STEFAN ŻEROMSKI
1. Czyje losy uświadamiają Cezaremu Baryce okrucieństwo i tragizm rewolucji?
A. ojca
B. młodej Ormianki i matki
C. własne
D. przyjaciela
2. Tytuł powieści Przedwiośnie oznacza
A. metaforę młodości i naiwności głównego bohatera
B. metaforę sytuacji Polski tuż po odzyskaniu niepodległości
C. nawiązanie do tytułów poszczególnych tomów Chłopów Władysława Reymonta
D. czas, w którym rozgrywa się akcja powieści
3. Ostatnia część powieści nosi tytuł
A. Szklane domy
B. Wiatr od wschodu
C. Marsz na Belweder
D. Rozdarta sosna
4. Stefan Żeromski w Przedwiośniu
A. próbuje przekonać społeczeństwo do rewolucji
B. krytycznie odnosi się do idei rewolucji
C. opisuje rewolucję i nie ujawnia swojego zdania
D. broni idei rewolucji
5. Temat pracy maturalnej pyta o ideologię utopijną w powieści Żeromskiego. Twoim zdaniem chodzi o
A. ideologię rewolucji październikowej
B. koncepcję szklanych domów ojca Baryki
C. wiarę w demokrację reprezentowaną przez Gajowca
D. światopogląd ziemiaństwa polskiego
WITOLD GOMBROWICZ
6. Absurd to nic innego jak
A. kategoria estetyczna polegająca na zawieszeniu reguł prawdopodobieństwa i mimetyzmu
B. wizja świata niemająca odpowiednika w rzeczywistości
C. deformacja rzeczywistości
D. brak sensu w dziele literackim
7. Gombrowiczowskie przyprawianie „gęby” to
A. plotkowanie o kimś
B. popadnięcie w niedojrzałość
C. uwięzienie w Formie, narzucenie drugiej osobie modelu postępowania
D. powrót do czasów dzieciństwa
8. Na jakie Formy natrafia Józio w dworku Hurleckich?
A. formę cioci i wujaszka, parobka, romantycznej miłości
B. formę poezji romantycznej
C. formę nowoczesności
D. formę rodziny mieszczańskiej
9. Jaką książkę napisał Józio, zanim trafił do szkoły?
A. bajki dla dzieci
B. Pamiętnik z okresu dojrzewania
C. Ferdydurke – stąd tytuł utworu
D. tom poezji
10. Zacytuj ostatnie zdanie z powieści Ferdydurke.
Odp……………………………………………………………………………………………………………………………………………..
11. Trans-Atlantyk Witolda Gombrowicza można odczytać jako polemikę z
A. Ferdydurke Witolda Gombrowicza
B. Panem Tadeuszem Adama Mickiewicza
C. Przedwiośniem Stefana Żeromskiego
D. Beniowskim Juliusza Słowackiego
12. Czym Gombrowicz chciał zastąpić Ojczyznę?
A. Synczyzną
B. Formą
C. niczym
D. Matczyzną
13. Trans-Atlantyk to
A. powieść autobiograficzna
B. historia rodzinna
C. apoteoza Polski
D. żadna z powyższych
14. Jak określisz język, który według Gombrowicza charakteryzuje Polaków?
A. język Pamiętników Jana Chryzostoma Paska, romantyczna gawęda, język Trylogii, patos wieszczów
B. język Pamiętników Paska, Trylogii, wieszczów romantyzmu
C. język poezji romantycznej, mieszczaństwa polskiego, Sarmatów polskich i Trylogii
D. język Sienkiewicza, romantyków polskich, awangardy poetyckiej
JOSEPH CONRAD
15. Jak brzmi właściwe nazwisko Josepha Conrada?
Odp. ……………………………………………………………………………………………………………………………………..
16. Jak nazywa się kompozycja powieści właściwa dla Jądra ciemności Conrada?
A. kompozycja ramowa
B. kompozycja polifoniczna
C. kompozycja wielopoziomowa
D. kompozycja złożona
17. Parabola to
A. powieść szkatułkowa
B. utwór o tematyce marynistycznej
C. przypowieść ilustrująca ogólne prawidła
D. utwór o tematyce funeralnej
18. Podaj przynajmniej jeden tytuł powieści Josepha Conrada.
Odp. ………………………………………………………………………………………………………………………………………..
