Konstanty Ildefons Gałczyński
Rozmowa liryczna
– Powiedz mi, jak mnie kochasz.
– Powiem.
– Więc?
– Kocham cię w słońcu. I przy blasku świec.
Kocham cię w kapeluszu i w berecie.
W wielkim wietrze na szosie i na koncercie.
W bzach i w brzozach, i w malinach i w klonach.
I gdy śpisz. i gdy pracujesz skupiona.
I gdy jajko roztłukujesz ładnie –
nawet wtedy, gdy ci łyżka spadnie.
W taksówce. I w samochodzie. Bez wyjątku.
I na końcu ulicy. I na początku.
I gdy włosy grzebieniem rozdzielisz.
W niebezpieczeństwie. I na karuzeli.
W morzu. W górach. W kaloszach. I boso.
Dzisiaj. Wczoraj. I jutro. Dniem i nocą.
I wiosną, kiedy jaskółka przylata.
– A latem jak mnie kochasz?
– Jak treść lata.
– A jesienią, gdy chmurki i chumorki?
– Nawet wtedy, gdy gubisz parasolki.
– A gdy zima posrebrzy ramy okien?
– Zimą kocham cię jak wesoły ogień.
Blisko przy twoim sercu. Koło niego.
A za oknami śnieg. Wrony na śniegu.
Leśniczówka Pranie, 1950
Tytuł wiersza
Podkreśla i zwraca uwagę czytającego, że wiersz to dialog, rozmowa.
Typ liryki
Rozmowa, czyli inaczej dialog. Dialog to zespół wypowiedzi pochodzących od dwóch lub wielu podmiotów. Wypowiadanie i słuchanie odbywa się na przemian. Wypowiedź najczęściej jest zamkniętą całością. W tym wierszu jest to rozmowa dwóch zakochanych osób. A jaki to typ liryki? To liryka bezpośrednia – osoba zakochana wyznaje miłość, definiuje ją.
Charakter wiersza
Wiersz ma charakter potocznej rozmowy, choć o najważniejszej sprawie w życiu. Mimo braku patetycznych słów jest wzruszający.
Budowa wiersza
Wiersz ma dwadzieścia pięć wersów. Jest to wiersz asylabiczny, czyli o niejednakowej liczbie sylab – najczęściej jest ich jednak jedenaście. To wiersz zdaniowy – każde zdanie kończy się wraz z końcem wersu. Przeważają rymy niedokładne, układ rymów jest parzysty.
Środki poetyckie
- Liczne anafory: „powiedz” – „powiem”, „kocham” – „kocham”, „i gdy” – „i gdy”.
- Epitetów jest niewiele: „blask świec”, „wielki wiatr”, „ramy okien”, „treść lata”, „wesoły ogień”, „twoim sercu”.
- Personifikacja: „zima posrebrzy ramy okien”.
- Porównania: kocham cię „jak treść lata”, „kocham cię jak wesoły ogień”
Przesłanie wiersza
Miłość to wielkie uczucie. A ten wiersz pokazuje, jak miłość może być wyjątkowa.
Podmiot liryczny
Czyli podmiot mówiący w wierszu. W Rozmowie lirycznej są dwie osoby mówiące: ona, czyli osoba pytająca, chcąca zapewnień o miłości i on, czyli ten, który odpowiada, przekonując, jak kocha. Kim są osoby prowadzące rozmowę? Domyślamy się, że to mężczyzna i kobieta. Mężczyzna, który formułuje swą definicję kochania i kobieta, która pyta o uczucia do siebie.
A co jeszcze można powiedzieć o bohaterach lirycznego dialogu? Nie wiadomo, w jakim są wieku, czy są narzeczonymi, czy małżeństwem. Wiemy tylko, że są w sobie zakochani. Dzięki temu wiersz ma charakter uniwersalny, ponadczasowy.
Ile osób rozmawia i o czym?
Już tytuł wiersza zwraca uwagę, że będziemy mieć więcej niż jedną osobę mówiącą, że to będzie dialog, rozmowa. Rozmawiają więc dwie osoby. Wypowiadanie i słuchanie odbywa się na przemian. To rozmowa dwóch zakochanych osób. Jedna z nich wyznaje miłość, mówi, jakie jest to uczucie.
Dlaczego „liryczna”?
Ustaliliśmy, że utwór to rozmowa, dialog dwóch zakochanych osób. Przede wszystkim jednak to wiersz, utwór liryczny, należący do poezji miłosnej. Właśnie stąd tytuł i nazwa rozmowy – Rozmowa liryczna.
Jaki jest nastrój wiersza?
Radosny, wesoły, lekko żartobliwy, ale też uroczysty. Uczucie, o którym opowiada zakochany, jest pełne łagodności, ciepła, spokoju. To niezwykłe, wielkie, nieudawane, prawdziwe uczucie – nastrój wiersza to oddaje.
Kim jest podmiot liryczny?
A właściwie – podmioty liryczne (bo rozmawiają przecież dwie osoby).
ONA
- Kobieta.
- Dopytuje się o uczucia mężczyzny, które do niej żywi.
- Chce, by on zapewnił ją o miłości, opisał to uczucie.
- Ma zalety („pracuje skupiona”).
- Nie jest wolna od wad – jest roztrzepana (gubi parasolki).
ON
- Mężczyzna.
- Jest zakochany w kobiecie, z którą rozmawia.
- Stara się ją przekonać, że ją kocha, i opowiedzieć, jaka ta miłość jest.
- Kocha bez względu na wszystko.
- Zapewnia kobiecie bezpieczeństwo, schronienie, opiekę.
- Ma poczucie humoru (mówi o uczuciu w tonie żartobliwo-poważnym, za pomocą wyliczeń, które ze sobą kontrastują, np. „gdy śpisz” – „gdy pracujesz”, „w kaloszach” – „boso”).
Czego nie wiemy o osobach mówiących?
Nie możemy określić wieku zakochanych osób z wiersza. Nie wiemy, jak wyglądają, jaki mają kolor oczu, włosów, skóry. Nie znamy ich upodobań – co lubią jeść, jak się ubierać, jakiej muzyki słuchają, czy chodzą do kina…
Dzięki tym niewiadomym każdy czytający może sobie wyobrazić inną parę. Wiersz ma charakter uniwersalny, ponadczasowy.
Jak mówić o miłości?
Chyba nie ma na to recepty. Tyle sposobów mówienia o miłości, ile zakochanych, a więc… nieskończona ilość! W wierszu na przykład opisywanie miłości ma charakter potocznej rozmowy. A przecież opisywane jest najważniejsze uczucie, najważniejsza sprawa w życiu! Jak się jednak okazuje, nie trzeba wielkich, patetycznych słów, by kogoś wzruszyć. Bo wiersz jest wzruszający.
Jedna z osób mówiących w wierszu odwołuje się w swoich wypowiedziach do cech typowych dla różnych pór roku. Wiosną są jaskółki, jesienią chmurki, z których pada deszcz. Właściwie nie znajdziemy tu opisu miłości. Mamy za to informacje – kiedy jest miłość. Sami możemy tylko sobie dopowiedzieć, jaka ona jest. Zakochany nie opowiada o uczuciu dosłownie, ale na pewno poetycko, niezwykle, pięknie. W swoim wyznaniu zakochana osoba z wiersza używa porównań: latem kocha „jak treść lata”, czyli na pewno gorąco i słonecznie, oraz przenośni: „gdy, zima posrebrzy ramy okien”. Zakochany podkreśla też kwestię czasu, bo mówi: dzisiaj, wczoraj, jutro, dniem i nocą, jesienią i zimą. Wskazuje, że on kocha zawsze, o każdej porze dnia i w każdej porze roku.
Jak w wierszu pokazana jest miłość?
Nie jako udręka, niespełnienie, odrzucenie, ale jako uczucie radosne, dające siłę, spokojne. Ta miłość jest szczęśliwa z powodu najdrobniejszych zdarzeń. Miłość jest szczera, niezakłamana.
A najważniejsze, że trwa w dzień i w nocy, trwa zawsze, gdy świeci słońce i pada deszcz. Trwa nieprzerwanie przy zmieniających się porach roku.
O czym jest wiersz?
Spróbujcie w jednym zdaniu napisać, jakie jest główne przesłanie wiersza. Oto nasze propozycje:
- Miłość to wielkie uczucie.
- Każda miłość jest wyjątkowa.
- Ciągle poszukujemy słów, które mogłyby wyrazić miłość.
- Miłość dotyczy wszystkich ludzi, ale każdy postrzega ją inaczej.
Jaki jest zakochany?
To mężczyzna, który definiuje miłość. Kocha bez względu na wszystko. Zapewnia kobiecie bezpieczeństwo, schronienie, opiekę. Mówi o uczuciu z odrobiną humoru, w tonie żartobliwo-poważnym, za pomocą różnorakich wyliczeń niejako kontrastujących ze sobą, zestawionych na zasadzie umownych przeciwieństw: „gdy śpisz” – „gdy pracujesz”, „w kaloszach” – „boso”, „na końcu ulicy” – „na początku”.
Jaka jest zakochana?
To kobieta z krwi i kości, ma zalety (pracuje skupiona), ale też wady (gubi parasolki) – przez to jest prawdziwa.
Odpowiedz na pytania
Jak wyobrażasz sobie scenerię tej rozmowy? Jak, Twoim zdaniem, mogliby się zachowywać zakochani?
Wyobrażam sobie, że zakochani siedzą na ławce w parku. Ona na jednym końcu ławki, on – na drugim. I rozmawiają nie patrząc na siebie. Ale ta sceneria mogłaby też być inna. Zakochany mógłby wręczać kwiaty swojej wybrance i wtedy odpowiadałby na jej pytania.
Dlaczego w tytule wiersza rozmowa została określona jako liryczna?
Wiersz jest właściwie rozmową, dialogiem między dwiema osobami, które są w sobie zakochane. Ten wiersz należy do poezji miłosnej. Stąd tytuł i nazwa rozmowy – rozmowa liryczna.
Wsłuchaj się w odpowiedzi, jakich udziela osoba zapytana, i oceń je:
W jaki sposób odpowiada na pytania? Jasno? Prosto? Zwyczajnie? Dosłownie? Dziwnie? Jeszcze inaczej?
Osoba zapytana odpowiada na pytania w sposób zaskakujący. Na pewno nie są to proste odpowiedzi. Przy mówieniu o uczuciu odwołuje się do typowych dla różnych pór roku cech. Wiosną są jaskółki, jesienią często pada deszcz („chmurki”) i równie często mamy nie najlepsze humory. W swoim wyznaniu używa porównań: latem kocha „jak treść lata”, czyli na pewno gorąco i słonecznie oraz przenośni: „gdy zima posrebrzy ramy okien”. Zakochany podkreśla też kwestie czasu, bo mówi: dzisiaj, wczoraj, jutro, dniem i nocą, jesienią i zimą – wskazuje, że czas nie ma znaczenia, że on i tak kocha zawsze. Jak nazwać to wyznanie? Jak odpowiada zakochany? Na pewno nie zwyczajnie i nie dosłownie, ale na pewno poetycko, niezwykle, pięknie.
Zobacz: