Wyrazy złożone (tzw. derywaty złożone) są to wyrazy pochodne, które powstały od dwóch wyrazów podstawowych i w związku z tym zawierają dwie podstawy słowotwórcze.
Podział wyrazów złożonych:
- zestawienia – dwa odrębne wyrazy, które tworzą jedną całość znaczeniową, np.:
- czarna jagoda,
- wieczne pióro,
- panna młoda,
- Morze Bałtyckie,
- Nowy Sącz,
- Boże Ciało,
- Stare Miasto,
- Zielona Góra,
- Ocean Spokojny,
- pierogi ruskie.
- zrosty – dwa wyrazy zrośnięte ze sobą bez żadnych elementów łączących, np.
- rzeczpospolita (rzecz + pospolita),
- dobranoc (dobra + noc),
- Białystok (Biały + stok),
- karygodny (kary + godny),
- Bogumiła (Bogu + miła)
- złożenia – dwie podstawy słowotwórcze połączone wrostkiem -o-, -i–, -y- np.
- desk -o- rolka,
- łam -i- główka,
- włócz -y- kij,
- pas -i- brzuch,
- towar -o- znawca,
- księg-o-zbiór,
- dom -o- krążca,
- list -o- nosz,
- list -o- pad,
- szar -o- bury,
- czas -o- pismo
- pięci -o- kąt
. kultur -o- znawca
. ↑ ↑ ↑
podstawa słowotwórcza wrostek podstawa słowotwórcza
Użycie łącznika w wyrazach złożonych
- Z łącznikiem piszemy przymiotniki złożone z członów równorzędnych znaczeniowo, które moglibyśmy połączyć spójnikiem i, np.
- biało-czerwony (biały i czerwony),
- północno-zachodni (północny i zachodni).
- Przymiotniki złożone z członów znaczeniowo nierównorzędnych piszemy bez łącznika, np.
- jasnoniebieski (niebieski o jasnym odcieniu),
- bladoróżowy,
- małorolny.
- Łączniki stosuje się w przymiotnikach złożonych z więcej niż dwóch członów, np.
- (język) staro-cerkiewno-słowiański.
- Złożenia rzeczownikowe pisze się zazwyczaj bez łącznika, np.
- językoznawca,
- gwiazdozbiór,
- sokowirówka.
- Łącznik stosuje się w nazwach jednostek administracyjnych złożonych z dwóch członów rzeczownikowych, np.
- Skarżysko-Kamienna,
- Bielsko-Biała.
Zapamiętaj!
- Wyrazy proste – takie, które mają jedną podstawę słowotwórczą (czyli pochodzą od jednego wyrazu) – np. stół, piesek, nauczyciel, babcia, przydomowy.
- Wyrazy złożone – wyrazy pochodzące od dwóch wyrazów podstawowych i zawierające dwie podstawy słowotwórcze.
Zobacz: