Kobieta według Petrarki
Plotka głosi, że gdy Boccaccio przeczytał sonety Petrarki, postanowił zniszczyć wszystkie swoje wiersze. Kunszt przyjaciela powalił go na kolana. My jesteśmy bardziej sceptyczni – któż dziś w takich słowach wyznawałby miłość? A jednak – poeci baroku, romantyzmu przejmą i utrwalą język Pertarki. A i dziś zdarza się, że mówimy jego słowami.
Sonet 90 (1)
Były to włosy złote, rozpuszczone (2)
W tysiącu słodkich loków, krętych jasnych
Światło wspaniałe drgało rozelśnione
W oczach przepięknych, które dziś przygasły.
Twarz była pełna współczucia; czy szczera? (3)
Twarz się zmieniła w barwie; czy być może?
Cóż więc dziwnego w tym, że gdy otwieram (4)
Powieki, czuję nagle w piersi pożar? (5)
Stąpanie jej nie było rzeczą ziemską, (6)
Lecz anielskiego ducha, a jej słowa
Brzmiały inaczej niźli ludzka mowa.
To blask niebiański, to słońce zwycięskie,
Tak ją widziałem. I choć tak dziś nie jest, (7)
Gdy łuk odjęto, rana nie zdrowieje. (8)
- (1) Sonet. Tu typ włoski. Specjalny gatunek poetycki: składa się z czterech strof. Dwie pierwsze po cztery wersy – to część opisowa, dwie końcowe po trzy wersy – część refleksyjna.
- (2) Ideał urody kobiecej renesansu. Blond loki rozjaśnione światłem, piękne oczy… Takie kobiety malował później Botticelli (np. Primavera). Tak być może wyglądała Laura, czyli Nora de Noves, ukochana Petrarki. I cóż, taka jest prawda – mężczyźni od wieków wolą blondynki!
- (3) Opis fizjonomii z zarejestrowaniem zmian emocjonalnych przedstawianej postaci. Do tego poeta ładnie dodaje własne wątpliwości w formie pytań. Po co? Miłość jest pełna zwątpienia i niepewności… Czy wybranka była zdziwiona wyznaniem?
- (4) Bardzo zgrabna przerzutnia!
- (5) Pożar w piersi – typowa dla Petrarki, podchwycona przez następne pokolenia, metafora miłosna.
- (6) Kobieta anioł. Romantycy będą zachwyceni – takie ujęcie stanie się toposem literackim. Niebiańska mowa, anielski wygląd, nieziemskie stąpanie. Od tej pory prawdziwa, wielka miłość ma wymiar niebiański, duchowy, nie zmysłowy…
- (7) Niestety, ta miłość nie jest szczęśliwa ani spełniona. I to będzie znamienne dla romantyków.
- (8) Rana serca, strzała Amora, nieprzemijalność cierpienia – oto symbole miłości. Znamy je. A czy pamiętamy, że to pomysły Pertarki?
Kim była Laura?
Mityczna ukochana – symbol muzy poetów. To do niej kierował Petrarka swoje miłosne sonety. Ujrzał ją i pokochał w kościele – uczynił z niej adresatkę i bohaterkę swych utworów.
Nigdy jej o swojej miłości nie powiedział. Nigdy nie zidentyfikowano jej na pewno. Podejrzewa się o to Laurę de Noves z Avinionu, matkę jedenaściorga dzieci, zmarłą podczas zarazy 1348 r.! Nie miała pojęcia, że w roli nieosiągalnej ukochanej przejdzie do historii!
Zapamiętaj termin
Petrarkizm – naśladowanie Petarki – opisywanie miłości i kobiety według stworzonych przez renesansowego poetę schematów. Ze zbioru szablonów Petrarki miłość korzysta po dziś dzień – kobieta to cudny anioł, miłość wznieca zmienne uczucia, głównie niepewność, zwykle jest nieszczęśliwa…
Typowe dla Petrarki teksty o miłości
- męka miłości
- żar uczucia
- gorę z miłości / wśród zimy gorę
- bojaźń, lód, ogień – znaki miłości
- upadki i wzloty – czołgam się po ziemi, ulatam ku niebu
- płacz, ból
- niebiańska piękność
- niegojące się rany w sercu