Można powiedzieć, że kariera poetycka Jana Kasprowicza przebiegała etapami, w których zmieniały się założenia, filozofia i typ twórczy poety:
I okres twórczości
To etap, w którym Kasprowicz jawi się jako „rzecznik skrzywdzonych i poniżonych”. W tym pierwszym okresie tworzenia dominują w jego poezji tematy społeczne: biedy wsi i nędznego życia chłopa. Wynika to zapewne z faktu, iż sam Kasprowicz pochodził z rodziny chłopskiej, z Kujaw. Na wzór Konopnickiej ukazuje w poezji biedę ludu. Zapamiętać warto wiersz W chałupie i cykl sonetów Z chałupy.
II okres – 1898 – przełom modernistyczny w twórczości poety
Z radykalnego społecznika Kasprowicz, pod wpływem poezji modernistycznej, przeistacza się w poetę typowego dla epoki dekadenckiej.
Rok 1898 przyjmujemy za punkt przełomu, gdyż wtedy powstał tom pt. Krzak dzikiej róży – zbiór typowo już modernistycznych utworów. Rozpoczął on buntowniczy etap w poezji Kasprowicza, cechy tego czasu to:
- odejście od tematyki społecznej,
- pogardliwa postawa artysty wobec tłumu, któremu dawniej służył (niechęć wybitnej jednostki do motłochu),
- symbolizm i ekspresjonizm zastępują wcześniejszy naturalizm,
- bunt wobec Boga i katastrofizm w Hymnach.
- Twórczość tego okresu: Krzak dzikiej róży, Hymny.
III etap – postawa franciszkańska
Znów następuje metamorfoza poety. Buntownik występujący przeciw Bogu zacznie wyznawać i głosić filozofię św. Franciszka. Pierwsze oznaki tej przemiany znajdujemy już w jednym z hymnów pt. Hymn św. Franciszka z Asyżu, całkowicie wyraża się nowa postawa poety w tomie wierszy pt. Księga ubogich.
Ten etap przynosi:
- pogodzenie się z Bogiem i franciszkańską postawę miłości bliźnich,
- uwielbienie piękna przyrody,
- kult prostego człowieka i jego mądrości.
W tym okresie osiada Kasprowicz w górach, w Poroninie. Najważniejsze tytuły trzeciego etapu to: Hymn św. Franciszka z Asyżu, Chwile, Księga ubogich (1916), Mój świat (1926) – ostatni tom wierszy, a w nim słynny utwór Przeprosiny Boga.
Kilka słów o Janie Kasprowiczu
Pochodził z nizin społecznych, jego ojciec nie umiał pisać ani czytać, był prostym chłopem z dziewiętnastowiecznej wsi. A jednak został ubogi Jaś – sławnym Janem, autorytetem poezji młodopolskiej, a nawet profesorem literatury na Uniwersytecie Lwowskim. To, że nie spotkał go los Janka Muzykanta, zawdzięczał przede wszystkim sobie – niezwykłemu uporowi, ponoszonym poświęceniom i pragnieniu wykształcenia. Nędza i długie podróże do szkoły odbiły się zresztą na jego zdrowiu. Nie układało mu się także życie rodzinne. Rozstał się z pierwszą żoną, co skończyło się tragedią – bo popełniła samobójstwo. Druga żona – Jadwiga – zostawiła go dla Stanisława Przybyszewskiego. Dopiero trzecia – młodziutka Maria Bunin – dała mu szczęście i uspokojenie. Już w latach dwudziestych, w wolnej Polsce zamieszkał w willi Harenda (między Zakopanem a Poroninem). Dziś znajduje się tam muzeum Jana Kasprowicza. Zmarł w roku 1826, a pogrzeb poety stał się wielkim wydarzeniem w życiu narodu .
Zobacz:
Scharakteryzuj pierwszy – społeczny – etap twórczości Jana Kasprowicza
Przemiany w twórczości Jana Kasprowicza. Odwołaj się w pracy do znanych przykładów.