1 września 1939 roku – wszyscy wiemy – spadła na Drugą Rzeczpospolitą wojna. Życie ludzi zatrzęsło się w posadach – lecz państwo istniało, nawet po klęsce wrześniowej funkcjonowało w podziemiu. Losy literatów – jak i innych ludzi – układały się różnie.
Już u zarania wojny śmierć zebrała żniwo:
- Witkacy – popełnił samobójstwo 18 września 1939 r.
- Józef Czechowicz – zginął podczas bombardowania Lublina w 1939 r.
- Mieczysław Braun – zmarł w getcie warszawskim w r. 1942.
- Bruno Schulz – rozstrzelany w 1942 na ulicy Drohobycza przez gestapowca Güntera.
- Janusz Korczak – w r. 1942 zagazowany w Treblince wraz z dziećmi z sierocińca, którymi do końca się opiekował.
- Tadeusz Boy-Żeleński – rozstrzelany wraz z profesorami Uniwersytetu Lwowskiego w 1941 r.
- Karol Irzykowski – zmarł na skutek ran odniesionych w powstaniu warszawskim.
- Julian Kaden-Bandrowski – zginął w powstaniu warszawskim.
Odrębną kartę stanowi młode pokolenie pisarskie Kolumbów:
• Krzysztof Kamil Baczyński, Tadeusz Gajcy – zginęli w powstaniu warszawskim.
Część pisarzy przeszła przez niemieckie obozy koncentracyjne i sowieckie łagry:
- Pola Gojawiczyńska, Zofia Kossak-Szczucka, Gustaw Morcinek – obozy hitlerowskie.
- Gustaw Herling-Grudziński – przeżył łagry sowieckie.
- Bruno Jasieński – zamordowany przez NKWD w obozie koncentracyjnym pod Władywostokiem w 1939 r.
- Tadeusz Peiper – aresztowany, jak wyjaśniono – na podstawie fałszywych oskarżeń, we Lwowie, w 1940 r.
- Aleksander Wat – 1940 – 1941 aresztowany we Lwowie, do 1946 przebywał w Kazachstanie.
- Lech Piwowar i Władysław Sebyła – polscy poeci, oficerowie września 1939 – zamordowani w Katyniu.
Wielu przetrwało wojnę na emigracji:
- Władysław Broniewski,
- Julian Tuwim,
- Antoni Słonimski,
- Maria Kuncewiczowa,
- Maria Pawlikowska-Jasnorzewska,
- Arkady Fiedler,
- Jan Lechoń,
- Kazimierz Wierzyński,
- Witold Gombrowicz,
- Melchior Wańkowicz (korespondent wojenny).
Część przeżyła piekło okupacji w kraju. Byli to:
- Leopold Staff,
- Zofia Nałkowska,
- Jarosław Iwaszkiewicz,
- Maria Dąbrowska,
- Jerzy Szaniawski,
- Julian Przyboś,
- Mieczysław Jastrun.
Ci, którzy przeżyli, w latach powojennych dali wyraz grozie i katastrofie wojny.
Postawa poetów starszego pokolenia wobec wojny i okupacji
Wojna wstrząsnęła światem – zmieniła życie ludzi, zmieniła poezję. Literatura – barometr historii – stała się odzwierciedleniem uczuć osób przerażonych grozą wydarzeń. Tak jak biegła historia – tak konkretyzowały się motywy w poezji.
Zobacz:
https://aleklasa.pl/liceum/c111-jak-odpowiadac-z-polskiego/wspolczesnosc/c428-wspolczesnosc-poezja-w-polsce-2/kogo-nazywamy-poetami-polski-podziemnej-kolumbami-lub-poetami-apokalipsy-spelnionej
https://aleklasa.pl/liceum/c111-jak-odpowiadac-z-polskiego/wspolczesnosc/c428-wspolczesnosc-poezja-w-polsce-2/scharakteryzuj-tworczosc-tadeusza-gajcego
https://aleklasa.pl/liceum/c111-jak-odpowiadac-z-polskiego/wspolczesnosc/c428-wspolczesnosc-poezja-w-polsce-2/tworczosc-starszej-generacji-poetow-po-wojnie
https://aleklasa.pl/matura/c406-nauka-o-jezyku-2/poezja-baczynskiego-matura