Quo vadis
Dobrze pamiętasz Quo vadis? Sprawdź, co pamiętasz i odpowiedz na pytania.
W jakich okolicznościach Winicjusz poznał Ligię?
Poznał ją w domu Aulusa Plaucjusza, gdzie przebywał po wypadku. Ligia była zakładniczką z plemienia Ligów, córką króla, oddaną pod opiekę Plaucjuszom, którzy traktowali ją jak córkę. Naprawdę miała na imię Kallina.
Czym różnico się życie w domu Aulusa Plaucjusza od atmosfery w innych domach rzymskich?
Rodzina ta żyła z dala od miejskiego gwaru, nie bywała na ucztach. Aulus i Pomponia Grecyna byli wzorem wierności małżeńskiej. O Pompon mówiono univira, bo – w przeciwieństwie do innych Rzymianek – miała tylko jednego męża. Bardzo łagodnie odnoszono się u Plaucjuszów do służby i niewolników.
Komu i po co zwierzył się Winicjusz ze swej miłości do Ligii?
Opowiedział o tym swojemu wujowi Petroniuszowi, bogatemu patrycjuszowi rzymskiemu, prosząco radę, jak zdobyć dziewczynę. Petroniusz, człowiek wpływowy, namówił Nerona, aby zabrał Ligię jej opiekunom – ponieważ jako zakładniczka należy do cesarza – a następnie oddał ją Winicjuszowi.
Kim była Akte?
Dawną kochanką Nerona mieszkającą w jego pałacu. Zawsze kochała Nerona, była zresztą życzliwa ludziom, znała także nauki Pawła z Tarsu. Dlatego Aulus Plaucjusz i jego żona Pomponia Grecyna poprosili ją o opiekę nad Ligią, gdy ta przebywała na cesarskim dworze.
Kim byt Ursus i co zawdzięczała mu Ligia?
Był jej sługą, ale nie niewolnikiem, tak jak i ona pochodził z plemienia Ligów. Odznaczał się ogromną posturą i niezwykłą siłą, której kilkakrotnie użył w obronie swojej pani. Zabrał ją z rozpustnej uczty u Nerona, z pomocą chrześcijan zorganizował jej odbicie z rąk służby Marka Winicjusza. Zabił siłacza Krotona, który wraz z Winicjuszem próbował porwać Ligię. Niewiele brakowało, a zabiłby i Marka, ale powstrzymała go Ligia. Ursus ocalił życie Ligii, gdy została przywiązana do rogów tura. Udało mu się bowiem gołymi rękami zabić bestię.
W czasie pobytu na dworze Nerona Ligia spotkała jego żonę Poppeę. Co z tego wynikło?
Nic dobrego! Zazdrosna o urodę Ligii cesarzowa nie chciała spełnić prośby dziewczyny i odesłać jej do przybranych rodziców. Złośliwie obiecała dopilnować, aby Ligię jak najszybciej oddano Winicjuszowi. Niechęć Poppei do Ligii stała się jeszcze silniejsza, gdy umarła mała córeczka Nerona. Piastunka przekonała Poppeę, że to Ligia rzuciła urok na dziecko i spowodowała jego śmierć. Na szczęście Petroniuszowi udało się przekonać Nerona, że to nieprawda, odwrócić jego uwagę planami artystycznej podróży.
Jaka była historia związku Petroniusza i Eunice?
Eunice była jego niewolnicą, zakochaną w swoim panu, dlatego protestowała, gdy chciał ją ofiarować Winicjuszowi. Została za to wychłostana. Była jednak szczęśliwa, bo Winicjusz jej nie przyjął i Petroniusz, znudzony już swoją kochanką Chryzotemis, zwrócił na nią uwagę. Eunice stała się dla niego najważniejszą kobietą – hojnie ją obdarował, w testamencie zapisał jej majątek i sporządził dla niej akt wyzwolenia. Eunice tak kochała Petroniusza, że nie chciała żyć bez niego – i razem z nim popełniła samobójstwo.
Kim byt Chilon Chilonides i jak doszło do spotkania z nim Petroniusza i Winicjusza?
Poleciła go Eunice, gdy obaj szukali Ligii po jej ucieczce. Chilon był z pochodzenia Grekiem, sprytnym kłamcą podającym się za filozofa, ciągle szukającym sposobów łatwego, także nieuczciwego zarobku. Na przykład sprzedał Eunice amulet zapewniający wzajemność w miłości – rzekomo nitki z przepaski Wenus. W rzeczywistości były to nitki z płaszcza Chilona.
Dzięki jakiej informacji Chilon trafit na trop Ligii?
Winicjusz opowiedział mu, że Ligia nakreśliła na piasku rybę. Chilonowi udało się ustalić znaczenie tego symbolu. Stąd wiedział, że dziewczyny należy szukać wśród jej współwyznawców. Pierwsze litery greckiego wyrażenia „Jezus Chrystus Król Żydowski” tworzą wyraz ryba.
Winicjusz i Petroniusz nie chcieli wierzyć, że Ligia i jej przybrana matka są chrześcijankami. Dlaczego?
Rzymianie mieli mylne wyobrażenia o chrześcijanach: uważali ich za nieprzyjaciół życia, za ludzi, którzy zatruwają studnie, mordują dzieci i oddają się rozpuście. Ta wiedza nie pasowała do tego, co wiedzieli o Ligii oraz Pomponii Grecynie.
Dzięki czemu Petroniusz miał wpływ na Nerona?
Neron widzi siebie jako wielkiego artystę, a Petroniusz zna się na sztuce, więc cesarz liczy się z jego zdaniem. Petroniusz pod pozorem krytyki potrafi przemycić zręczne pochlebstwo. Był niezbędny w czasie artystycznych podróży do Grecji. Wybawił Nerona z opresji, gdy lud buntował się w czasie pożaru Rzymu. Obiecał „zboże, oliwę, otwarcie ogrodów i igrzyska”.
Kto zwyciężył w rywalizacji między Petroniuszem i Tygellinem o pozycję na dworze Nerona?
Choć przez długi czas to Petroniusz miał największy wpływ na Nerona, ostatecznie zwyciężył dowódca pretorianów Tygellin. Petroniusz przewidział, że tak będzie, bo Neron, okrutny i rozpustny, pozbawiony gustu, był bardziej podobny do Tygellina niż do niego. Gdy rozpoczęły się igrzyska, wytworny arbiter elegantiarum krępował Nerona. Cesarz był zazdrosny nawet o sam przydomek Petroniusza. Wolałby, aby to jego tak nazywano.
Kontakty z Poppeą były dla Winicjusza niebezpieczne. Dlaczego?
Cesarzowej podobał się przystojny miody patrycjusz i w czasie uczty na stawach Agryppy ofiarowała mu swą miłość. Winicjusz nie poznał jej ze względu na przebranie. Całą scenę przerwał Petroniusz. Wuj bał się, że jeśli zakochany w Ligii młodzieniec odrzuci Poppeę, ściągnie na siebie jej gniew. Przyjęcie zalotów cesarzowej też nie było dobrym wyjściem, bo mogło ściągnąć na Winicjusza zemstę Nerona. Również w Ancjum Poppea próbowała uwieść Winicjusza. I tu pospieszył mu z pomocą Petroniusz – wyjednał dla siostrzeńca zgodę cesarza na wyjazd. Poppea jednak zapamiętała, że Marek potraktował ją chłodno.
Dlaczego Neron kazał podpalić Rzym?
Pisał Trofikę i potrzebował inspiracji, aby przekonująco opisać pożar miasta. Oprócz tego nie lubił Rzymu, uważał, że to miasto cuchnie. Chętniej przebywał nad morzem lub w Grecji.
Jak doszło do oskarżenia chrześcijan o podpalenie Rzymu?
Gdy lud się burzył, Neron szukał kozła ofiarnego. Chciał, aby winę wziął na siebie Tygellin. Ten jednak się nie zgodził, a miał za sobą pretorianów. Ostatecznie Tygellin zaproponował, aby oskarżyć chrześcijan. Poparła go Poppea. O najgorsze zbrodnie oskarżyli chrześcijan kapłani żydowscy oraz Chilon, który wskazał miejsce pobytu Ligii. Tygellin, Poppea i Chilon szukali zemsty na Winicjuszu i jego ukochanej, a przez to i na Petroniuszu.
Jak zareagował Winicjusz na wiadomość o pożarze Rzymu?
Przeraził się, ponieważ pozostała w nim, na Zatybrzu, Ligia. Narażał życie, szukając jej w płonącym mieście. Uspokoiła go dopiero wiadomość od Chilona, że przed pożarem Ligia udała się do Ostrianum.
Dlaczego Chilon chciał się zemścić na Winicjuszu?
Winicjusz korzystał z usług Greka, choć gardził nim jako człowiekiem. Gdy Chilon po raz kolejny przyniósł mu wiadomość o Ligii, kazał go okrutnie wychłostać, aby raz na zawsze zapomniał o chrześcijanach. To za tę chłostę Chilon poprzysiągł zemścić się na patrycjuszu.
Jak Petroniusz próbował pomóc uwięzionej Ligii?
Synek Poppei Rufius naraził się cesarzowi, bo usnął, gdy Neron czytał swoje wiersze. Petroniusz obiecał wstawić się za nim, jeśli Poppea namówi przełożoną westalek do uwolnienia Ligii. Niestety, zanim podjęto jakiekolwiek działania, chłopiec został z rozkazu Nerona zabity.
