Jak pisać spójne teksty
Uwaga! Brak spójności jest jedną z poważniejszych usterek kompozycyjnych!
Praca jest całością logiczną
Czy ciekawe refleksje i dobrze dobrane przykłady wystarczą, by napisać dobrą pracę? Bez nich się nie obejdzie, trzeba jednak jeszcze umieć połączyć je w spójną całość. Teoretycznie każdy uczeń o tym wie, w praktyce ciągle zdarzają się prace będące zlepkiem przykładów:
- Adam Mickiewicz w „Konradzie Wallenrodzie”…
- Bohater „Ludzi bezdomnych”…
- W „Granicy” znajdziemy…
Równie wielu autorów wypracowań szkolnych nadaje swoim pracom charakter wyliczenia:
- Pierwszym przykładem może być…
- Kolejny przykład to…
- Inną lekturą, w której…
To już jakaś próba uporządkowania, ale bardzo niedoskonała.
Jak w takim razie konstruować pracę?
Przede wszystkim zastanowić się, dlaczego dany fakt (np. przykład literacki) znajduje się w tym, a nie innym jej miejscu. Nie powinno to być dziełem przypadku!
Pierwszym – i koniecznym! – krokiem jest walka z wewnętrznym chaosem w pracy.
Jak pisać spójne teksty – czasem wystarczy jeden wyraz
Niespójność tekstu często jest powodowana przez brak jakiegoś istotnego elementu treści – z tego powodu odbiorca nie jest w stanie zrozumieć całego rozumowania. Zdarza się, że istotna informacja bywa formułowana w nielogiczny sposób – to również utrudnia odbiór tekstu. W tym miejscu pisanie wypracowania przypominałoby nieco matematykę: po A nie może pojawić się C, wcześniej konieczna jest informacja B.
Spójność nie jest jednak trudna do uzyskanie i zazwyczaj wcale nie wymaga stosowania skomplikowanych konstrukcji. Pomagają drobiazgi:
- zaimki: „Przykładem jest Juliusz Słowacki. W jego utworach…”,
- spójniki i grupy wyrazów o podobnej funkcji: więc, toteż, ponieważ, mimo że, w rzeczywistości, ponadto, oprócz tego, żeby, następnie, jednakże, przede wszystkim, poza tym, natomiast, z drugiej strony…
1. Zrób plan
Zastanów się, co jest punktem wyjścia (teza, pogląd, z którym będziesz polemizować), do czego chcesz dojść. Uporządkuj argumenty. Pamiętaj, że realizacja tematu pracy pisemnej nie polega na opisywaniu lektur, ale rozważaniu problemów. Niech Twój konspekt nie przybierze kształtu wyliczanki: lektura, wniosek, lektura, wniosek itd. Zacznij od wniosków (co znalazłoby się w twojej pracy, gdyby był zakaz odwoływania się do utworów?), potem dobierz do nich odpowiednie przykłady. Zalety:
- Unikniesz streszczania (skupisz się na kwestiach ilustrujących podane wcześniej refleksje).
- Łatwiej Ci będzie zobaczyć związek między wnioskiem a przykładem, przyczyną i skutkiem, dostrzec podobieństwa, ale też różnice.
Kilka przydatnych sformułowań:
- Ten wpływ łatwo dostrzec w…
- Zupełnie inaczej pokazuje tę kwestię…
- Z tego wynika, że…
- Podobny pogląd zawarł w swych dziełach…
- Z poglądem tym polemizuje…
- Z drugiej jednak strony…
- Nasuwa się pytanie…
- Załóżmy, że…
- Jak widać…
2. Zastanów się nad wstępem i zakończeniem
Konieczne jest zachowanie odpowiednich proporcji – wrażenie chaosu powodują i zbyt długie rozpoczęcie, i szczątkowe zakończenie (dwie najczęściej spotykane wady). Te części są bardzo istotne! Nie może ich zabraknąć i nie mogą nie dotyczyć tematu.
- Wstęp wprowadza w istotę problemu – może się zaczynać od kwestii ogólniejszych, ale musi doprowadzić do wyraźnego powiązania z tematem. Stale ośmieszany błąd: zaczynanie od życiorysu autora („Adam Mickiewicz urodził się w Zaosiu koło Nowogródka…”).
- Zakończenie to miejsce na podsumowanie, ewentualnie własną ocenę – nie wtedy jednak, gdy ona jest istotą pracy! Jeśli w wypracowaniu na temat „Czy zgadzasz się z opinią dziewiętnastowiecznych krytyków, że barok to epoka «upadku i zepsucia»?” własna ocena epoki pojawi się dopiero w zakończeniu, będzie to typowy błąd.
3. Walcz z zewnętrznym nieporządkiem – konsekwentnie stosuj akapity.
4. Zadbaj o językowe zespolenie elementów:
obecność wyrazów spajających, unikanie powtórzeń, odpowiedni szyk (przydatne jest np. takie sformułowanie wypowiedzi, by treść zakończenia jednego zdania wiązała się z początkiem kolejnego ze zdań).
Zobacz: