Co to jest psalm?

  • Psalm jest to utwór biblijny, poetycki, o charakterze modlitewno-hymnicznym.
  • Ośrodkiem wypowiedzi w psalmach jest Bóg – odbiorca próśb, podziękowań, pochwał.
  • Psalmy zbudowane są z wersetów. „Werset” – to całość treściowa, zbudowana z dwóch lub trzech członów. Te człony to powtórzenia, przeciwstawienia lub uzupełnienia.

Wyróżniamy psalmy:

  • błagalne,
  • dziękczynne,
  • pochwalne,
  • królewskie,
  • patriotyczno-religijne,
  • mądrościowe

Jaka jest wymowa psalmów?

Psalm 1 – Dwie drogi życia

Jest pouczeniem – zestawia dwie skontrastowane propozycje wyboru życiowej drogi, dwa portrety ludzkie. Którą z dróg wybierzesz? Z kim się utożsamisz: czy z błogosławionym, któremu przypisane jest szczęście, czy z grzesznikiem, którego droga zaginie?

Warto zwrócić uwagę na obrazowe porównania (szczęśliwy – przypomina owocujące, wieczne drzewo, grzesznik – plewy) i na paralelizm treści (jest cechą wielu psalmów).
Paralelizm to pewna równoległość w przedstawianiu tematów, wybór i porównywanie tych samych spraw, jak np. stosunek do Boga – odrzucenie go, owoc – plewy, trwałość – zniszczenie itd.

Psalm 8

To psalm zawierający wizję człowieka – władcy świata i najgodniejszego dzieła Boskiego.

Psalm 22

Budzi wiele emocji, zaczyna się słowami „Boże mój, Boże mój, czemuś mnie opuścił”, które kilkaset lat po jego napisaniu miał wypowiedzieć Chrystus na krzyżu. Poszczególne fragmenty psalmu dość dokładnie odpowiadają zaś wydarzeniom z jego męki.

Psalm 94

Zawiera wezwanie do Boga Mściciela o sprawiedliwość – ukrócenie niezawinionych represji i nadzieję, prawie pewność, że prośba ta będzie wysłuchana.

Psalm 130

Jest swoistym wołaniem człowieka do Boga, wzorem dla wielu utworów liryki hymnicznej czy – apostrof kierowanych do Stwórcy – w chwili cierpienia, lęku, w chwilach grozy. Łatwo go zapamiętać przez charakterystyczny początek:

Z głębokości wołam do Ciebie, Panie!
(Miłosz)

lub w wersji Kochanowskiego:
W troskach głębokich ponurzony,
Do Ciebie, Boże niezmierzony,
Wołam: racz smutne prośby moje
Przyjąć w łaskawe uszy swoje!

Psalm 130 ustanawia pewien układ Bóg–człowiek. Bóg słucha – człowiek woła, Bóg jest doskonały i miłosierny, człowiek – ułomny i grzeszny. Ale ufny w moc Boskiego przebaczenia – znajdujemy tu odwieczną pociechę człowieka, że jego błędy – rzecz ludzka – zostaną mu wybaczone.

Psalm 137 – Nad rzekami Babilonu

To wspomnienie niewoli babilońskiej i smutku, jaki wywoływała u wygnańców tęsknota za ojczyzną. Bardzo popularny wśród murzyńskich niewolników w USA – tą drogą zawędrował do współczesnej muzyki – wszyscy chyba znamy różne wersje By the rivers of Babilon.
W Psalmach wyraża człowiek pochwałę Boga i dziękczynienie za dzieło stworzenia. Choć sam poddany Bogu i ufny, podkreśla Boską moc i harmonię stworzonego świata – wrysowuje w strofy Psalmów także portret własny – istoty silnej, panującej na ziemi, grzesznej, ale liczącej na Boskie miłosierdzie.

Uwaga
Psalmy powstawały w przeciągu stuleci i mają wielu autorów. Tradycyjnie przypisuje się Psalmy królowi Izraela, Dawidowi, lecz dziś brak na to dowodów. Wwiadomo zaś na pewno, że istnieli także inni twórcy – np. Asaf czy Salomon.
Przekładem Psalmów parali się od wieków najwybitniejsi twórcy, gdyż umiejętność dokonania takiego przekładu świadczyła o mistrzostwie pióra. Przekładali Psalmy: Jan Kochanowski, Mikołaj Rej, Mikołaj Sęp Szarzyński, Leopold Staff i znamienity poeta współczesny – Czesław Miłosz.

Zapamiętaj

  • W Psalmach wyraża człowiek pochwałę Boga i dziękczynienie za dzieło stworzenia. Choć sam poddany Bogu i ufny, podkreśla Boską moc i harmonię stworzonego świata – wrysowuje w strofy Psalmów także portret własny – istoty silnej, panującej na ziemi, grzesznej, ale liczącej na Boskie miłosierdzie.
  • Polskie tłumaczenia psalmów zwano psałterzami – często przekładano je samodzielnie, nie w całości z Biblii. Najstarsze:
    • Psałterz Kingi – XIII w.
    • Psałterz floriański – XIV w.
    • Psałterz puławski – XV w.