MARIA KUNCEWICZOWA
19. Retrospekcja to nic innego jak
A. umiejętność wyciągania wniosków z wydarzeń z przeszłości
B. typ narracji
C. cofnięcie się w czasie w prezentacji zdarzeń
D. typ bohaterki zapatrzonej w przeszłość
20. Kuncewiczówka to
A. ukochana kotka pisarki
B. willa, w której mieszkała pisarka
C. typ powieści ukształtowany przez Marię Kuncewiczową
D. słynna nalewka wyrobu pisarki
21. Kto jest tytułową cudzoziemką z powieści Kuncewiczowej?
A. Róża
B. córka Róży
C. ciotka Róży
D. narratorka
22. Które poniższe cechy charakteru można przypisać tytułowej bohaterce Cudzoziemki?
A. przesada, teatralność w zachowaniu, skupienie uwagi na sobie
B. zdecydowanie, energia, stanowczość
C. pewność siebie
D. chorobliwa nieśmiałość
23. Cudzoziemka reprezentuje gatunek
A. powieści psychologicznej
B. powieści socjologicznej
C. powieści historycznej
D. powieści filozoficznej
24. Kto był pierwowzorem dla postaci Róży Żabczyńskiej?
A. sama autorka
B. matka autorki
C. teściowa autorki
D. to postać całkowicie fikcyjna
FRANZ KAFKA
25. Everyman to
A. człowiek, który wszystko wie
B. człowiek, który myśli, że wszystko wie
C. typ bohatera, którego każdy lubi
D. tzw. człowiek każdy
26. Czym charakteryzuje się tzw. kafkowski klimat?
A. labiryntami, oniryzmem, zagadkami istnienia
B. atmosferą kawiarni, nocnych dyskusji poetów
C. egzotyczną scenerią Dalekiego Wschodu
D. nierealnymi stworami
27. Jak kończy się historia Józefa K.?
A. zakończenie utworu jest niejasne
B. śmiercią
C. bohater budzi się z koszmarnego snu
D. oczyszczeniem z zarzutów i uwolnieniem
28. Świat w utworze Kafki jawi się jako
A. teatr
B. labirynt
C. piekło
D. raj
29. Józef K. był
A. prawnikiem
B. nauczycielem
C. nie wiadomo, jaki miał zawód
D. urzędnikiem bankowym
WITKACY
30. Stanisław Ignacy Witkiewicz to
A. dramaturg
B. powieściopisarz
C. malarz
D. filozof
31. Historiozofia to nic innego jak
A. filozofia historii
B. historia filozofii
C. teoria ewolucji
D. nie ma takiego pojęcia
32. Kto dokonuje automatyzacji społeczeństwa w końcowej scenie dramatu Witkiewicza Szewcy?
A. Towarzysz X, Towarzysz Abramowski
B. Księżna Zbereźnicka
C. Scurvy
D. Sajetan Tempe
33. Czysta Forma to
A. czysta teatralność, mająca się wyrażać całkowitym wyzwoleniem teatru od tematyki politycznej, społecznej, narodowej itd.
B. przekonanie, że forma jest podrzędna w stosunku do treści
C. teoria rewolucyjna Witkacego
D. teoria Gombrowicza
BOLESŁAW LEŚMIAN
34. W twórczości Leśmiana widać inspirację filozofią
A. Bergsona
B. Platona
C. Schopenhauera
D. buddyjską
35. Dusiołek z wiersza Leśmiana to
A. chłop, któremu ukazała się mara
B. zmora, symbol i ludowe wyobrażenie zła
C. ludowy filozof
D. wesoły krasnoludek
36. Najbardziej charakterystycznym i rozpoznawalnym elementem poezji Leśmiana są
A. neologizmy
B. synestezje
C. przerzutnie
D. anafory
JULIAN TUWIM
37. Do jakiej grupy poetyckiej należał Julian Tuwim?
A. Pikadora
B. Awangardy
C. Skamandra
D. Drugiej Awangardy
38. Jaki gatunek reprezentują Kwiaty polskie Juliana Tuwima?
A. poemat dygresyjny
B. poemat heroikomiczny
C. balladę
D. dramat niesceniczny
39. Odmiana dowcipu, w której efekt komiczny rodzi się z jawnej niedorzeczności, to
A. satyra
B. surrealizm
C. ironia.
D. pure nonsense
40. Autorem wiersza Rzecz Czarnoleska jest
A. Jan Kochanowski
B. Leopold Staff
C. Julian Tuwim
D. Bolesław Leśmian
MICHAIŁ BUŁHAKOW
41. Wymień trzy przestrzenie, z jakimi mamy do czynienia w Mistrzu i Małgorzacie Bułhakowa.
Odp. ………………………………………………………………………………………………………………………………..
42. Jakie miasto portretuje Bułhakow w powieści?
A. Moskwę
B. Petersburg
C. żadne z powyższych
D. fikcyjne miasto na Wschodzie
43. W jakim planie czasowym rozgrywa się bal szatana w powieści Mistrz i Małgorzata?
A. w czasie teraźniejszym
B. w czasie przeszłym
C. w czasie przyszłym
D. w tzw. bezczasie
44. Wymień co najmniej trzy utwory podejmujące motyw szatana.
Odp. ………………………………………………………………………………………………………………………………………
45. Diabeł prześmiewca, figlarz, spryciarz, żartowniś, synonim tego, co tandetne i niewyszukane, to w powieści Bułhakowa
A. Woland
B. Korowiow
C. Hella
D. Behemot
Odpowiedzi
STEFAN ŻEROMSKI
1. Odp. B.
Komentarz
Młody Cezary Baryka początkowo zachwyca się rewolucją. Biega na wiece i przyjmuje za swoje wszystkie tezy rewolucjonistów. Ale tragiczne losy dwóch kobiet własnej matki i młodej, pięknej Ormianki – uświadamiają mu – okrucieństwo rewolucji, jej niesprawiedliwość społeczną i wysokie prawdopodobieństwo niewinnej śmierci.
2. Odp. B.
Komentarz
Przedwiośnie to pora roku typowa dla naszej strefy klimatycznej, okres przejściowy pomiędzy zimą i wiosną, kiedy stopniałe śniegi bezlitośnie obnażają brzydotę i szarość świata, ale są jednocześnie zapowiedzią obudzenia się przyrody i nadejścia wiosny. Tytuł powieści stanowi metaforę sytuacji politycznej i społecznej w Polsce po odzyskaniu niepodległości i odwołuje się do odbudowy państwowości – niesie nadzieję, a zarazem podkreśla słabość obecnej sytuacji.
3. Odp. B.
Komentarz
Ostatnia część powieści opisuje losy Cezarego Baryki po powrocie do Warszawy. Na bohatera duży wpływ mają w tym czasie Szymon Gajowiec i Antoni Lulek – uosabiają oni dwie różne koncepcje odbudowy Polski. Wiatr od wschodu można interpretować jako ideologię komunizmu docierającą do Polski ze strony Rosji.
4. Odp. B.
Komentarz
Stefan Żeromski z pewnością nie nakłania nikogo do rewolucji. Obraz rewolucji w Baku jest tragiczny i przerażający. Pewne sygnały w powieści można natomiast odczytywać jako krytyczną ocenę pisarza dla tego typu rozwiązań. Takim tropem jest na przykład nazwisko komunisty Antoniego Lulka. Zaczerpnięte zostało ono z botaniki, gdzie oznacza zioło o trujących właściwościach.
5. Odp. B.
Komentarz
Teorie utopijne to wizje idealnych systemów czy krajów, nie do zrealizowania w rzeczywistości. Termin pochodzi od Utopii – dzieła XVI-wiecznego myśliciela Tomasza Morusa. W literaturze pojawia się wielokrotnie jako Eldorado, Nipu, Arkadia. Warto pamiętać o terminie przy podobnym temacie.
WITOLD GOMBROWICZ
6. Odp. A.
Komentarz
Absurd jest jedną z kategorii organizujących materię fabularną powieści Ferdydurke. Od absurdu powieść się zaczyna, jest nim niewątpliwie przecież umieszczenie w szkole 30-letniego Józia. Absurdalny jest również język, z pięknym zdaniem, które jest ukoronowaniem absurdu i wymówką dla wszystkich uczniów nielubiących poezji „Wielka poezja, będąc wielką i będąc poezją, nie może nas nie zachwycać, więc zachwyca”.
7. Odp. C.
Komentarz
Gombrowicz w swojej powieści wykłada własną filozofię Formy, która jest przyczyną skostnienia i martwoty świata. Okazuje się, że ucieczka przed Formą nie jest możliwa, bo łamiąc jeden stereotyp, natychmiast popadamy w następny. Wszyscy przywdziewamy maski i kostiumy, ponieważ chcemy spełniać oczekiwania innych. Jedyna ucieczka przed przyprawieniem „gęby” to „upupienie”, czyli popadnięcie w niedojrzałość, która jest obszarem uwolnionym od Formy.
8. Odp. A.
Komentarz
Józio uciekł na wieś, zmęczony Formą w domu Młodziaków. Od razu wpadł jednak w sidła innych Form: w Formę cioci i wujaszka, Formę parobka, schemat panicza starającego się o rękę panienki, konwencję romantycznego porwania. Towarzyszący mu Miętus bezskutecznie próbował przełamać schemat parobka: nakłaniał, aby ten koniecznie dał mu w gębę. Nic z tego jednak nie wyszło, bo przyjaźni Miętusa z parobkiem natychmiast zostały narzucone Formy homoseksualnych skłonności i „czerwonego panicza” (czyli komunisty) bratającego się z ludem.
9. Odp. B.
Komentarz
Józio, 30-letni bohater, napisał książkę, aby spełnić oczekiwania wiecznie niezadowolonej z niego ciotki. Niestety, książka ta uwypukliła tylko jego niedojrzałość. Józio nadał książce tytuł Pamiętnik z okresu dojrzewania – identyczny tytuł nosi utwór Witolda Gombrowicza będący jego literackim debiutem.
10. Odp.
Koniec i bomba,
A kto czytał, ten trąba!
Komentarz
Zakończenie powieści jest co najmniej niekonwencjonalne, ale w tym względzie nie odbiega od treści całego utworu. Wierszyk ten wymyśliła wieloletnia służąca zaprzyjaźniona z Gombrowiczem (Aniela Brzozowska-Łukasiewiczowa) na jego pytanie o pomysł na zakończenie powieści. Gombrowicz oczywiście skwapliwie wykorzystał absurdalny wierszyk, jak na mistrza absurdu przystało.
11. Odp. B.
Komentarz
Gombrowicz w Trans-Atlantyku polemizuje z modelem polskości proponowanym w Panu Tadeuszu. Stworzony przez Adama Mickiewicza wzorzec Polaka patrioty to zwolennik tradycji i obyczajów narodowych (jego wzór stanowi Sędzia). Gombrowicz bezlitośnie obnaża wszystkie ukrywane i usprawiedliwiane wady narodowe Polaków i pokazuje Polskę jako kraj pełen narodowej martyrologii i ukrytych kompleksów, hermetyczny, z kulturą niezrozumiałą dla obcokrajowców. Sceny z powieści przywołują na myśl słynne sceny z Pana Tadeusza, np. polowanie, pojedynek czy kulig. Zostały one jednak niemiłosiernie sparodiowane, bo pozostały czystą formą bez treści (polowanie bez szaraka, pojedynek bez kul, a kulig bez śniegu).
12. Odp. A.
Komentarz
Gombrowicz dążył do wyzwolenia Polski z kręgu bogoojczyźnianych mitów romantycznych. Chciał wyzwolić Polskę od Polski, a Ojczyznę zastąpić Synczyzną.
13. Odp. D.
Komentarz
Wprawdzie bohater Trans-Atlantyku nazywa się Witold Gombrowicz i pisarz obdarował go pewnymi faktami z własnego życia, ale jest on tworem autora, postacią fikcyjną. Trans-Atlantyk nie jest w żadnym wypadku powieścią autobiograficzną. Nie jest również dzieło Gombrowicza historią rodzinną – większość bohaterów jest wykorzeniona z więzów rodzinnych i ojczyzny. Powieść można nazwać prowokacją mającą odsłonić oblicza polskiej hipokryzji. Jest też satyrą, zabawą, krytyką, absurdem – ale wszystkim tylko po trochu.
14. Odp. A.
Komentarz
Gombrowicz stworzył Trans-Atlantyk jako swoistą językową miksturę. Składają się na nią między innymi język Pamiętników Paska, szlacheckiej gawędy z początku XIX wieku, romantycznej poezji i dramatu, Sienkiewiczowskiej Trylogii, ale też mowy polskich chłopów, których tak wielu wędrowało za chlebem do obu Ameryk. Na poziomie rozszerzonym może to być ważna informacja.
JOSEPH CONRAD
15. Odp. Teodor Józef Konrad Korzeniowski
Komentarz
Conrad to pisarz angielski polskiego pochodzenia. Jego największym marzeniem było zostać marynarzem i udało mu się je zrealizować. Pewnie dlatego większość jego utworów wiąże się z tematyką marynistyczną. Joseph Conrad jest autorem utworów dotyczących sensu ludzkiej egzystencji, miejsca człowieka w świecie. Interesowała go moralna perspektywa ludzkiego życia.
16. Odp. A.
Komentarz
Kompozycja Jądra ciemności jest bardzo ciekawa. Taki sposób budowy utworu nazywa się kompozycją ramową – polega ona na dwustopniowym układzie świata przedstawionego, fabuła jest opowiadana w obrębie innej fabuły. Fabuła pierwszego stopnia stanowi ramę dla fabuły drugiego stopnia. W przypadku Jądra ciemności pierwszy narrator wprowadza w świat przedstawiony opisem przymorza Tamizy i przedstawia narratora głównego – Marlowa, który snuje właściwą opowieść o swojej wyprawie do Konga i spotkaniu z Kurtzem.
17. Odp. C.
Komentarz
Parabola to inaczej przypowieść. Geneza tego gatunku ma związek z Biblią (np. Przypowieść o siewcy, Przypowieść o synu marnotrawnym itp.). Jest to gatunek literatury moralistycznej, utwór, w którym przedstawione postacie i wydarzenia nie są ważne ze względu na swe cechy jednostkowe, ale jako przykłady uniwersalnych prawideł ludzkiej egzystencji, postaw wobec życia i kolei losu. Świat przedstawiony w tego typu utworze stanowi ilustrację jakiejś prawdy moralnej, filozoficznej lub religijnej.
