Termin ten pochodzi od poezji Tyrteusza, poety podejmującego w swej twórczości motyw walki o ojczyznę. Poezja tyrtejska oznacza poezję czynu, zagrzewającą do walki, opiewającą bohaterstwo tych, którzy potrafią oddać życie dla swojego kraju.
Tyrteusz (gr. Tyrtajos) – żył w VII w p.n.e. Zagrzewał do walki Spartan, którzy podobno właśnie dzięki jego poezji pokonali wroga. Sam Tyrteusz był wodzem w II wojnie meseńskiej. Uważał, że nie ma piękniejszej śmierci niż w pierwszym szeregu, podczas walki za ojczyznę.
Walczmy mężnie w obronie tej naszej ziemi i dzieci,
Choćbyśmy zginąć musieli, życia swojego nie szczędźmy
Nuże młodzieży, walczcie, a jeden przy drugim niech wytrwa
Myśli o szpetnej ucieczce nie dopuszczajcie, ni strachu,
Ale sercom w swych piersiach przydajcie wielkości i męstwa
Lęk przed życia utratą, z wrogiem się starłszy odrzućcie.
Zwróć uwagę na apostroficzność tej wypowiedzi, na fakt, że jest to poetycki apel, który kształtuje postawę patrioty – przyjętą przez ludzkość już na następne stulecia.
- Poeta-Tyrteusz, to taki twórca, który nie poprzestaje na samej pieśni, lecz sam chwyta za oręż, rusza do boju, często ginie. Imię Tyrteusz z biegiem wieków przestało należeć tylko do starogreckiego poety – ludzie zaczęli nazywać Tyrteuszami bohaterów ginących za ojczyznę, poetów rzucających się w wir walki. W Polsce pojęcie to odżyło w romantyzmie.
- Tyrteuszami nazywa się romantyków krajowych, którzy nie tylko pisali płomienne, poruszające strofy, lecz także brali udział w powstaniach, w działalności konspiracyjnej, często płacąc za to życiem lub niewolą. Drugie pokolenie polskich Tyrteuszy, to powstańcy warszawscy roku 1944, zwani też Kolumbami – poeci tacy, jak: Krzysztof Kamil Baczyński, Tadeusz Gajcy, Andrzej Trzebiński, Wacław Bojarski – poeci i żołnierze powstania, jego ofiary.
Zobacz:
Skąd się wzięła nazwa liryka? Przedstaw najważniejsze jej gatunki.