17. Jak rozumiesz terminy złożenie, zrost?
17. Jak rozumiesz terminy złożenie, zrost?
- W złożeniach dwa tematy słowotwórcze nie są połączone ze sobą bezpośrednio. Spaja je interfiks (najczęściej -o-, -i-, -y-). Poza tym mogą pojawić się inne elementy słowotwórcze: przyrostek lub formant paradygmatyczny. Ze względu na podobieństwo łatwo można pomylić złożenia z wyrazami złożonymi. Tymczasem złożenie jest terminem węższym. W złożeniach pierwszy człon może być:
- rzeczownikiem: lat-o-rośl, desk-o-rolka, bałw-o-chwalczy,
- przymiotnik: wielk-o-miejski, mał-o-rolny, nisk-o-podłogowy,
- zaimek: sam-o-sąd, sob-o-wtór,
- liczebnik: drug-o-rzędny, ośmi-o-letni.
- czasownik: dus-i-grosz, wyrw-i-dąb, pędz-i-wiatr, męcz-y-dusza,włócz-y-kij.
- Natomiast zrosty to wyrazy złożone, w których nie ma tak wyraźnego elementu słowotwórczego, jak interfiks. Oba wyrazy podstawowe po prostu łączą się ze sobą bezpośrednio – znika pauza międzywyrazowa. W wyniku takiego „zrośnięcia się” dwóch wyrazów nowa całość jest inaczej akcentowana – ma jeden akcent wyrazowy, ponieważ ortograficznie jest już jednym wyrazem.
- w niebo + wzięty = wniebowzięty
- z martwych + wstanie = zmartwychwstanie
- Wielka+ noc= Wielkanoc
- Biały+ stok= Białystok
- W poleceniu nie pytano o zestawienia – trzeci rodzaj wyrazów złożonych. Przykładowe zestawienia to:
- boża krówka (biedronka),
- woda sodowa,
- Zielona Góra,
- wieczne pióro,
- rzut dyskiem (dyscyplina sportu)
- attaché kulturalny – połączenia wyrazów bliższe frazeologii niż słowotwórstwu.