18. Odp. Lord Jim
Komentarz
To bez wątpienia najsłynniejsze dzieło Josepha Conrada, podejmujące ważką tematykę moralną. Lord Jim to bohater tragiczny, który nie sprostał kanonowi wartości. Warto, żebyś znał pojęcie etyki conradowskiej – oznacza ono maksymalizm i rygoryzm moralny. Wyraża przekonanie, że człowiek powinien być wierny takim wartościom, jak honor, odpowiedzialność, obowiązek, bez względu na sytuację, nawet gdy wymaga to heroizmu i poświęcenia życia.
MARIA KUNCEWICZOWA
19. Odp. C.
Komentarz
Retrospekcja to technika pisarska polegająca na przywoływaniu z punktu widzenia bohatera zdarzeń wcześniejszych od właściwego momentu rozpoczęcia się fabuły. Zaburza to linearność powieściowego (bo zwykle w powieściach retrospekcja jest stosowana) czasu, ale pozwala narratorowi zapoznać czytelnika z wieloma istotnymi wydarzeniami z przeszłości. Jest to bardzo powszechny zabieg stosowany w wielu utworach. W Cudzoziemce na przykład Róża Żabczyńska snuje wspomnienia, oczekując na przebycie córki.
20. Odp. B.
Komentarz
Pisarka urodziła się w Samarze, studiowała w Nancy, na Uniwersytecie Jagiellońskim i Uniwersytecie Warszawskim. Po wybuchu wojny w 1939 roku Maria Kuncewiczowa przedostała się do Paryża, potem mieszkała w Wielkiej Brytanii i w USA. W 1968 wróciła do kraju na stałe. Mieszkała do śmierci w Kazimierzu Dolnym w willi Pod Wiewiórką znaną dziś jako Kuncewiczówka. Właśnie w Kazimierzu, w dawnym domu pisarki, mieści się jej muzeum, które jest również kazimierskim ośrodkiem rozmaitych spotkań artystycznych.
21. Odp. A.
Komentarz
Dlaczego Róża jest cudzoziemką? Wychowywana w domu rodzinnym jak Polka, Róża chodziła do rosyjskiej szkoły i przyjaźniła się z rówieśnikami. Chociaż ojciec, oficer carskiej armii mieszkający w Taganrogu w Rosji, kultywował polskie tradycje (dziadkowie Róży byli Polakami zesłanymi po powstaniu listopadowym do Rosji), to z zupełnie innymi zwyczajami spotykała się Róża na co dzień. W Rosji czuła się Polką. Kiedy z ciotką przeniosła się do Polski, do Warszawy, jej akcent, imię i wygląd budziły zainteresowanie i zdziwienie, a w szkole nazywano ją kacapką. Nigdzie nie czuła się Róża u siebie, wszędzie czuła się obco, jak cudzoziemka właśnie.
22. Odp. A.
Komentarz
Cudzoziemka jest powieścią psychologiczną i z takiej perspektywy przedstawiona zostaje jej główna bohaterka. Róża jest histeryczką. W psychologii histeria jest jedną z odmian nerwicy, charakteryzuje się takimi cechami, jak: przesada, teatralność w zachowaniu, skupienie uwagi na sobie i przesadna sugestywność.
23. Odp. A.
Komentarz
Powieść psychologiczna zakłada przedstawienie życia wewnętrznego postaci, koncentruje uwagę na jej przeżyciach, wyobrażeniach i procesie odczuwania. Można powiedzieć, że powieść Kuncewiczowej to swoisty seans psychoanalityczny – pacjentka – Róża – wspomina ważne dla siebie wydarzenia z przeszłości. Sposób ich przedstawienia i wybór tych, a nie innych sytuacji z życia bohaterki są dla lekarza – czytelnika – źródłem wiedzy o problemach psychicznych pacjentki.
24. Odp. B.
Komentarz
Ależ ja, niedyskretna, nieprzytomna córka, zdradziłam własną matkę, opisując ją jako „Cudzoziemkę” (…). Czyżby miał nadejść czas, że sama nie będę już mogła odróżnić, co jest, a co nie jest tylko dla mnie? – napisała Kuncewiczowa. Nie tylko matkę pisarki, artystkę skrzypaczkę odnajdziemy na kartach powieści, ale też np. ojca. Ojciec autorki, Józef Szczepański, służył w wojsku rosyjskim, a później był dyrektorem szkół średnich. Obydwoje rodzice pochodzili z polskich rodzin o tradycjach patriotycznych i powstańczych. Nie byli małżeństwem z miłości, matka Kuncewiczowej została zmuszona do małżeństwa i fakt ten mocno zaciążył na atmosferze domu rodzinnego pisarki. Echa atmosfery domu rodzinnego pisarki odnajdujemy właśnie w Cudzoziemce.
FRANZ KAFKA
25. Odp. D.
Komentarz
Everyman to specyficzna konstrukcja bohatera literackiego. Postać ta wywodzi się ze średniowiecznych moralitetów. Przedstawia człowieka bez cech indywidualnych, bez twarzy, bez imienia – abstrakcyjnego reprezentanta wszystkich ludzi. Ten typ bohatera upodobali sobie niektórzy twórcy XX wieku – zarówno prozy, jak i dramatu (takim everymanem jest właśnie Józef K. z powieści Franza Kafki).
26. Odp. A.
Komentarz
Pojęcie kafkowski klimat weszło na stałe do języka, określa się nim dziwną, niepokojącą atmosferę zagrożenia i osaczenia, strachu i nierealności. Często określa się taką sytuację jako „chorą” i „dręczącą ”. Zwykle jest to sytuacja bez wyjścia.
27. Odp. B.
Komentarz
Tragiczna historia Józefa K. kończy się tak samo niespodziewanie, jak się zaczęła. W najmniej oczekiwanym momencie dwóch ubranych w czarne płaszcze mężczyzn zjawia się w mieszkaniu bohatera i wyprowadza go na peryferie miasta. Wyrok zostaje wykonany w kamieniołomie. Bohater ginie od noża wbitego w serce. Powieść pokazuje prawdę o ludzkim losie. Oto rodzimy się z góry podporządkowani określonym prawom. Scenariusz jest zaplanowany i nie mamy na to żadnego wpływu. Nikt nam nie wyjaśnia, dlaczego przychodzimy na świat i dlaczego umieramy, a śmierć przychodzi nagle i bez żadnego usprawiedliwienia.
28. Odp. B.
Komentarz
Utwór Kafki jest powieścią-parabolą, to już wiesz. Przekazuje mroczną prawdę o ludzkiej egzystencji i o zniewoleniu człowieka. Świat w utworze przedstawiony jest jako labirynt w sensie dosłownym i metaforycznym.
29. Odp. D.
Komentarz
Józef K. jest skromnym urzędnikiem bankowym, żyje w uporządkowanym świecie, funkcjonuje w biurokratycznej machinie wielkiego miasta. Brak nazwiska, popularne imię i ten właśnie szary, zwykły i przeciętny zawód podkreślają fakt, że bohater stanowi przykład everymana (tzw. człowiek każdy, czyli przedstawiciel ludzkości pozbawiony indywidualnych cech), jest reprezentantem każdej ludzkiej istoty i jego losy ilustrują losy każdego z nas.
WITKACY
30. Odp. A., B., C., D.
Komentarz
Stanisław Ignacy Witkiewicz, czyli Witkacy, to artysta wszechstronny. Artysta krótko studiował malarstwo w krakowskiej ASP. W pewnym momencie założył Firmę portretową, a pod koniec życia poświęcił się głównie filozofii.
31. Odp. A.
Komentarz
Historiozofia próbuje udzielić odpowiedzi na pytania skąd, dokąd i dlaczego – jako ludzkość – zmierzamy? Szewcy ukazują działanie mechanizmów historii. Obrazują stopniowy proces przeobrażania się społeczeństwa określonego we wstępie przez normy demokratyczne w zbiorowość zautomatyzowaną, gdzie człowiek zostaje pozbawiony swojej podmiotowości.
32. Odp. A.
Komentarz
Automatyzacja społeczeństwa to ostatni etap rewolucji. Wymowa ostatniej sceny jest katastroficzna i zwiastuje koniec cywilizacji. Na scenie panuje kompletny chaos. Scurvy na łańcuchu zdycha z pożądania. Księżna wystrojona jak papuga wykrzykuje pochwałę własnej płci i ogłasza matriarchat. Sajetan umiera, bełkocąc filozoficzne brednie, których nikt nie słucha. Na scenę w asyście Hiper-Robociarza wkraczają Towarzysz X i Towarzysz Abramowski. Są zimni, obojętni i pozbawieni uczuć, ale sprawni i świadomi celu. Sami o sobie mówią z żalem „Szkoda tylko, że my sami nie możemy być automatami”. Kładą kres porewolucyjnemu bezładowi i dokonują mechanizacji społeczeństwa.
33. Odp. A.
Komentarz
Według Witkacego prawdziwe dzieło sztuki jest jednością złożoną z wielości elementów, zatem symbolicznie odzwierciedla istotę bytu, zdolne jest wzbudzić poczucie tajemnicy i wywołać niepokój metafizyczny. Dzieło sztuki nie ma żadnych celów informacyjnych, dydaktycznych ani ludycznych. Istnieje tylko jako Czysta Forma i jako takie może pełnić swoją właściwą funkcję.
BOLESŁAW LEŚMIAN
34. Odp. A.
Komentarz
Filozofia życia, którą wyznawał Leśmian, opierała się na założeniu, że życie jest dużo bogatsze od języka, jakim się na co dzień posługujemy, dlatego nie sposób nazwać wszystkiego za pomocą istniejących słów i pojęć. Według Leśmiana rozum ludzki działa bardzo schematycznie, dlatego ważniejsza jest intuicja niż intelekt. Teoria ta pochodzi od Bergsona. Leśmian pisał za Bergsonem, że świat jest przedstawiany w sposób uproszczony i bardzo selektywnie, a przecież natura to nie atlas roślin czy zwierząt, krajobraz to nie martwa fotografia, a ludzie to nie dane statystyczne. Tak naprawdę wszystkie zjawiska stale się przenikają i tworzą jedną, dynamiczną całość. Życiem kieruje, a w zasadzie rządzi, pęd życiowy (élan vital), dzięki temu człowiek może własną duchową cząstką przeniknąć duchową cząstkę natury – „uzgodnić się” ze światem.
Bergson uważał, że każdy człowiek ma dwie jaźnie: „powierzchowną”, którą kształtują codzienne wydarzenia, i „głęboką”, która istnieje w człowieku od zawsze i ujawnia się w momentach wyjątkowych – w przypadku poety w momencie tworzenia. Zgadzał się z tym twierdzeniem Leśmian.
35. Odp. B.
Komentarz
Podmiot liryczny ballady wykreowany na ludowego gawędziarza opowiada słuchaczom historię Bajdały. Za pomocą języka stylizowanego na gwarę opisuje, jak we śnie Bajdały pojawił się Dusiołek. Mara senna usiadła mu na piersiach, dusiła go. Dusiołek to symbol i ludowe wyobrażenie zła, które chciało na dłużej zagościć w świecie Bajdały. Chłop z ballady Leśmiana jest prosty, nie umie mówić jak filozofowie, dlatego po prostu ma pretensje do Boga, że na świecie przez Niego stworzonym istnieje nie tylko dobro, ale i zło, na które człowiek jest nieustannie narażony i z którym musi samotnie walczyć.
W balladzie Dusiołek Bajdała w ostatnich wersach zwraca się z wyrzutem do Boga: „Nie dość ci, żeś potworzył mnie, szkapę i wołka, / Jeszcześ musiał takiego zmajstrować Dusiołka?!”.
36. Odp. A.
Komentarz
Aby pokazać specyficzną i wyjątkową naturę, używa Leśmian wielu neologizmów, a także stosuje specyficzną składnię i frazeologię. Mieczysław Jastrun te neologizmy Leśmiana (zwane leśmianizmami) nazwał cudotworami słowotwórczymi. Leśmianizmy mają bardzo różny charakter, zwykle opisują to, czego opisać się nie da albo opisać jest bardzo trudno. Są to na przykład wyrazy z przedrostkiem bez- – jak choćby bezcel, bezgwar, bezbożyna; czasowniki z przeczeniem między przedrostkiem a tematem – zaniedyszeć, zanieistnieć; rzeczowniki odprzymiotnikowe z przyrostkiem -ość, np. bezpolność, najdalszość, niewyśpiewność. W sferze semantyki wyróżniają się takie tropy stylistyczne jak oksymorony: bywalec niebytu, nieistniejące istnienie.
JULIAN TUWIM
37. Odp. C.
Komentarz
Grupy poetyckie trzeba kojarzyć. Skamander jest z pewnością jedną z najbardziej rozpoznawalnych grup dwudziestolecia. Tuwim był współtwórcą i czołowym przedstawicielem tej grupy poetyckiej. „Chcemy być poetami dnia dzisiejszego i to cała nasza wiara i cały nasz program” – pisali w pierwszym numerze Skamandra skupieni wokół niego poeci. Programowo bezprogramowi wyżej cenili talent indywidualny niż realizowanie programów poetyckich. Do najwybitniejszych skamandrytów należeli: Julian Tuwim, Antoni Słonimski, Kazimierz Wierzyński, Jan Lechoń, Jarosław Iwaszkiewicz. Nie chcieli poezji zaangażowanej politycznie, pisali współczesnym językiem o codziennych sprawach. Należy pamiętać, że Skamander to nazwa zarówno grupy poetyckiej, jak i założonego przez poetów czasopisma literackiego. Samo słowo “Skamander” (gr. skamandros) oznacza antyczną nazwę rzeki Menderes, płynącej dziś na terenie Turcji.
38. Odp. A.
Komentarz
Dygresja to po prostu odstąpienie od głównego tematu narracji i wprowadzenie w obręb wypowiedzi luźno związanych wątków. Kwiaty polskie powstały w Ameryce w czasie wojny, którą Tuwim tam spędził. Najbardziej znany jest fragment poematu, któremu nadano tytuł Modlitwa. Poemat Tuwima łączy w sobie sceny rodzajowe i wspomnieniowe, liryczne wyznania i patriotyczne inwokacje, polemiki polityczne i opisy przyrody. Utwór składa się ze swobodnych dygresji tematycznych i cięć charakterystycznych dla montażu filmowego. Jest to dzieło niezwykłe, łączy w sobie inwokacje do polszczyzny i motyw religijny, spojrzenie na Polskę socjologa i poety patrioty, wątki patriotyczne i pochwałę wielości w wielonarodowości ojczystego kraju, a także smutne rozważania o klęsce wrześniowej i jej przyczynach. W poemacie odnajdziemy także trudny optymizm, co do przyszłości Polski. Kwiaty polskie należy skojarzyć z utworem Juliusza Słowackiego – Beniowskim, również poematem dygresyjnym.
39. Odp. D.
Komentarz
Pure nonsense to odmiana dowcipu, w której efekt komiczny rodzi się z jawnej niedorzeczności, np. ze skojarzenia pojęć lub obrazów zaskakująco nielogicznego, pozbawionego motywacji, uderzającego w poczucie zdrowego rozsądku, bezinteresownie absurdalnego. W literaturze polskiej ten rodzaj dowcipu uprawiał głównie Julian Tuwim i Antoni Słonimski, a także Sławomir Mrożek. Specjalistami w pure nonsensie byli także humoryści angielscy Gilbert Keith Chesterton i Edward Lear.
40. Odp. C.
Komentarz
Wiersz Rzecz Czarnoleska jest odwołaniem się do poezji klasycznej, w tradycyjnej formie i środkach wyrazu, Tuwim dostrzega geniusz twórczości Kochanowskiego.
MICHAIŁ BUŁHAKOW
41. Odp.
Przestrzeń realistyczna, przestrzeń historyczna, przestrzeń fantastyczna.
Komentarz
Na świat przedstawiony powieści składają się wszystkie te trzy przestrzenie. Przestrzeń realistyczna to Moskwa lat 30., przestrzeń historyczna wiąże się z wątkiem o Chrystusie i Piłacie, natomiast przestrzeń fantastyczna pojawia się w związku z postaciami fantastycznymi, mamy z nią do czynienia np. podczas balu u szatana czy lotu Małgorzaty na miotle.
42. Odp. A.
Komentarz
Bułhakow sportretował Moskwę lat 30. Postacie poruszają się po terenie realnym – Patriarsze Prudy, Arbat, mieszkania, teatr itp. Piekielna rzeczywistość komunistycznej Moskwy jawi się poprzez szereg wymownych znaków. To miasto skrupulatnie obmyślanego systemu arbitralnej władzy opartej na denuncjacjach, aresztowaniach, odosobnianiu niewygodnych twórców w szpitalach psychiatrycznych i zmuszaniu ich do uległości. To świat łapówkarzy i donosicieli w rzeczywistości szarej, smutnej i biednej. Nie bez powodu w trakcie kuglarskiego spektaklu Wolanda w teatrze Variétés moskwianki tracą głowę dla wyczarowanych przez diabła przepięknych toalet.
43. Odp. D.
Komentarz
W powieści funkcjonują na równych prawach aż cztery plany czasowe. Czas teraźniejszy to lata 30. XX wieku w Moskwie, kiedy to odwiedził miasto szatan Woland. Akcja rozgrywa się w ciągu czterech dni od środy do soboty. Czas przeszły obejmuje retrospekcję do czasów Chrystusa i Poncjusza Piłata. Czas przyszły wiąże się z proroctwami i przepowiedniami ukazującymi przyszłość, która się sprawdza – przykład to przypadek Fokicza chorego na raka. Bezczas z kolei to trwanie, którego potrafi dokonać szatan. Z taką mocą mamy do czynienia na jego balu, podczas którego godzina dwunasta trwa bez końca.
44. Odp.
Mistrz i Małgorzata Bułhakowa, Faust Goethego, Raj utracony Miltona.
Komentarz
Przede wszystkim zaś Faust Goethego – Bułhakow wyraźnie nawiązuje do niego poprzez motto „Jam cząstką tej siły, która wiecznie zła pragnąc, wiecznie czyni dobro”. Tak zdefiniowany szatan pojawia się w komunistycznej Moskwie.
45. Odp. B.
Komentarz
Wszystkie diabelskie postacie z Mistrza i Małgorzaty są niezwykle barwne i ciekawe, ale jest ich całkiem sporo i mogą się pomylić. Przypomnij sobie koniecznie jeszcze raz, kto jest kim.
Zobacz: