Wieki średnie odżyły w dobie romantyzmu. „Przeskakując” kilka wieków wstecz, romantycy upodobali sobie tę epokę.
Sentyment do średniowiecza ujawnił się w romantyzmie w kilku formach:
- Nawiązanie treścią do epoki średniowiecza.
Akcja wielu utworów rozgrywa się właśnie w tej dobie, przypomnijmy Grażynę, Konrada Wallenroda Adama Mickiewicza.
- Mit rycerza,
który przejęli, uznali i propagowali romantycy, pochodzi prosto z wieków średnich. To średniowiecze ukształtowało ideał rycerza o nieskazitelnej reputacji, człowieka honoru, do krwi ostatniej walczącego o słuszną sprawę, odważnego i zdolnego do poświęceń. To ten wzorzec moralny odrodził się w dobie romantyzmu. Przecież tragizm Wallenroda polega na tym, że musi użyć podstępu i tym samym niweczy swój honor. To sprzeniewierzenie się Bogu (plama na honorze rycerza) jest grzechem Konrada z Dziadów. Kordian nie może zabić cara, bo taki czyn jest sprzeczny z etosem rycerskim, któremu wbrew sobie jest wierny. Typowym rycerzem jest Hrabia Henryk z Nie-Boskiej komedii jako wódz arystokratów.
- Baśniowość i fantastyka średniowiecznych legend uaktywniła wyobraźnię romantyków.
Smoki, jaszczury, uwięzione księżniczki, turnieje rycerskie wprost z literatury średniowiecza przeszły do świata utworów romantycznych. Przypomnijmy Rękawiczkę Schillera.
- Kult kobiety
– damy rycerskiego serca. O nią i w jej imieniu toczono pojedynki. Tylko jej ręka i serce mogły uszczęśliwić rycerza, a odmowa była jego tragedią. Dama była nieskazitelna. Ten właśnie mit stał się „źródłem” nieszczęśliwej miłości romantycznej i swoistego kultu kobiety anioła wyznawanego w romantycznej literaturze. Maryla, Aldona, Laura, Maria – to uosobienia piękna i szlachetności. Zły los staje się przyczyną tragedii miłosnej, kobieta prawie zawsze pozostaje bez skazy.
- Kult Matki Boskiej.
Średniowiecze w swej uduchowionej, religijnej namiętności składało hołd Matce Chrystusa, Najświętszej Marii Pannie. Romantyzm także. Zauważmy, że wiele jest kłótni z Bogiem, szermierki słownej, buntu – ale nigdy wobec Marii. Mickiewicz wyraźnie i wprost zaznacza to w rozmowie w celi więziennej (Dziady cz. III). Kult Marii uratował życie Kaprala, nawet Konrad nie pozwala złorzeczyć temu imieniu. Słowacki pisze piękny hymn Bogarodzica, nawiązując tym samym do słynnej średniowiecznej Bogurodzicy. Krasiński – obrońca wiary ojców – główną i nieskazitelną „błogosławioną” bohaterkę obdarza imieniem Marii.
- Kult dawnych, rycerskich bohaterów.
Romantycy „wywoływali” duchy przeszłości, aby znaleźć wzorce postępowania dla swojego pokolenia. Roland, Zawisza, Jagiełło… Najlepiej udowadnia to hasło zawarte w Kordianie Słowackiego: „Polska Winkelriedem narodów!” Winkelried – wódz średniowieczny, Szwajcar, który podczas bitwy ogarnął wrogie włócznie i wbił sobie w pierś, by jego towarzysze mogli przejść. „Winkelried ożył” – oznajmia Słowacki. To kolejny akcent średniowieczny w romantyzmie.
Nawiązania twórców romantycznych do średniowiecza:
- mit rycerza,
- baśniowość i fantastyka średniowiecznych legend,
- kult kobiety,
- kult Matki Boskiej,
- kult dawnych, rycerskich bohaterów.
Zobacz:
https://aleklasa.pl/liceum/c111-jak-odpowiadac-z-polskiego/romantyzm/c138-synteza-reomantyzmu/synteza-jakie-motywy-tematyczne-najczesciej-podejmowali-tworcy-polskiego-romantyzmu
https://aleklasa.pl/liceum/c155-powtorka-z-epok-literackich/c163-romantzym/inspiracje-romantycznych-tworcow
Nawiązania do średniowiecza w późniejszych epokach literackich