Kobieta według Petrarki

Plotka głosi, że gdy Boccaccio przeczytał sonety Petrarki, postanowił zniszczyć wszystkie swoje wiersze. Kunszt przyjaciela powalił go na kolana. My jesteśmy bardziej sceptyczni – któż dziś w takich słowach wyznawałby miłość? A jednak – poeci baroku, romantyzmu przejmą i utrwalą język Pertarki. A i dziś zdarza się, że mówimy jego słowami.

Sonet 90 (1)

Były to włosy złote, rozpuszczone (2)
W tysiącu słodkich loków, krętych jasnych
Światło wspaniałe drgało rozelśnione
W oczach przepięknych, które dziś przygasły.

Twarz była pełna współczucia; czy szczera? (3)
Twarz się zmieniła w barwie; czy być może?
Cóż więc dziwnego w tym, że gdy otwieram (4)
Powieki, czuję nagle w piersi pożar? (5)

Stąpanie jej nie było rzeczą ziemską, (6)
Lecz anielskiego ducha, a jej słowa
Brzmiały inaczej niźli ludzka mowa.

To blask niebiański, to słońce zwycięskie,
Tak ją widziałem. I choć tak dziś nie jest, (7)
Gdy łuk odjęto, rana nie zdrowieje. (8)

  • (1) Sonet. Tu typ włoski. Specjalny gatunek poetycki: składa się z czterech strof. Dwie pierwsze po cztery wersy – to część opisowa, dwie końcowe po trzy wersy – część refleksyjna.
  • (2) Ideał urody kobiecej renesansu. Blond loki rozjaśnione światłem, piękne oczy… Takie kobiety malował później Botticelli (np. Primavera). Tak być może wyglądała Laura, czyli Nora de Noves, ukochana Petrarki. I cóż, taka jest prawda – mężczyźni od wieków wolą blondynki!
  • (3) Opis fizjonomii z zarejestrowaniem zmian emocjonalnych przedstawianej postaci. Do tego poeta ładnie dodaje własne wątpliwości w formie pytań. Po co? Miłość jest pełna zwątpienia i niepewności… Czy wybranka była zdziwiona wyznaniem?
  • (4) Bardzo zgrabna przerzutnia!
  • (5) Pożar w piersi – typowa dla Petrarki, podchwycona przez następne pokolenia, metafora miłosna.
  • (6) Kobieta anioł. Romantycy będą zachwyceni – takie ujęcie stanie się toposem literackim. Niebiańska mowa, anielski wygląd, nieziemskie stąpanie. Od tej pory prawdziwa, wielka miłość ma wymiar niebiański, duchowy, nie zmysłowy…
  • (7) Niestety, ta miłość nie jest szczęśli­wa ani spełniona. I to będzie znamienne dla romantyków.
  • (8) Rana serca, strzała Amora, nieprzemijalność cierpienia – oto symbole miłości. Znamy je. A czy pamiętamy, że to pomysły Pertarki?

Kim była Laura?

Mityczna ukochana – symbol muzy poetów. To do niej kierował Petrarka swoje miłosne sonety. Ujrzał ją i pokochał w kościele – uczynił z niej adresatkę i bohaterkę swych utworów.
Nigdy jej o swojej miłości nie powiedział. Nigdy nie zidentyfikowano jej na pewno. Podejrzewa się o to Laurę de Noves z Avinionu, matkę jedenaściorga dzieci, zmarłą podczas zarazy 1348 r.! Nie miała pojęcia, że w roli nieosiągalnej ukochanej przejdzie do historii!

Zapamiętaj termin

Petrarkizm – naśladowanie Petarki – opisywanie miłości i kobiety według stworzonych przez renesansowego poetę schematów. Ze zbioru szab­lonów Petrarki miłość korzysta po dziś dzień – kobieta to cudny anioł, miłość wznieca zmienne uczucia, głównie niepewność, zwykle jest nieszczęśliwa…

Typowe dla Petrarki teksty o miłości

  • męka miłości
  • żar uczucia
  • gorę z miłości / wśród zimy gorę
  • bojaźń, lód, ogień – znaki miłości
  • upadki i wzloty – czołgam się po ziemi, ulatam ku niebu
  • płacz, ból
  • niebiańska piękność
  • niegojące się rany w sercu