Odmiana nazwisk

Wiele nazwisk będziesz przywoływać w trakcie pisania prac. Aby uniknąć błędów przypomnij sobie podstawowe zasady odmiany.

Dwie główne zasady to:

  • Nazwy własne piszemy wielką literą.
  • Zasady dotyczące pisowni nazw pospolitych dotyczą również pisowni nazw własnych.

Kolejne dwie ogólne zasady mówią:

  • Jeśli tylko można przyporządkować nazwisko (i polskie, i obce) jakiemuś wzorcowi odmiany, należy je odmienić.
    O wzorcu odmiany decyduje: płeć, narodowość, zakończenie nazwiska.
  • Warto wiedzieć, że nazwiska osób, które żyły przed rokiem 1800, piszemy zgodnie z ortografią dzisiejszą: np. Mikołaj Rej, Jan Zamojski, zaś nazwiska postaci historycznych działających po roku 1800 piszemy zgodnie z ówczesną pisownią, np. Jakub Gieysztor, Andrzej Zamoyski.

 

A teraz bardziej szczegółowo:

  • Odmiana i pisownia nazw żeńskich
    • Nazwiska zakończone na -owa, -ewa odmieniają się jak przymiotniki:
      Kulmowa, D.C.Ms. Kulmowej, B.N. Kulmowej
    • Pozostałe nazwiska zakończone na -a odmieniają się jak rzeczowniki pospolite o podobnym zakończeniu:
      Evangelista, D. Evangelisty, C.Ms. Evangeliście, B. Evangelistę, N. z Evangelistą
      Lollobrigida, D. Lollobrigidy, C.Ms. Lollobrigidzie, B. Lollobrigidę, N. z Lollobrigidą
  • Odmiana i pisownia nazw męskich
    • Niektórych nazwisk (głównie zakończonych na -e, -o oraz akcentowanych na ostatniej sylabie) można nie odmieniać, ale tylko wówczas, gdy będą poprzedzone imieniem lub rzeczownikiem pospolitym (np. minister, prezydent).

Nazwiska angielskie i francuskie

  • Zachowujemy pisownię oryginału, wyjątek: np. Shakespeare – Szekspir, Washington – Waszyngton, Chopin – Szopen, Voltaire – Wolter.
  • Nazwiska zakończone w wymowie na:
    • spółgłoskę wymawianą: Eliot,
    • spółgłoskę nie wymawianą: Villon,
    • na -y po samogłosce: Hemingway

mają końcówki polskie bez apostrofu:
Eliot, Eliota, z Eliotem, o Eliocie
Villon, Villona, z Villonem, o Vilonie
Hemingway, Hemingwaya, z Hemingwayem, o Hemingwayu

  • Nazwiska zakończone na -e nieme otrzymują końcówki polskie po apostrofie:
    • Montaigne, Monteigne’a, Montaigne’owi, z Montaigne’em
    • Combes, Combes’a, Combes’owi, z Combes’em
  • Jeśli w którymś przypadku gramatycznym brzmienie głoski kończącej temat jest inne niż w oryginale, wówczas -e nieme i apostrof pomijamy i dajemy końcówkę polską:
    • Joyce, z Joyce’em, o Joysie
    • Proust, z Proustem, o Prouście
    • Remarque, z Remarkiem, o Remarque’u
  • Nazwiska zakończone na: -é, -ée, -ai, -eu, po których mogą występować nie wymawiane -s lub -x odmieniamy w liczbie pojedynczej jak przymiotniki:
    • Merimee, Merimeego, Merimeem
    • Montesquieu, Montesquieugo, Montesquieum,
    • Rabelais, Rabelais’go, o Rabelais’m

Uwaga! Nazwiska typu Rabelais można też odmieniać: Rabelaisgo, Rabelaismu, Rabelaism
W liczbie mnogiej nazwiska zakończone w wymowie na -e są nieodmienne.

  • Nazwiska kończące się w wymowie na -y lub -i po spółgłosce odmieniają się w liczbie pojedynczej jak przymiotniki. W dopełniaczu, celowniku i bierniku nazwiska na -y piszemy z apostrofem, zaś nazwiska na -i, -ie bez apostrofu:
    • Lully, Lully’ego, Lully’emu, z Lullym, o Lullym
    • Christie, Christiego, Christiemu, z Christiem, o Christiem

W liczbie mnogiej tego typu nazwiska nie są odmieniane.

  • Jeśli nazwisko kończy się na dźwięk np. -th, którego odpowiednik możemy znaleźć w języku polskim to spolszczamy, np.:
    • Smith, o Smisie; Barth, o Barcie.
  • Nazwiska zakończone na -o, -oi, -au, -au, nawet jeśli występuje po nich nie wymawiane -s, -x są nieodmienne:
    • Hugo, Delacroix, Cocteau, Giraudoux;
    • wyjątek: Rousseau – Russo.
  • W nazwiskach niemieckich zachowujemy oryginalną pisownię, odmienia się je zgodnie z zasadami dotyczącymi nazwisk angielskich i francuskich.
  • Nazwiska węgierskie zawsze odmieniamy bez apostrofu.
  • Nazwiska włoskie odmieniamy jak przymiotniki lub jak nazwiska polskie z analogiczną końcówką.

 

Najpotrzebniejsze nazwiska:

• Balzak – Balzaka – Balzakowi – z Balzakiem. Użyj pisowni spolszczonej.
• Baudelaire – Baudelaire’a, Baudelaire’owi. Użyj apostrofu.
• Brontë – powieści sióstr… Brontë. Nie odmieniaj.
• Camus – Camusa, z Camusem, Camusowi, o Camusie. W pisowni odmieniaj, czytając mów zawsze Kami.
• Dali – Dalego – Dalemu. Można odmieniać.
• Dante – Dantego – Dantemu. Jak wyżej.
• Defoe – nie odmieniaj.
• Eco – nie odmieniaj.
• Goethe – Goethemu – Goethego – z Goethem – o Goethem.
• Hemingway – Hemingwaya – z Hemingwayem – o Heming­wayu.
• Joyce – Joyce’a – z Joyce’em – o Joysie. Użyj apostrofu przy samogłoskach.
• Márquez – z Márquezem – o Márquezie – odmieniaj.
• Nietzsche – Nietzschego – Nietzschemu – o Nietzschem. Uwaga na pisownię!
• Picasso – Picassa – z Picassem – o Picassie.
• Rousseau – nie odmieniaj.
• Szekspir – pisz po polsku: Szekspira – z Szekspirem – o Szekspirze.
• Saint-Exupéry – Saint-Exupéry’ego – z Saint-Exupérym. Apostrof tam, gdzie samogłoska na końcu.
• Voltaire – Wolter – Woltera – o Wolterze. Używaj polskiej pisowni.

Facebook aleklasa 2

Zobacz:

https://aleklasa.pl/gimnazjum/gramatyka/c186-ortografia/podstawowe-zasady-polskiej-ortografii-2

https://aleklasa.pl/gimnazjum/gramatyka/c186-ortografia/jak-pisac-bym-bys-by-bysmy-byscie-razem-czy-oddzielnie-2

Ortografia TEST