Zbigniew Herbert
Tren Fortynbrasa
Dla M.C.
Teraz kiedy zostaliśmy sami możemy porozmawiać książę jak mężczyzna z mężczyzną (…)
Nigdy nie mogłem myśleć o twoich dłoniach bez uśmiechu
i teraz kiedy leżą na kamieniu jak strącone gniazda
są tak samo bezbronne jak przedtem To jest właśnie koniec
Ręce leżą osobno Szpada leży osobno Osobno głowa
i nogi rycerza w miękkich pantoflach
(…)
Tak czy owak musiałeś zginąć Hamlecie nie byłeś do życia
wierzyłeś w kryształowe pojęcia a nie glinę ludzką (…)
Teraz masz spokój Hamlecie zrobiłeś co do ciebie należało
i masz spokój Reszta nie jest milczeniem ale należy do mnie (…)
Żegnaj książę czeka na mnie projekt kanalizacji
i dekret w sprawie prostytutek i żebraków
muszę także obmyślić lepszy system więzień
gdyż jak zauważyłeś słusznie Dania jest więzieniem
Odchodzę do moich spraw Dziś w nocy urodzi się
gwiazda Hamlet Nigdy się nie spotkamy
to co po mnie zostanie nie będzie przedmiotem tragedii
Przedstaw sytuację komunikacyjną w wierszu Tren Fortynbrasa.
Odpowiedź:
Wiersz pomyślany jest jako dialog – co sugerują słowa z pierwszego wersu: „Teraz (…) możemy porozmawiać książę” – między dwiema postaciami: nadawcą wypowiedzi – Fortynbrasem a Hamletem, do którego ten kieruje swe słowa. W rzeczywistości jest to monolog, bo Hamlet jest przecież martwy.
Co możesz powiedzieć o postaci Fortynbrasa?
Odpowiedź:
Fortynbras to postać z Hamleta Szekspira, wojowniczy książę Norwegii, który pragnie odzyskać ziemie utracone niegdyś przez swego ojca w wojnie ze starym królem Hamletem. W dramacie pojawia się w ostatniej scenie, gdy w momencie śmierci Hamleta wkracza do Elsynoru i przejmuje władzę w Danii, a Hamletowi każe wyprawić żołnierski pogrzeb. W wierszu Herberta przedstawiony jest właśnie ten moment, gdy Fortynbras żegna się ze zmarłym Hamletem i obiecuje mu sprawić żołnierski pogrzeb.
Jak opisany jest Hamlet, a jak Fortynbras?
Odpowiedź:
- Hamlet opisywany przez Fortynbrasa w wierszu polskiego poety nie jest osobą o rycerskim charakterze. W utworze mówi się o nim, że całe życie stąpał po miękkim gruncie, bujał w obłokach, filozofował. Chodził w miękkich pantoflach i nie był rycerzem. Wszystkie sprawy traktował jak „kryształowe pojęcia”.
- Natomiast Fortynbras jest człowiekiem mającym głowę na karku. Jest wielkim rycerzem, zwycięzcą, kimś, kto przejmie władzę w królestwie i popatrzy na poddanych jak na „glinę ludzką”. Będzie w stanie zająć się doraźnymi problemami państwa (więzienia, dekrety, kanalizacje). Świadom jest tego, iż praca taka jest konieczna, ale też tego, że żyjąc w ten sposób nie zostanie legendą, jak Hamlet, który w chwili śmierci stał się „gwiazdą”.
Jak możesz, w oparciu o przeciwieństwa między postaciami, zinterpretować wiersz
Odpowiedź:
Fortynbras, choć jest człowiekiem dzielnym, pracowitym, szlachetnym i rycerskim, nie przejdzie do historii. Nie stanie się on legendą, gdyż zajmuje się sprawami prozaicznymi – ważnymi dla ogółu, lecz nieuszlachetniającymi. Hamlet natomiast, który całe życie bujał w obłokach i miał piękne, ale niemożliwe do zrealizowania idee, przejdzie do historii i stanie się postacią tragiczną. Dwie postacie prezentują różne stanowiska: prozę i poezję życia.
Co to jest intertekstualność? Jak odnieść to pojęcie do wiersza Herberta
Odpowiedź:
Intertekstualność (międzytekstowość) to wszelkie nawiązania i odniesienia międzytekstowe, w których uczestniczy dzieło literackie: sfera wypowiedzi i stylów wypowiadania się, pod których naciskiem osiągnęło ono swój kształt i znaczenie. Obejmuje różne zjawiska, z których najważniejsze to przywołania w obrębie danego utworu innych wypowiedzi, które go wyprzedzają, najczęściej cytatów lub nawiązań do innego dzieła literackiego. W tym wierszu mamy do czynienia z klasycznym przykładem intertekstualności.
- Po pierwsze, postacie z wiersza są również postaciami znanego wszystkim dramatu.
- Po drugie, Fortynbras posługuje się w mowie do Hamleta dokładnymi przytoczeniami słów postaci z dramatu Szekspira (np. „reszta jest milczeniem”, czy: „Dania jest więzieniem”).
Zobacz: