Część I
Przeczytaj uważnie poniższy tekst, a następnie odpowiedz na pytania.
Po obu stronach wycieraczki
I.
Przed tygodniem pisałem o działaniu tych, którzy wspólną przestrzeń traktują jako obszar obcy, a więc agresywnie wyżywają się na przedmiotach z naszego otoczenia: rzeczy całe i czyste zamieniają w brudne, potłuczone, odrapane. W procesie degradacji przestrzeni miejskiej udział ma jednak nie tylko rozwydrzony i sfrustrowany małolat – bo nie jest on gospodarzem bloków mieszkalnych i osiedli. Za ład na klatce schodowej odpowiadają dorośli, choć często nie wiadomo którzy.
II.
Wszystko było jasne, gdy istniał właściciel (indywidualny lub zbiorowy); opłacał dozorcę i pilnował, jak on pracuje. W wielu domach sytuacja ta wróciła; są dozorcy, właściciele lub sprawnie działająca administracja spółdzielni – i wszyscy zbiorowym wysiłkiem starają się walczyć z rujnacją: sprzątają, naprawiają, wstawiają szyby. Często jednak muszą zmagać się z lokatorami: widziałem odezwy rozwieszone w sprawie gratów, jakie ludzie wystawiają na klatki schodowe.
III.
Graty na klatkach są niemal symbolem tego, jak ludzie traktują wspólną przestrzeń, zaczynającą się za ich drzwiami. Widzą w niej teren dostępny, lecz niczyj. Można tu lokować rzeczy, jakie się w mieszkaniu znajdują, poczynając od pustych pudeł kartonowych, na starej szafie kończąc. Inni się o to potykają, również ci, którzy przychodzą do lokatora z wizytą. Nie dostrzega on zazwyczaj chlewu, jaki zrobił koło wycieraczki ani pomazanych przez jego dzieci ścian na korytarzu – jakby to jego nie dotyczyło. Będzie się chwalił lśniącą podłogą, glazurą w swojej łazience – a za koszmar prowadzącej do jego mieszkania klatki schodowej nie czuje żadnej odpowiedzialności. Niektórzy mówią z ubolewaniem, że w nowej rzeczywistości bogaci stają się bogatsi, biedni – biedniejsi.
IV.
W zasadzie można to spostrzeżenie odnieść również do klatek schodowych: niechlujność jednych jest coraz bardziej uderzająca, schludność innych prowadzi do modernizacji i upiększeń. (…) Lokatorzy funkcjonują wówczas, widać, w dwóch przestrzeniach: w prywatnej okazują się staranni, w publicznej – są nadal obywatelami, od których nic nie zależy i którym wszystko jest w związku z tym obojętne.
Andrzej Osęka („Gazeta Wyborcza” 1997)
1. Tekst wstępny to: (1 pkt)
A. esej
B. felieton
C. reportaż
2. Nasz tekst jest gatunkiem o tematyce: (1 pkt)
A. obyczajowej
B. krytyczno – literackiej
C. naukowej
3. Bohaterami felietonu są: (1 pkt)
A. dozorcy i gospodarze domów
B. lokatorzy mieszkań komunalnych i spółdzielczych
C. bezdomni, zamieszkujący klatki schodowe w blokach
D. rozwydrzone dzieci
4. Jak zostały nazwane dwie przestrzenie, w których funkcjonują bohaterowie? Wykorzystaj odpowiedni fragment tekstu. (2 pkt)
A. przestrzeń………………………………………………..
B. przestrzeń………………………………………………..
5. Dokonaj parafrazy fragmentu nr 3, wprowadzając do niego, tam gdzie to możliwe, mowę niezależną. (2 pkt)
6. Mieszkańców bloków można określić następująco: (1 pkt)
A. zgodni, uporządkowani, pracowici
B. przerażeni, zastraszeni, zdezorientowani
C. tchórzliwi, sfrustrowani, niezależni
D. obojętni, nieporządni, niechlujni
7. Fragment III ma charakter: (1 pkt)
A. groteskowy
B. ironiczno – krytyczny
C. komiczny
8. W celu zlikwidowania bałaganu na klatkach schodowych administracja powinna wprowadzić nowy regulamin. Ułóż dwa, Twoim zdaniem, najważniejsze punkty regulaminu. (2 pkt)
9. Wybierz cechy charakterystyczne dla felietonu: (3 pkt)
A. przystępna, zwięzła forma
B. refleksyjne podejście do tematu
C. humorystyczny styl, czasami kpina lub ironia
D. pamiętnikarska narracja
E. tematyka zaczerpnięta z życia (kultury, stosunków społecznych)
F. wyjątkowa dbałość o piękny, wyszukany sposób przekazu
10. Przeczytaj fragment I i odpowiedz, którym z poniższych wyrazów można zastąpić słowo: „degradacja” (1 pkt)
A. degustacja
B. dewastacja
C. deformacja
D. deklasacja
11. Andrzej Osęka wspomina w swym tekście o ogromnej roli dozorcy. Wymień dwóch wyjątkowych filmowych gospodarzy domów. Jak się nazywali i w jakich filmach stworzyli swoje niezapomniane role? (2 pkt)
Część II
12. Który z wyrazów nie zawiera cząstki „om”? (1 pkt)
A. k…ponent
B. k…pozytor
C. k…pas
D. k…pać się
E. k…binator
13. Dobierz do każdego rzeczownika odpowiadający mu czasownik. Napisz go w formie trzeciej osoby liczby pojedynczej czasu przyszłego prostego. (8 pkt)
czasowniki: zarechotać, zarżeć, zakwitnąć, urosnąć, dojrzewać, zatrzepotać, zwiędnąć, zaświergotać
A. pąk ………………………………………………………………
B. owoc ……………………………………………………………
C. dziecko ………………………………………………………..
D. wróbel …………………………………………………………
E. proporczyk …………………………………………………..
F. koń ………………………………………………………………
G. żaba …………………………………………………………….
H. kwiat …………………………………………………………..
14. Wybierz rzeczowniki należące do tej samej kategorii słowotwórczej. Określ, jaka to kategoria. (6 pkt)
piekarnia, piekarz, suszarnia, robić, stół, spalarnia, palący, rozbieralnia, piękno, gotowalnia, uczelnia, próbować.
15. Przyjrzyj się czterem parom bohaterów literackich. Jedna z nich została zestawiona na zasadzie kontrastu. Wskaż, która to para. (1 pkt)
A. Alek i Rudy
B. Ikar i Dedal
C. Andrzej Kmicic i Jacek Soplica
D. Jurand ze Spychowa i Zbyszko z Bogdańca
16. Który z wyrazów byłby pierwszy w „Słowniku odmiany wyrazów trudnych”?: (1 pkt)
A. chwytnik
B. chwytak
C. chytrus
D. chyży
E. ciamajda
17. W wyrazie: „narożnik” wskaż poprawnie oddzieloną podstawę słowotwórczą od formantu: (1 pkt)
A. na-rożnik
B. na-roż-nik
C. naroż-nik
D. na-rożn-ik
18. Wiersz „Moja piosnka” Cypriana Kamila Norwida znajdziesz w katalogu autorskim pod hasłem: (1 pkt)
A. C. K. Norwid
B. „Moja piosnka”
C. Poezja romantyczna
D. Romantycy polscy
19. W którym utworze nie występuje podmiot liryczny? (1 pkt)
A. „Treny” – Jan Kochanowski
B. „Grażyna” – Adam Mickiewicz
C. „Testament mój” – Juliusz Słowacki
D. „Elegia… o chłopcu polskim” – Krzysztof Kamil Baczyński
20. W słowniku pomieszano wyrazy pokrewne z bliskoznacznymi i przeciwstawnymi. Uporządkuj słownik, dzieląc wyrazy na trzy grupy: (8 pkt)
Wyrazy: tępak, mędrzec, głupota, cymbał, głupstwo, dureń, ogłupieć, matoł
. GŁUPIEC
. ↓ ↓ ↓
wyrazy bliskoznaczne wyrazy pokrewne wyrazy przeciwstawne
21. Ludwik Jerzy Kern, przeczytawszy notatkę o wielkim powodzeniu komedii Jerzego Jurandota w Kijowie, powiedział: – Ta sztuka warta jest nie jeden Kijów, ale ze dwadzieścia. Na czym polega komizm tej wypowiedzi? (1 pkt)
22. Połącz pary zdań odpowiednimi spójnikami i nazwij powstałe zdania złożone współrzędnie. (4 pkt)
A. Na wycieczce zmarzłem.
Nie rozchorowałem się.
B. Mróz wzmógł się.
Nałożę ciepłe ubranie i wysokie buty.
C. Marek pójdzie do kina.
Będzie oglądał telewizję.
D. Chory poszedł do lekarza.
Został przyjęty.
23. Nazwij stany emocjonalne przekazywane przez poniższe wykrzykniki. (5 pkt)
A. brrrr
B. uff!
C. hi,hi,hi
D. auu!
E. precz!
24. Zdanie: „Znaszli ten kraj, gdzie cytryna dojrzewa ?” to: (1 pkt)
A. zdanie złożone podrzędnie, przydawkowe
B. zdanie pojedyncze rozwinięte
C. zdanie złożone współrzędnie łącznie
D. zdanie złożone podrzędnie, okolicznikowe miejsca.
25. W zdaniu „Nie ma tylko ptasiego mleka” podmiotem jest wyraz (1 pkt)
A. ptasiego
B. mleka
C. dostaje
D. to zdanie bezpodmiotowe
E. to zdanie z podmiotem domyślnym
26. Zdanie w mowie niezależnej: „- Skąd o tym wiesz? – zdenerwowała się matka Pawła” zmień na mowę zależną. (1 pkt)
27. Określ, co znaczą podane wyrazy: (6 pkt)
dawniej: dziś:
prawica ……………………………………………
rubież ……………………………………………
nieboskłon ……………………………………………
komnata ……………………………………………
niewiasta ……………………………………………
kobierzec ……………………………………………
Uzupełnij:
Powyższe wyrazy to: …………………………………………………………
Odpowiedzi:
1. B. felieton
Oczywiście to felieton, utwór publicystyczno-dziennikarski. Samo słowo „felieton” pochodzi z francuskiego: feuilleton i ma kilka znaczeń (płatek, listek, zeszycik, odcinek). Przypomnijmy, że jego początki sięgają XVIII wieku – epoki oświecenia, kiedy to zaczęły się ukazywać felietony w angielskim czasopiśmie „The Spectator”, a później w polskim „Monitorze”.
Jak widać – polecenie bada znajomość popularnych gatunków z pogranicza literatury i publicystyki.
Esej – jest formą długą, która łączy problematykę z różnych dziedzin wiedzy: polityczną, naukową, filozoficzną – z elementami literackiego kunsztu. Eseista – to człowiek oczytany, pomysłowy, o błyskotliwym stylu wypowiedzi (współcześni eseiści to: Zbigniew Herbert, Czesław Miłosz, Mieczysław Jastrun).
Reportaż – jest z kolei gatunkiem, w którym piszący opowiada o wydarzeniach i faktach prawdziwych, znanych mu bezpośrednio. Autor przeważnie sam był ich świadkiem albo też zna je z opowiadań czy dokumentów. Wspaniałym reportażystą był w epoce pozytywizmu Henryk Sienkiewicz (przypominamy o jego „Listach z podróży do Ameryki”), później Melchior Wańkowicz („Bitwa o Monte Cassino”). Dziś – ciekawą odmianę stanowią reportaże telewizyjne (programy T. Halika i E. Dzikowskiej, M. Wiernikowskiej, E. Jaworowicz ).
2. A. obyczajowej
Tematyka felietonów jest różnorodna, mogą być poświęcone literaturze, problemom życia kulturalnego, społecznego. W przypadku tekstu Jerzego Osęki łatwo zorientować się w temacie, bowiem rzecz dotyczy naszych zachowań i stylu życia.
3. B. lokatorzy mieszkań komunalnych i spółdzielczych
Problemów z odpowiedzią nie miał ten, kto dokładnie przeczytał nasz tekst wstępny. Autor felietonu mówi o negatywnym zachowaniu dorosłych mieszkańców bloków, wyrzucających stare graty na klatki schodowe. Wspomina też o dzieciach i dozorcach, ale bohaterami są lokatorzy.
4.
A. przestrzeń prywatna
B. publiczna
Polecenie wymaga czytania tekstu ze zrozumieniem oraz umiejętności kojarzenia faktów. Wiadomo, o jakie przestrzenie autorowi chodzi, ale ich nazwy – pojawiają się w ostatnim akapicie – trzeba więc czytać uważnie!
5.
Graty na klatkach schodowych są niemal symbolem tego, jak ludzie traktują wspólną przestrzeń, zaczynającą się za ich drzwiami. Widzą w niej teren dostępny, lecz niczyj. Można tu lokować rzeczy, jakie w mieszkaniu się nie mieszczą, poczynając od pustych pudeł kartonowych, na starej szafie kończąc. Inni się o to potykają – również ci, którzy przychodzą do lokatora z wizytą. Oto, co się dzieje, gdy tacy goście trafiają do mieszkania pana Bałaganiarza. Rozglądają się po malunkach na klatce schodowej i mówią: „Kaziu, czy to nie twoje dzieci tak pomazały ściany?” „Moje – odpowiada lokator – a co, nie będę im żałował, to nie moje ściany. Niech dozorca sprzątnie, w końcu to jego praca. Wejdźcie. Zobaczcie lepiej, jaką piękną glazurę zrobiłem w łazience. Żona sprowadziła materiał aż z Włoch!”
Oczywiście nasza propozycja jest tylko jedną z wielu możliwości wprowadzenia zmian we fragmencie trzecim. Można bardziej rozbudować dialog, np. przedstawić gości rozmawiających w mieszkaniu przy herbacie albo gospodarza, prowadzącego rozmowę z dozorcą bloku. Wszystko zależy od pomysłowości i inwencji twórczej, a także umiejętności dokonywania przeróbek.
Parafraza – to właśnie przeróbka utworu literackiego, która często modyfikuje jego treść, np. traktuje ją w sposób bardziej żartobliwy albo poważniejszy. Zachowuje jednak podobieństwo do pierwowzoru. Czy wiecie, kto dużo parafrazował? Jan Kochanowski (!). Większość jego pieśni to przeróbki utworów starożytnego poety Horacego. Ktoś powie, że nieładnie korzystać z cudzych pomysłów i podpisywać je jako własne (dziś takie postępowanie nazywamy plagiatem), pamiętajmy jednak, iż w XVI wieku nie istniało jeszcze pojęcie oryginalności poetyckiej i każdy twórca mógł do woli czerpać z dzieł innych twórców. Taka to była epoka!
6. D. obojętni, nieporządni, niechlujni
Pytanie wymaga przede wszystkim, umiejętności analizy problemu i wyciągania trafnych wniosków. Myślę, iż nie było to trudne dla tego, kto zapoznał się z tekstem w miarę dokładnie. Tak naprawdę jego bohaterami jesteśmy właściwie my wszyscy. Mamy czasami dwie twarze: jedną, na pokaz – porządną i czystą, a drugą – wręcz przeciwnie…
7. B. ironiczno-krytyczny
Felieton jest wypowiedzią subiektywną (autor wyraża w nim swoją opinię na dany temat) – a ponieważ to on decyduje o wymowie tekstu, więc może wprowadzać ironię i krytykę. Właśnie taka forma najlepiej nadaje się do przekazywania prawdy o problemach społecznych czy kulturowych. Natomiast groteska to zabieg przekształcania, wyolbrzymiania, ukazywania świata w sposób karykaturalny i śmieszny.
8.
Administracja osiedla zawiadamia, iż z dniem 15 października b.r. zostaje wprowadzony następujący regulamin:
1. Zabrania się mieszkańcom wystawiania na klatki schodowe jakichkolwiek przedmiotów lub sprzętów.
2. Wprowadza się kary pieniężne dla rodziców tych dzieci, które zostaną przyłapane na dewastacji pomieszczeń mieszkalnych i klatek schodowych.
Poważnie to brzmi, prawda? Ale właśnie tak piszemy regulamin. Używamy równoważników zdań bądź stwierdzeń bezosobowych typu: nakazuje się, obwieszcza się, zabrania się. Przed wyliczeniem kolejnych punktów trzeba też nadać całości jakiś tytuł (napisać, kto wprowadza regulamin i kiedy nowe przepisy wejdą w życie). Egzaminator nie oczekuje tu specjalnych wzlotów wyobraźni, ale konkretnych faktów, które należy „ubrać” w formę zawiadomienia.
9. A, C, E
Ten, kto zapoznał się z naszym tekstem, nie miał problemów z odpowiedzią. Zadanie wymagało, co prawda, sprawności w myśleniu i kojarzeniu, ale ze stylu naszego felietonu wynikało, że autor:
- nie prowadził specjalnych refleksji ani długich wywodów,
- nie dbał o wyszukany sposób przekazu (charakterystyczny dla literatury pięknej),
- nie pisał swojego pamiętnika.
10. B. dewastacja – zniszczenie, obniżenie wartości, pustoszenie
Degradacja – to proces niszczenia, np. środowiska naturalnego, obniżania się pozycji kogoś w hierarchii społecznej. Jeżeli przeczytałeś dokładnie felieton – już wiesz, że degradacja dotyczy w nim przestrzeni miejskiej. Nie możesz więc tego wyrazu zamienić na degustację (ocena jakości produktów spożywczych) ani na deformację (zniekształcenie) czy też deklasację (utrata dotychczasowej pozycji społecznej). Zauważ, że ta ostatnia może być dopiero skutkiem degradacji, np. ekonomicznej.
11.
Obaj byli gospodarzami domu, choć inaczej wyobrażali sobie swoją rolę. Pierwszy kochał mieszkańców, drugi ich gnębił. Popiołka uwielbiano i wszyscy płakali na jego pogrzebie, Anioł ucieszył wszystkich swoim odejściem. Oczywiście wybór nie jest trudny – wszyscy chcielibyśmy spotkać raczej kochanego Popiołka.
12. kąpać się
Pytanie dotyczy zasad naszej ortografii: Czy pamiętasz, kiedy używamy „om”, a kiedy „ą”?
- Otóż „om” i „on” pisze się:
- w wyrazach zapożyczonych z języków obcych, np. komputer, konferencja, komfort
- w celowniku liczby mnogiej rzeczowników, np. dzieciom, budynkom, ojcom
- Z kolei „ą” używamy:
- w wyrazach rodzimych, choć wymawianych czasem om, on, np. ząb, kąt,
- w narzędniku l. poj. rzeczowników rodzaju żeńskiego, np. matką, książką,
- w trzeciej osobie liczby mnogiej czasowników (czasu teraźniejszego i przyszłego prostego), np. czytają, zrobią,
- w formach czasu przeszłego, np. wziął, krzyknął.
13.
A. pąk zakwitnie
B. owoc dojrzeje
C. dziecko urośnie
D. wróbel zaświergocze
E. proporczyk zatrzepocze
F. koń zarży
G. żaba zarechocze
H. kwiat zwiędnie
Polecenie pozornie (!) banalne. Pozornie, bowiem trudności może sprawiać zarówno tworzenie związków wyrazowych (np. kwiat może zwiędnąć – ale nie zakwitnąć, a owoce oceniamy pod względem ich dojrzałości), jak i zastosowanie formy trzeciej osoby liczby poj. czasu przyszłego. Mówimy też: zarechocze (nie: zarechota ani przestarzale zarechoce), zaświergocze (nie: zaświergota lub zaświergoce), zarży (nie zarże) itd. Warto przed egzaminami poćwiczyć odmianę wyrazów trudnych, szczególnie czasowników. Pomocą w tym przypadku może służyć „Słownik Odmiany Wyrazów Kłopotliwych”.
14. piekarnia, suszarnia, spalarnia, rozbieralnia, gotowalnia, uczelnia. Wyrazy należą do kategorii rzeczowników odczasownikowych – nazw miejsc wykonywania czynności.
Tym razem – polecenie sprawdza umiejętność klasyfikowania wyrazów i zaliczania ich do odpowiednich kategorii słowotwórczych.
Co to jest – kategoria?
To klasa wyrazów mających to samo znaczenie, np. kategoria nazw zdrobniałych zawierać będzie rzeczowniki typu: rączka, nóżka, konik…
A kategoria nazw miejsc wykonywania czynności zawiera wyrazy typu: szwalnia (miejsce, w którym się szyje), sypialnia (pomieszczenie, w którym śpimy), spalarnia (miejsce spalania, np. śmieci). Zauważ, że w naszej kategorii są rzeczowniki zakończone różnymi formantami: -arnia, -lnia, -elnia.
15. B. Ikar i Dedal
Mit o Ikarze i Dedalu ukazuje, na zasadzie kontrastu, dwie postacie: młodego, nierozsądnego marzyciela, który pragnął wzlecieć ku słońcu i jego ojca, doświadczonego, trzeźwo myślącego człowieka. Przypomnijmy, że w naszej literaturze nawiązują do tych postaw w swych dziełach poeci, pisarze i malarze (np. E. Bryll „Wciąż o Ikarach głoszą”, T. Różewicz „Prawa i obowiązki”, J. Iwaszkiewicz „Ikar”, P. Brueghel „Upadek Ikara”).
Pozostałe postacie dobrano na zasadzie podobieństwa charakterów (np. Kmicica i Soplicę łączy zarówno awanturniczy tryb życia, jak i późniejsza przemiana charakteru).
16. B. chwytak
Niekiedy odnalezienie właściwego hasła zajmuje wiele czasu. Trzeba wiedzieć, że wyrazy ułożono tam w porządku alfabetycznym. Dlatego szukamy najpierw pod pierwszą literą wyrazu, a potem, zgodnie z alfabetem, pod następnymi. W naszym przypadku kolejność jest więc następująca: chwytak, chwytnik, chytrus, chyży, ciamajda.
17. B. na-roż-nik
Tu może uratować wiedza na temat podziału wyrazów, składających się z dwóch podstaw słowotwórczych. Rzeczownik: „narożnik” powstał od wyrażenia: „na rogu”, a dzielimy go na: podstawę „na” + podstawę „roż” (pamiętajcie o oboczności g : ż )+ przyrostek „nik”.
18. A. C. K. Norwid
Skoro egzaminujący poleca szukanie w katalogu autorskim – to logicznie, powinny się tam znajdować nazwiska autorów (treść polecenia podpowiada odpowiedź). Ci, którzy często korzystają ze szkolnej biblioteki, wiedzą (a pozostali powinni szybko się dowiedzieć), że główne katalogi to: alfabetyczny (autorski) i rzeczowy (wiedzę podzielono w nim na dziedziny, np.: literatura: amerykańska, angielska, polska itd, film: polski….). Każda książka posiada swój opis bibliograficzny (skrócona informacja o książce) na karcie katalogowej.
19. B. „Grażyna” A. Mickiewicza
Podmiotu lirycznego nie ma w „Grażynie”, choć pisano ją wierszem (!), ponieważ jest powieścią poetycką, a więc gatunkiem należącym do epiki. Warto przypomnieć, że z epiką kojarzy się też „Pan Tadeusz” (mimo że poeta pisał go rymowanym trzynastozgłoskowcem).
20.
. GŁUPIEC
. ↓ ↓ ↓
wyrazy bliskoznaczne wyrazy pokrewne wyrazy przeciwstawne
tępak głupota mędrzec
cymbał ogłupieć
dureń głupstwo
matoł
Jeśli masz trudności z zadaniami tego typu, korzystaj ze słowników, np. „Słownika antonimów” (wyrazów przeciwstawnych), „Słownika synonimów”, „Słownika wyrazów bliskoznacznych” albo „Słownika wyrazów kłopotliwych”. Dobrze też byłoby, gdybyś wpisywał najbardziej popularne synonimy i antonimy do specjalnego zeszytu.
21. Kijów to nazwa miasta (i wtedy jest to mianownik) albo dopełniacz liczby mnogiej od rzeczownika „kij”. A kiedyś kije były sposobem wymierzania kary (tak jak chłosta). Stąd wypowiedź staje się dwuznaczna i raczej mało przychylna dla Jurandota.
Bardzo często źródłem komizmu jest dwuznaczność. Mistrzem tej sztuki był Stanisław Jerzy Lec, ale jak widać Ludwik Jerzy Kern nie był gorszy. A historyjka pochodzi z książki T. Kwiatkowskiego „Od kuchni. Anegdoty literackie”, którą gorąco polecam.
22. A. Na wycieczce zmarzłem, ale nie rozchorowałem się. (przeciwstawne);
B. Mróz wzmógł się, więc nałożę ciepłe ubranie i wysokie buty. (wynikowe);
C. Marek pójdzie do kina albo będzie oglądał telewizję. (rozłączne);
D. Chory poszedł do lekarza i został przyjęty. (łączne).
Znajomość rodzajów zdań złożonych współrzędnie jest obowiązkowa. A pytania dotyczące składni pojawiają się na egzaminie często i nie uda się ich ominąć. Więc lepiej poćwiczyć.
23.
A. brrr wstręt, obrzydzenie
B. uff! ulga
C. hi,hi,hi radość
D. auu! ból (np. po oparzeniu się)
E. precz! złość, agresja
Polecenie sprawdza wiedzę na temat wykrzykników i ich roli w budowaniu wypowiedzi. Pamiętaj, że są to wyrazy które podkreślają nasze uczucia.
24. A. zdanie złożone podrzędnie, przydawkowe
I znów składnia, a ściślej – rodzaje zdań złożonych. W naszym przykładzie zdanie: „Znaszli ten kraj?” – jest nadrzędne i od niego kierujemy pytanie (jaki?) do zdania podrzędnego. Niech Cię nie zwiedzie słowo „gdzie” charakterystyczne dla zdań podrzędnych okolicznikowych miejsca. Tym razem określamy podmiot.
25. B. mleka
Mamy do czynienia z podmiotem logicznym stojącym w dopełniaczu przy czasownikach oznaczających brak lub nadmiar czegoś – w tym przypadku mleka.
26. Zdenerwowana matka Pawła zapytała mnie, skąd o tym wiem.
Aby uzyskać mowę zależną, należy przekształcić zdanie ujęte w cudzysłów w zdanie podrzędne (a niekiedy poprzedzić je spójnikiem podrzędności – że ). To polecenie było odwrotnością polecenia 5, ale w obu zadaniach należało dokonać zmiany jednego rodzaju mowy na inny, co rozwija umiejętność przeredagowywania tekstów.
27.
dawniej: dziś:
prawica ręka
rubież granica
nieboskłon horyzont
komnata pokój
niewiasta kobieta
kobierzec dywan
Powyższe wyrazy to archaizmy, czyli wyrazy dawne, staropolskie (często zapożyczone), które obecnie przestały być używane przez ogół Polaków. Powoli odchodzą do lamusa (zapominamy o nich i zastępujemy nowymi). Niektóre odtwarza wiernie literatura (np. dużo archaizmów spotykamy w „Krzyżakach” Sienkiewicza) i, choćby dlatego, warto je przypominać i powtarzać.
Zobacz: