen) – tak sam Horacy nazywał swoje pieśni.

22. Odp. D.
Komentarz
Ten fragment zdecydowanie napisany jest w duchu stoicyzmu, według którego cnotliwe życie jest źródłem największego szczęścia, a człowiek powinien ze spokojem ducha przyjmować zmienne koleje losu – nie poddawać się rozpaczy w złych chwilach i nie szaleć ze szczęścia w radosnych.

23. Odp. A.
Komentarz
Pieśń o spustoszeniu Podola nawiązuje do haniebnej klęski Polaków na Podolu. Jest to utwór zagrzewający do walki i stanowiący apel o wzmożenie działań na rzecz obrony ojczyzny. Taki rodzaj patriotycznej poezji nazywa się też tyrtejską, od imienia greckiego poety z VII w. p.n.e. – Tyrtajosa (lud Tyrteusza – to łacińska wersja jego imienia., którego elegie patriotyczne zagrzewały Spartan do walki z Meseńczykami.

24. Odp. B.
Komentarz
Humanizm to dominujący w renesansie prąd, którego istotą jest uznanie wartości człowieczeństwa i radości z doczesnego życia, chęć nadania mu sensu.

25. Odp. C.
Komentarz
Kochanowski jak nikt potrafił połączyć ideę starożytnych filozofów z pochwałą Boga jako stwórcy świata i człowieka. W jego poezji obie doktryny dopełniają się i łączą w humanistyczną wizję sensownego życia.

26. Odp. B.
Komentarz
W ostatnim trenie następuje pogodzenie poety z sytuacją. W cytacie „Gdzieśkolwiek…” – jest to zwątpienie bardziej chrześcijanina niż humanisty, natomiast motyw schodów jest metaforą uporządkowanego systemu filozoficznego, który rozpadł się pod wpływem osobistej tragedii.

27. Odp. A.
Komentarz
Liryka funeralna – to utwory żałobne, dotyczące pożegnania i opiewania zmarłych. Liryka konfesyjna – to liryka wyznania kierowanego najczęściej do Boga (skojarz z konfesjonałem).

28. Odp. C.
Komentarz
Oczywiście, do Niobe. To matka, która przechwalała się, że powinna być darzona większym szacunkiem niż Latona, gdyż ma więcej dzieci. Za to dzieci tejże Latony – Apollo i Artemida – zastrzelili całe potomstwo Niobe z łuku, a ta z rozpaczy skamieniała. Demeter to także matka cierpiąca – po stracie córki, Kory (Persefony). Maryja również reprezentuje w naszej kulturze archetyp cierpiącej matki.

29. Odp. B. 1 pkt
Komentarz
Tren XIX albo Sen jest najważniejszy w cyklu. Bez niego całość byłaby bezdennie pesymistyczna. Poetę odwiedza we śnie jego matka z małą Urszulką na ręku. I to ona wypowiada słowa świadczące o odbudowaniu zachwianego światopoglądu Kochanowskiego.

30. Odp. C.
Komentarz
Porównanie homeryckie jest bardzo długie i rozbudowane. Drugi jego człon to czasami cała scenka. Takie stosował Homer w swoich słynnych eposach – stąd nazwa. Porównanie Urszulki do drzewka młodej oliwki obejmuje cały Tren V.

WILLIAM SZEKSPIR

31. Odp. D.
Komentarz
To pytanie jest o tyle ważne, że spotkanie czarownic stanowi zawiązanie całej akcji obowiązkowej lektury pt. Makbet. To ich przepowiednia zainspirowała Makbeta do marzeń o władzy i popchnęła go do zbrodni, stała się motorem akcji. Ale – uwaga – nie zdejmuje z głównego bohatera odpowiedzialności.

32. Odp.
A. Złamanie antycznej zasady jedności miejsca, czasu i akcji.
B. Złamanie zasady decorum, czyli odpowiedniości stylu do tematu.
C. Naruszenie wprowadzonej przez Sofoklesa zasady występowania co najwyżej trzech aktorów w jednej scenie.
Komentarz
Pytanie z zakresu struktury dzieła, nie treści, lecz tak ważne, że obowiązujące także na poziomie podstawowym. Genialny dramaturg odważył się na więcej: ukazywanie bezpośrednio krwawych scen – dotąd były one tylko relacjonowane. Rozpoczął też budowanie postaci dynamicznych, które zmieniają się w czasie akcji dramatu. Wprowadził do teatru motywy fantastyczne: czarownice, duchy, widma. Odtąd ten typ teatru przyjmie nazwę szekspirowskiego, a nawiązywać do niego będą romantycy.

33. Odp. C.
Komentarz
Tylko w trzecim wersie mamy do czynienia z tragediami Szekspira. Odp. B. odpada z powodu Świętoszka Moliera, w A. przeszkadza nam komedia Kupiec wenecki, natomiast w odpowiedzi D. są same komedie. Warto wiedzieć, które z dramatów należą do cyklu kronik historycznych, to Ryszard III i Antoniusz i Kleopatra.

34. Odp. C.
Komentarz
To nazwa teatru w Londynie, w którym Szekspir wystawiał swoje sztuki, a także występował jako aktor.

35. Odp. Motyw świata jako teatr (theatrum mundi), czyli postrzegania świata jako sceny teatralnej, na której człowiek jest aktorem odgrywającym swoją rolę… według ustalonego odgórnie scenariusza.
Komentarz
Topos ten pojawia się też w innych jego dramatach. Wykorzystuje go również na przykład Jan Kochanowski w swojej fraszce O żywocie ludzkim, a także Bolesław Prus w Lalce w scenie zabawy Rzeckiego lalkami z wystawy. Topos ten wywodzi się ze starożytności. To bardzo ważny temat literatury i filozofii – jeśli trafisz na niego w jakimkolwiek tekście – zawsze wskaż.

POECI BAROKOWI

36. Odp. A.
Komentarz
Polski barok wykształcił dwa główne nurty: dworski i ziemiański (inaczej szlachecki lub sarmacki). Barok dworski charakteryzuje się konwencjonalizacją stylu wypowiedzi artystycznej i wyszukanymi środkami wyrazu, a zajmuje się głównie tematyką miłosną. Natomiast drugi nurt literatury łączył ideologię sarmatyzmu z przekonaniem o niezwykłej misji dziejowej Polski, co owocowało, oczywiście, głównie utworami patriotycznymi.

37. Odp. Lutnia i Kanikuła albo psia gwiazda.
Komentarz
To jedyne zbiory wierszy Morsztyna, bo twórczość poetycka nie była główną dziedziną jego działalności. Był również, a może przede wszystkim, politykiem, dyplomatą, tłumaczem. Warto wiedzieć, że owa tytułowa Kanikuła to Syriusz w gwiazdozbiorze Psa Wielkiego, któremu przypisywano wzniecanie żaru w ludzkich sercach.

38. Odp. A.
Komentarz
Jeśli otrzymasz do interpretacji wiersz Daniela Naborowskiego albo Sępa-Szarzyńskiego (obowiązkowi do matury), szukaj powyższych cech i pisz o nich.

39. Odp. C.
Komentarz
Zapamiętaj tę nazwę – vanitas vanitatum, czyli marność nad marnościami, to bardzo popularny topos, nie tylko w literaturze baroku, ale i średniowiecza. Jego realizacje zdarzają się oczywiście także w innych epokach. Ten topos wiążemy z Księgą Koheleta, w której biblijny mędrzec sławę, majątek, władzę i rozkosze zmysłowe uznaje za wartości pozorne i fałszywe. Jak refren powtarzają się słowa: „A wszystko to marność i pogoń za wiatrem”.
Z toposem ubi sunt (gdzież są) zetkniesz się np. w Balladzie o paniach minionego czasu François Villona, zaś z toposem świata jako teatru w licznych sztukach Williama Szekspira.

40. Odp A.
Komentarz
Tylko odpowiedź A. jest prawdziwa – Wacław Potocki był raczej domatorem, ale specyfika jego twórczości to bynajmniej nie pochwała uroków życia na wsi, lecz krytyka życia w państwie dalekim od ideału i wśród obywateli równie niedoskonałych. Potocki był moralistą – wystarczy przypomnieć sobie tytuł jednego z jego zbiorów – Moralia.

41. Odp. C.
Komentarz
Jan Karol Chodkiewicz został ukazany jako wzór wszelkich cnót – jest odważny, cieszy się ogromnym poważaniem wśród żołnierzy, potrafi zachęcić ich do walki, rzecz jasna jest także wzorowym patriotą. Dowódca spod Chocimia został uwieczniony w Transakcji wojny chocimskiej, słynnym poemacie Potockiego. Poeta ubolewa, że dziś nie ma już takich wodzów, a duch bojowy w narodzie zaginął, a po cnotach żołnierskich, z których niegdyś słynęli Polacy, pozostało tylko wspomnienie.
W razie problemów wyeliminuj błędne odpowiedzi – w momencie gdy Potocki pisał Transakcję…, Tadeusza Kościuszki nie było jeszcze na świecie; Chrobry był wprawdzie dobrym wodzem, ale poeta nie sięga tak głęboko w przeszłość.

IGNACY KRASICKI

42. Odp. C. 1 pkt
Komentarz
Ten cytat warto zapamiętać – może się przydać, gdy przyjdzie Ci pisać pracę o satyrze, humorze czy dydaktyzmie w literaturze – nie tylko oświeceniowej. Podobnie o portretach władców, wadach polskich, sarmatyzmie. Z Monachomachii pochodzi nie mniej ważny cytat: „I śmiech niekiedy może być nauką, / Kiedy się z przywar, nie z osób natrząsa”.

43. Odp. A.
Komentarz
To bardzo popularny topos wywodzący się ze starożytności. Najpopularniejszą i najczęściej przywoływaną w szkole jego realizacją są Kazania sejmowe Piotra Skargi. W późniejszej literaturze Testament mój Słowackiego. Uwaga, Biada tonącemu to kolejny tytuł wymyślony na potrzeby tego testu.

44. Odp. B.
Komentarz
Uwaga – same zarzuty wyczytasz oczywiście z tekstu, ale nie pomiń ironii, którą posługuje się poeta!!! To oczywiście paradoksalne zarzuty – owe „wady” i „braki” władcy to przecież bezsprzeczne zalety. Osoba mówiąca w wierszu, jak możemy się domyślać – typowy Sarmata, ośmiesza nie władcę, lecz samego siebie.

45. Odp. B. 1 pkt
Komentarz
Satyra konkretna to satyra ściśle związana z konkretnymi wydarzeniami i osobami, sytuacją (polityczną, społeczną, kulturalną) współczesną autorowi. Nie masz chyba wątpliwości, że satyra Do króla należy do tej właśnie grupy? Mowa w niej o konkretnej osobie (Stanisławie Auguście Poniatowskim) i konkretnych zarzutach jego poddanych.

46. Odp. B. 1 pkt
Komentarz
Hymn… ukazał się najpierw anonimowo na łamach Zabaw Przyjemnych i Pożytecznych, które były prasowym organem słynnych zebrań u króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, zwanych obiadami czwartkowymi. Potem Krasicki włączył te osiem wersów do swojego poematu heroikomicznego Myszeida. Zwróć uwagę na ten utwór – należy do kanonu hymnów polskich.

47. Odp. B.
Komentarz
Na temat powstania wiersza istnieje legenda: podobno w drodze na czwartkowy obiad u króla kareta Krasickiego potrąciła starego żołnierza. W ostatnich chwilach życia mówił on z wielkim uczuciem o miłości do ojczyzny, o ranach odniesionych w walce i o śmierci, której przestał się bać. Jego słowa zrobiły na biskupie ogromne wrażenie i natchnęły go do napisania Hymnu…

48. Odp. Wszystkie te utwory pełniły rolę hymnu państwowego.
Komentarz
Oczywiście nie wszystkie były nim oficjalnie, bo wcześniej nie istniało coś takiego. Ale Bogurodzicę śpiewali rycerze w czasie bitwy pod Grunwaldem. Oficjalnym hymnem polskim stał się dopiero Mazurek Dąbrowskiego i jest nim zresztą do dzisiaj.

49. Odp. B.
Komentarz
Uwaga na pojęcia! Hymn… rozpoczyna się bezpośrednim zwrotem do ojczyzny w formie wołacza. I to jest właśnie apostrofa. Dwa pozostałe terminy również pochodzą z zakresu poetyki. Anafora to zbieg rozpoczynania kolejnych wersów wiersza tą samą frazą lub wyrazem, zaś antyteza to zestawienie wyrazów z dwóch przeciwstawnych grup znaczeniowych.

MOLIER

50. Odp. A.
Komentarz
Tartuffe to tytułowy świętoszek. Orgon to imię bohatera, który padł ofiarą jego intryg, a Harpagon to skąpiec z innej komedii Moliera.

51. Odp. B.
Komentarz
W pierwszym szeregu mamy do czynienia z komediami Szekspira i jednym utworem Moliera: Chorym z urojenia. Szereg trzeci odpada, ponieważ zaplątała się w nim komedia Aleksandra Fredry.

52. Odp. Komizm słowny, komizm postaci, komizm sytuacyjny.
Komentarz
Oczywiście te trzy typy komizmu występują we wszystkich dramatach komediowych, często z dominacją jednego. Podając przykłady komicznych scen z lektury – warto je nazwać.

53. Odp. B.
Komentarz
Obowiązuje Cię znajomość całej lektury! Pytanie jest podstawowe, kto czytał komedię, nie ma żadnych wątpliwości: Odp. A. zdecydowanie odpada, bo przecież Tartuffe był złym człowiekiem, nie chciał wiązać się z żoną Orgona – Elmirą, choć z nią flirtował. Nie zamierzał posuwać się do zbrodni, to w końcu komedia, nie dramat. Plany małżeńskie miał wobec córki Orgona, Marianny.

JOHANN WOLFGANG GOETHE

54. Odp. A.
Komentarz
Oczywiście w formie listów. Ich autorem jest głównie Werter. Taka forma powieści, podobnie jak dziennik i pamiętnik, pozwala śledzić bezpośrednio przeżycia bohatera, być świadkiem jego refleksji, myśli i przeżyć wewnętrznych. Użyj terminu „powieść epistolarna”, a otrzymasz dodatkowy punkt na maturze. Nazwa wywodzi się z łaciny: epistula znaczy tyle, co przesyłka, list.

55. Odp. Sturm und Drang Periode to z niemieckiego okres burzy i naporu.
Komentarz
Pamiętaj o ortografii: po niemiecku pisz tę nazwę wielkimi literami, bo tamtejsza ortografia wymaga zapisywania wszystkich rzeczowników wielką literą. Polskie tłumaczenie zapisujemy zgodnie z naszą ortografią: wszystko małymi literami. Okres burzy i naporu to zjawisko preromantyzmu w drugiej połowie XVIII wieku w Niemczech. Młodzi buntowali się przeciwko sytuacji społecznej i politycznej Niemiec, odrzucali klasycyzm w literaturze, głosili konieczność walki społecznej i podkreślali rolę natury w życiu człowieka. Nazwa tego okresu pochodzi od tytułu dramatu Friedricha Maksymiliana Klingera Burza i napór.

56. Odp. B.
Komentarz
W takim stroju chadzał Werter: niebieski frak i żółta kamizelka. W takim też stroju pożegnał się z życiem. Wraz z modą na książkę Goethego, werteryzm, a nawet i… samobójstwa przyszła też moda na ubieranie się jak główny bohater Cierpień

57. Odp. B.
Komentarz
Tylko ta odpowiedź jest prawidłowa, ponieważ zawiera to, co stanowi istotę werteryzmu. Owszem, z modą na werteryzm wiąże się moda na niebieskie fraki i żółte kamizelki, ale nie to jest najważniejsze, a ból istnienia, czyli Weltschmerz, jest tylko jednym ze składników werteryzmu. Ale do tego dodać należy wrażliwość, umiłowanie piękna natury, niepogodzenie się z konwenansami świata, nieumiejętność życia w rzeczywistym świecie.

58. Odp. C.
Komentarz
W epoce romantyzmu namnożyło się obficie rozmaitych postaw i typów bohaterów. Nie należy ich ze sobą mylić. W punkcie A. mamy do czynienia z werteryzmem, natomiast punkt B. stanowi charakterystykę wallenrodyzmu. Warto byłoby jeszcze pamiętać o bajronizmie.

59. Odp. W zamian za własną duszę Faust otrzymał młodość, bogactwo, sławę i miłość.
Komentarz
Faust podpisał własną krwią cyrograf z Mefistofelesem. Szatan ofiarował mu wszystko, czego człowiek może pożądać na tym świecie, w zamian mógł zabrać duszę bohatera, ale tylko wówczas, gdy wypowie on słowa „Chwilo, trwaj”, czyli wtedy, gdy osiągnie taki stan szczęścia, że będzie pragnął zatrzymać czas. Faust zgodził się na ten układ, bo nie wierzył, że osiągnięcie takiego szczęścia jest w ogóle możliwe. Dzieło to dotyczy tylko matury o poziomie rozszerzonym, ale motyw faustowski pojawia się przy innych znanych dziełach – choćby lekturach romantyzmu.

60. Odp. C.
Komentarz
Często mylnie uważa się, że Faust to dzieło romantyczne. Być może błąd bierze się stąd, że często omawia się go razem z romantycznymi utworami. Ale trudno też całkowicie go odciąć od tej epoki. Dlatego zapamiętaj, że Faust to utwór preromantyczny, wyznaczający niejako kierunki nowej epoki.

61. Odp. B.
Komentarz
Georg Faust istniał naprawdę. Urodził się około 1480 roku i był słynnym w Europie magiem, astrologiem i alchemikiem. Studiował medycynę, astrologię i alchemię na słynnych europejskich uniwersytetach. Został oskarżony o czary i musiał uchodzić do Wirtembergii. Już za życia był postacią na półlegendarną, po śmierci jego historia stała się źródłem i inspiracją wielu utworów. Oprócz dzieła Goethego innym słynnym utworem jest Doktor Faustus Tomasza Manna (o dramacie XX-wiecznego muzyka zawierającego pakt z diabłem w celu tworzenia genialnych utworów).

ADAM MICKIEWICZ

62. Odp. B.
Komentarz
III część Dziadów napisał Mickiewicz po upadku powstania listopadowego, gdy przebywał w Dreźnie – i stąd określenie tej części: Dziady drezdeńskie, w odróżnieniu od napisanych wcześniej części II i IV zwanych dziadami wileńsko-kowieńskimi. III część miała być między innymi próbą rehabilitacji pisarza za to, że nie wziął udziału w powstaniu.

63. Odp. Synkretyzm rodzajowy i gatunkowy polega na łączeniu różnych gatunków i rodzajów literackich.
Komentarz
To charakterystyczna cecha literatury romantycznej. Ulubione formy literackie romantyków mają niejasno określony status rodzajowy i gatunkowy: pojawiają się cechy zarówno liryki i epiki, jak i dramatu, a w ich obrębie pieśni, opowiadania itp.

64. Odp. C.
Komentarz
Uwaga, to jeden z najważniejszych cytatów z tego dzieła! To słynna metafora portretująca polskie społeczeństwo, wypowiada ją w salonie warszawskim przedstawiciel patriotycznej części społeczeństwa – Piotr Wysocki.

65. Odp. „Zmarł Gustaw – narodził się Konrad”.
Komentarz
Te słowa świadczą o ciągłości całego cyklu Dziadów, o tym, że Gustaw i Konrad to jeden główny bohater całego cyklu, który przechodzi wewnętrzną przemianę – z kochanka w bojownika sprawy narodowej. Zaznaczając swą przemianę, Gustaw pisze te słowa na ścianie więziennej celi.

66. Odp. B.
Komentarz
Prowidencjalizm to pogląd, który zakłada, że świat w swoim kształcie został przez Boga wcześniej zaplanowany, a jego scenariusz misternie obmyślany. Tylko Bóg bowiem, a nie człowiek, potrafi ogarnąć całość ziemskich spraw i nadać im odpowiedni bieg. Nawet jeśli człowiek nie potrafi pojąć świata skażonego cierpieniem, powinien zaufać Boskiej opatrzności, wierzyć, że w tej niedoskonałości kryje się jakiś głębszy zamysł. Swój plan dotyczący losów Polski odsłania Bóg przed księdzem Piotrem. Pamiętaj o tym terminie przy innej lekturze obowiązkowej z romantyzmu: Nie-Boskiej komedii Zygmunta Krasińskiego.

67. Odp. C.
Komentarz
Konrad jako pyszny i zbuntowany śmiertelnik nie dostępuje zaszczytu rozmowy z Bogiem, wizja przyszłości narodu polskiego zostaje ukazana pokornemu bernardynowi. Warto pamiętać, że Nowosilcow i Ewa również mają widzenia, ale już innej treści. Widzenie księdza Piotra ma znaczenie dla odczytania sensu dzieła – to najważniejszy wyraz mesjanizmu narodowego w Dziadach – realizacja hasła: „Polska Mesjaszem Narodów”.

68. Odp. To nazwa obrzędu ludowego.
Komentarz
Ten ludowy obrzęd miał jeszcze źródło w czasach pogańskich i był obchodzony przez prosty lud na terenach Litwy, Prus i Kurlandii. Obrzęd dziadów był odprawiany w kaplicach lub pustych domach sąsiadujących z cmentarzem. Zgromadzeni ludzie uczestniczyli w wywoływaniu duchów, które zapraszali na ucztę. Dziady odprawiane były potajemnie, bo Kościół potępiał ten obrzęd, widząc w nim przejaw zabobonu i niepotrzebnego zbytku. Obrzęd jest tematem II części dramatu, ale zespala wszystkie części.

69. Odp. B.
Komentarz
To bardzo podstawowe pytanie i musisz znać na nie odpowiedź. Uwaga na Odę do młodości, często to właśnie o niej myślicie, jako o wierszu programowym. Ale zawiera ona jeszcze wiele cech klasycznych, oświeceniowych. W Romantyczności natomiast mamy do czynienia z przedstawieniem światopoglądu romantycznego, który zrywa z oświeceniowym racjonalizmem i zwraca się ku intuicji, ludowości, fantastyce i niezwykłości.

70. Odp. C.
Komentarz
To cechy, oczywiście, sonetu. Rygorystyczny i uporządkowany charakter sonetu sprawia, że według wielu jest to najtrudniejszy do realizacji gatunek liryczny. Nie jest on typowym i ulubionym gatunkiem romantycznym, ale warto o nim pamiętać ze względu na Sonety krymskie Mickiewicza. Interpretując, skorzystaj z tej wiedzy – szukaj głównej refleksji w końcówce utworu.

71. Odp. B.
Komentarz
To jeden z tzw. liryków lozańskich, późnych utworów Mickiewicza, napisanych podczas pobytu poety w Szwajcarii. Stanowi on swojego rodzaju rozrachunek z przeszłością, wyraża żal za utraconym dzieciństwem.

72. Odp. B.
Komentarz
Jan Śniadecki to przeciwnik romantycznych prądów w literaturze, racjonalista, przedstawiciel klasyków w słynnym sporze młodych romantyków z przedstawicielami starszego pokolenia, autor krytycznej rozprawy O pismach klasycznych i romantycznych.

73. Odp. D. 1 pkt
Komentarz
Te cztery utwory składają się na cykl tzw. liryków lozańskich, napisanych przez poetę w Szwajcarii, w Lozannie. Mickiewicz w roku akademickim 1839/1840 wykładał na tamtejszym uniwersytecie literaturę łacińską.

74. Odp. Maryla Wereszczakówna.
Komentarz
Maryla Wereszczakówna była ukochaną Mickiewicza, która wyszła za mąż za hrabiego Puttkamera. Niektórzy jednak twierdzą, że wieszcz mocno koloryzował swoje uczucie na potrzeby romantycznej biografii, w której niespełniona miłość była po prostu niezbędna… Ale Maryla jako nieosiągalna kochanka i muza poety często pojawia się w twórczości Mickiewicza.

75. Odp. Pan Tadeusz, czyli Ostatni Zajazd na Litwie. Historia szlachecka z roku 1811 i 1812 we dwunastu księgach wierszem.
Komentarz
Tak brzmi pełny tytuł naszej narodowej epopei pisanej i wydanej na emigracji. Warto nauczyć się go po prostu na pamięć, bo możecie być o niego pytani przy różnych okazjach – na pewno na maturze ustnej.

76. Odp. Czarna polewka stanowi symbol odmówienia oddania konkurentowi ręki dziewczyny.
Komentarz
To zwyczaj staropolski obecny i ważny w Panu Tadeuszu. Jackowi Soplicy, zakochanemu do szaleństwa w Ewie Horeszkównie, pozwolono domyślić się, że otrzyma czarną polewkę. Ta sytuacja stała się przyczyną ważnych wydarzeń w epopei: rozżalony Jacek strzelił do Stolnika, potem przyjął imię Księdza Robaka… Wydaje się, że to szczegół – a jednak to ważny zakręt w dziejach bohatera lektury, której znajomość obowiązuje na poziomie podstawowym.

77. Odp. C.
Komentarz
Bratanek to syn brata. Koneksje rodzinne są dość ważne w tym utworze. Sędzia jest bratem Jacka Soplicy, czyli Księdza Robaka, i opiekuje się synem tegoż, czyli Tadeuszem.

78. Odp. A.
Komentarz
To po prostu musisz wiedzieć. Inwokacja jest jedną z konstytutywnych cech epopei: rozpoczęcie utworu bezpośrednim zwrotem do kogoś (czegoś): „Litwo! Ojczyzno moja!”. Przy okazji warto pamiętać, że informacje o genezie poematu Mickiewicz umieścił w Epilogu.

79. Odp. B.
Komentarz
Mickiewicz w eposie odnosi się do wolnościowych nadziei Polaków związanych z Napoleonem. Ksiądz Robak jest emisariuszem organizującym powstanie na Litwie, które miało wybuchnąć w chwili wkroczenia tam Napoleona.

80. Odp. B.
Komentarz
Tadeusz nie mógł rozpoznać ojca, bo był zupełnie mały, gdy ten oddał go pod opiekę Sędziego. Tajemnicę Księdza Robaka wyjawia on sam podczas przedśmiertnej spowiedzi. Taka spowiedź jest ważnym rysem biografii romantycznego bohatera.

JULIUSZ SŁOWACKI

81. Odp. A.
Komentarz
To dość podchwytliwe pytanie, ponieważ Kordian został napisany przez Słowackiego jako próba oceny powstania listopadowego i diagnoza jego klęski. Ale nie tego faktu dotyczy bezpośrednio treść utworu i nie o to wydarzenie w powyższym pytaniu chodzi, ale o koronację cara Mikołaja I na króla Polski w Warszawie w 1929 roku. Wokół tego właśnie wydarzenia osnuta jest treść aktu III (Spisek koronacyjny). Pierwsze trzy sceny tego aktu oddają atmosferę Warszawy w okresie koronacji cara na króla Polski.

82. Odp. A.
Komentarz
Imię ukochanej w tej epoce to poważna sprawa, ponieważ prawdziwie romantyczna miłość była nieodłącznym elementem prawdziwie romantycznej biografii prawdziwego romantycznego bohatera. Ale nie tylko ówczesne literackie postacie miały swoje muzy, także poeci je mieli. Laura to ukochana Kordiana (imię znaczące literacko, patrz: Sonety Petrarki), Ewa to niespełniona miłość Jacka Soplicy, ale też jedna z bohaterek III części Dziadów (Widzenie Ewy), Aniela stanowi istną karykaturę romantycznej muzy w Ślubach panieńskich Aleksandra Fredry, a Maryla to wielka miłość Mickiewicza.

83. Odp. C. 1 pkt
Komentarz
Pojęcie winkelriedyzmu pochodzi z Kordiana Słowackiego i jest ono związane z hasłem: „Polska Winkelriedem narodów”. Słowacki przeciwstawia tę postawę mesjanistycznej bierności Mickiewiczowskiego „Polska Mesjaszem narodów”. Winkelried to legendarny szwajcarski bohater walk o niepodległość, który w czasie bitwy pod Sempach potraktował swoje ciało jak tarczę i osłonił współtowarzyszy przed pchnięciami lanc nieprzyjaciół. Dzięki temu jego rodacy odnieśli zwycięstwo nad wojskami austriackimi. Słowacki, nazywając Polskę Winkelriedem narodów, sugeruje, że czyn powstańczy tak zaabsorbował wielkie mocarstwa, przede wszystkim Rosję, że umożliwił innym narodom walkę o wyzwolenie.

84. Odp. A.
Komentarz
Chodzi tu o konkretnie o słowa „Żyć? alboli nie żyć?”, które wyraźnie nawiązują do najsłynniejszego chyba cytatu z Szekspira, do słów z monologu Hamleta: „Być albo nie być, oto jest pytanie”. Kordiana często porównuje się do Hamleta albo wręcz nazywa się go bohaterem hamletyzującym, a to ze względu, między innymi, na jego wrażliwość, marzycielstwo oraz depresyjny i chwiejny charakter.

85. Odp. C.
Komentarz
Zakończenie dramatu jest otwarte, to znaczy, że autor pozostawia czytelnika (i bohatera) z pewnym niedopowiedzeniem. Czytelnik rozstaje się z Kordianem w chwili, gdy ten stoi na placu Marsowym przed plutonem egzekucyjnym i oczekuje na śmierć. Ale w tym samym czasie o życie bohatera kłócą się car Mikołaj i książę Konstanty. W chwili gdy oficer dowodzący egzekucją wydaje rozkaz: „Ognia!”, na plac wpada posłaniec z listem ułaskawiającym Kordiana. Ale czy zdąży? Słowacki nie przedstawił finału tej sceny. Można się jednak domyślać, że skoro zamierzał napisać dalsze części dramatu (planował dzieło na miarę Mickiewiczowskich Dziadów), to pewnie pozostawił bohatera przy życiu. Nawiązując do pozostałych wariantów odpowiedzi: oczywiście, nie ma wzmianki o zamiarze kontynuacji dzieła w samym dramacie (punkt D.), natomiast Kordian rzeczywiście przebywał w szpitalu dla psychicznie chorych (punkt B). Fałsz twierdzenia z punktu A. jest oczywisty w świetle otwartego zakończenia utworu.

86. Odp. B. 1 pkt
Komentarz
Beniowski to poemat dygresyjny, w którym losy głównego bohatera (Maurycego Beniowskiego – to imię i nazwisko jednej osoby) są pretekstem do licznych refleksji na rozmaite tematy. Kwestia stosunków z Mickiewiczem bardzo zajmowała Słowackiego. Nie czuł się gorszym poetą od uwielbianego wówczas Mickiewicza, ale bolało go niedocenienie przez współczesnych. Dlatego w utworze podkreślił nie różność, ale równość poetyckich talentów: swojego i Mickiewiczowskiego.

87. Odp. B. 1 pkt
Komentarz
Cytat z Testamentu mojego brzmi: „A kiedy trzeba [niech] na śmierć idą po kolei, / Jak kamienie przez Boga rzucane na szaniec!…”. Aleksander Kamiński wykorzystał go jako tytuł swojej książki, aby podkreślić gotowość młodych ludzi w czasach II wojny światowej do umierania za ojczyznę, jak to zresztą postulował Słowacki. Utwór Kamińskiego opowiada o młodych harcerzach, którzy walczyli z okupantem w Warszawie.

85. Odp. C.
Komentarz
Zakończenie dramatu jest otwarte, to znaczy, że autor pozostawia czytelnika (i bohatera) z pewnym niedopowiedzeniem. Czytelnik rozstaje się z Kordianem w chwili, gdy ten stoi na placu Marsowym przed plutonem egzekucyjnym i oczekuje na śmierć. Ale w tym samym czasie o życie bohatera kłócą się car Mikołaj i książę Konstanty. W chwili gdy oficer dowodzący egzekucją wydaje rozkaz: „Ognia!”, na plac wpada posłaniec z listem ułaskawiającym Kordiana. Ale czy zdąży? Słowacki nie przedstawił finału tej sceny. Można się jednak domyślać, że skoro zamierzał napisać dalsze części dramatu (planował dzieło na miarę Mickiewiczowskich Dziadów), to pewnie pozostawił bohatera przy życiu. Nawiązując do pozostałych wariantów odpowiedzi: oczywiście, nie ma wzmianki o zamiarze kontynuacji dzieła w samym dramacie (punkt D.), natomiast Kordian rzeczywiście przebywał w szpitalu dla psychicznie chorych (punkt B). Fałsz twierdzenia z punktu A. jest oczywisty w świetle otwartego zakończenia utworu.

86. Odp. B.
Komentarz
Beniowski to poemat dygresyjny, w którym losy głównego bohatera (Maurycego Beniowskiego – to imię i nazwisko jednej osoby) są pretekstem do licznych refleksji na rozmaite tematy. Kwestia stosunków z Mickiewiczem bardzo zajmowała Słowackiego. Nie czuł się gorszym poetą od uwielbianego wówczas Mickiewicza, ale bolało go niedocenienie przez współczesnych. Dlatego w utworze podkreślił nie różność, ale równość poetyckich talentów: swojego i Mickiewiczowskiego.

87. Odp. B.
Komentarz
Cytat z Testamentu mojego brzmi: „A kiedy trzeba [niech] na śmierć idą po kolei, / Jak kamienie przez Boga rzucane na szaniec!…”. Aleksander Kamiński wykorzystał go jako tytuł swojej książki, aby podkreślić gotowość młodych ludzi w czasach II wojny światowej do umierania za ojczyznę, jak to zresztą postulował Słowacki. Utwór Kamińskiego opowiada o młodych harcerzach, którzy walczyli z okupantem w Warszawie.

88. Odp. C.
Komentarz
Jak wiadomo, Słowacki całe życie bolał nad niezrozumieniem i niedocenieniem swojej poezji przez współczesnych. Właśnie wierszami powstałymi ku czci powstania listopadowego zaskarbił sobie – nie na długo jednak – łaskę czytelników. Uwaga na punkt A.: zawiera utwór Mickiewicza (Śmierć Pułkownika).

89. Odp. B.
Komentarz
Cytat z Grobu Agamemnona brzmi:
Polsko! Lecz ciebie błyskotkami łudzą;
Pawiem narodów byłaś i papugą,
A teraz jesteś służebnicą cudzą.
Jest to ostra krytyka narodu polskiego i mesjanistycznej koncepcji Polski proponowanej przez Mickiewicza.

ZYGMUNT KRASIŃSKI

90. Odp. B. 1 pkt
Komentarz
Odp. A. odpada, bo zaplątał się tu utwór Mickiewicza: Księgi narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego. Z kolei w punkcie D. mamy dramat Słowackiego: Lillę Wenedę. Uwaga na punkt C. – mylący może tu być Mąż – to pierwotnie planowany tytuł dla Nie-Boskiej komedii. W końcu jednak Krasiński zrezygnował z tego tytułu, a więc ta możliwość też odpada. Czasem metoda eliminacji jest skuteczna w rozwiązywaniu testów. Ale przydaje się ona wówczas, kiedy mamy lukę w wiedzy (np. nie znamy innych utworów Krasińskiego), a nie wtedy, gdy na dany temat nie wiemy nic (tu trzeba było znać utwory Mickiewicza i Słowackiego, aby móc je odrzucić).

91. Odp. C. 1 pkt
Komentarz
Obozowi rewolucjonistów przewodzi Pankracy. Wprawdzie rewolucjoniści zdobywają okopy Świętej Trójcy, ale ich przywódca ginie porażony wizją Chrystusa ze słowami: „Galilejczyku, zwyciężyłeś!”. Zapamiętaj to jako wyraz prowidencjalizmu – teorii, że to Bóg decyduje o dziejach świata.

92. Odp. A. 1 pkt
Komentarz
Takim sposobem kreowania świata posługuje się Zygmunt Krasiński w Nie-Boskiej komedii w celu pokazania grozy i okrucieństwa rewolucji. W dramacie Krasińskiego rewolucja jest ukazana jako dzieło szatańskie. Wystylizował on swą wizję przewrotu społecznego na wzór Wielkiej Rewolucji Francuskiej – pojawiają się w tekście nawet charakterystyczne dla niej rekwizyty – czapeczka frygijska i motyw tańca wolności (tutaj, co prawda, wyraźnie sparodiowany).

93. Odp.
Józef Ignacy Kraszewski – romantyzm, pozytywizm
Ignacy Krasicki – oświecenie
Zygmunt Krasiński – romantyzm
Komentarz
Bardzo często mylicie tych trzech pisarzy ze względu na podobne brzmienie nazwisk. Dlatego trzeba ich raz na zawsze zapamiętać.

CYPRIAN KAMIL NORWID

94. Odp. C.
Komentarz
Jest to jeden z najsłynniejszych cytatów z trudnej poezji Norwida, pochodzi z utworu Fortepian Szopena. Istnieje pewien kanon cytatów z literatury pięknej, które warto znać. Po pierwsze, możesz zostać o nie zwyczajnie zapytany, a po drugie, niejednokrotnie pomogą Ci one uatrakcyjnić pracę i zdobyć dodatkowe punkty.

95. Odp. A.
Komentarz
To pytanie à propos słynnego Bema pamięci żałobnego-rapsodu Cypriana Kamila Norwida. Sam zaś Józef Bem był generałem wojsk polskich, węgierskich i tureckich, Norwid nazywał go „mężem Hannibalowi równym”. To trudny utwór, gdyby przyszło go interpretować, pamiętaj, że należy do kręgu utworów funeralnych.

96. Odp. A. 1 pkt
Komentarz
Ironia, niedopowiedzenie, alegoria i symbol to charakterystyczne środki wyrazu stosowane przez Norwida. Są to bardzo subtelne i trudne do interpretacji elementy poezji tego autora. Właśnie między innymi z tego powodu jego twórczość długo była niezrozumiana i wyśmiewana, a niektórzy z licealistów omijają ją szerokim łukiem do dziś.

97. Odp. B. 1 pkt
Komentarz
Heksametr nadaje utworowi niezwykłą, patetyczną melodię , która ma podkreślać bohaterstwo generała Bema. Ten rodzaj wiersza ma bardzo długą tradycję: są nim napisane eposy Homera. Warto przed maturą powtórzyć wiadomości teoretycznoliterackie, za zauważenie rodzaju strofy, rozpoznanie środków stylistycznych czy typu rymu dostaniesz cenne punkty. A często wybór np. gatunku jest kluczem do interpretacji utworu. Jeśli nie wiesz, co oznaczają pozostałe punkty: jak zbudowany jest sonet, co oznacza budowa stychiczna i jak wygląda strofa stanisławowska, zajrzyj do źródeł! Ta wiedza może Ci się przydać przy innym temacie.

98. Odp. B. 1 pkt
Komentarz
To znany motyw poezji Norwida – interpretując wiersz tego poety, zawsze sprawdź obecność tego tematu. Pamiętaj też, że refleksja sprawdziła się na samym Norwidzie – odkrył go dopiero Miriam w epoce Młodej Polski, współcześni go nie zrozumieli.

Zobacz:

Test przedmaturalny. Wiek XX

https://aleklasa.pl/liceum/c334-testy-w-liceum/test-przedmaturalny