Co zrobił Winicjusz, by uwolnić Ligię z więzienia?
Nawiązał kontakt z chrześcijaninem Nazariuszem pracującym przy grzebaniu zmarłych więźniów. Ten przekupił straż, aby pozwoliła wynieść Ligię jako zmarłą. Niestety, wcześniej przeniesiono ją do innego więzienia.
Kto i w jakich okolicznościach zapoznał Winicjusza z nauką chrześcijan?
Paweł z Tarsu, który pojechał z nim do Ancjum. Winicjusz zapraszał tam i innych chrześcijan, w tym Piotra Apostoła, z którym spotkał się w Rzymie i któremu opowiedział o zmianach, jakie zaszły w jego duszy. Pozwolono mu wtedy spotkać się z Ligią, a Piotr pobłogosławił ich związek. W czasie pożaru Rzymu Winicjusz poprosił Piotra o chrzest.
Kim był Glaukos?
Lekarzem i chrześcijaninem. W czasie wspólnej podróży Chilon nastał zbójców na niego i jego rodzinę. Twierdził przy tym, że stracił palce w jego obronie. Gdy dowiedział się o pobycie Glauka w Rzymie, zląkł się, że zostanie zdemaskowany. Ursusowi opowiedział, że Glauk to Judasz – i namówił siłacza, by go zabił. Zanim jednak Ursus to zrobił, intryga Chilona została odkryta, bo potężny Lig i lekarz spotkali się przy rannym Winicjuszu. Zarówno Rzymianin, jak i Chilon byli pewni, że Glaukos zemści się, a on tymczasem wybaczył zdrajcy. Glaukos zginął jako żywa pochodnia.
W jakich okolicznościach zakończył życie Chilon?
Dzięki temu, że oskarżył chrześcijan, wszedł w kręgi dworskie. Nie szanowano go jednak, a wiedząc o jego tchórzostwie – zmuszano go do oglądania igrzysk. Postawa chrześcijan ginących w strasznych mękach spowodowała, że publicznie nazwał Nerona podpalaczem, a swoje wcześniejsze oskarżenia odwołał. Nie zmienił tego nawet po torturach i zginął na krzyżu. Przed śmiercią przyjął chrzest z rąk Pawła z Tarsu.
Dlaczego Piotr Apostoł chciał opuścić Rzym?
Po znalezieniu listów obu apostołów u wyzwoleńca cezara zarządzono obławę. Winicjusz ofiarował Piotrowi gościnę w swoim majątku na Sycylii i ten przyjął propozycję. Gdy opuszczali Rzym, ujrzał idącego do miasta Chrystusa, którego zapytał: „Dokąd idziesz, Panie?” (Quo vadis, Domine?). Jezus odpowiedział, że idzie, aby go powtórnie ukrzyżowano, skoro Piotr opuszcza swój lud. Apostoł wrócił i zginął na krzyżu.
„Żyłem, jak chciałem, i umrę, jak mi się podoba” – powiedział Petroniusz. Jak i dlaczego umarł?
Arbiter elegantiarum popadł w niełaskę u cesarza i w każdej chwili spodziewał się wyroku śmierci. Postanowił uprzedzić fakty. Zaprosił gości na wspaniałą ucztę, podarował im piękne naczynia, a to, z którego pił, rozbił, aby już nikt go nie używał. Odczytał obraźliwy list do Nerona, wyszydzając jego artystyczne zdolności. Potem kazał otworzyć sobie żyły. Eunice umarła razem z nim. Odeszli otoczeni pięknymi przedmiotami, zapachem kwiatów, przy dźwiękach muzyki.
Jakie były dalsze losy Ligii i Winicjusza?
„Żyli długo i szczęśliwie”. Gdy Ursus pokonał tura, prawie cały amfiteatr zażądał ułaskawienia dziewczyny i cesarz musiał się na to zgodzić. Winicjusz zabrał ją do swojej posiadłości na Sycylii.
W jaki sposób przedstawiona została gmina chrześcijańska?
Na tle pozbawionego wszelkiej moralności, ale z pewnością barwnego i interesującego otoczenia cezara grupa chrześcijan wypada nieco blado. Na dworze cezara pojawiały się nieprzeciętne postacie i głosiły niezwykłe przekonania. Tymczasem jedynym argumentem chrześcijan jest ich dobroć, pokora, cierpliwość. Wyróżnia się Kryspus – fanatyk religijny, niejednokrotnie okrutny w swych sądach. Ale i on w momencie śmierci jest pogodny, spokojny (za sprawą apostoła Pawła). Chrześcijanie wzbudzają współczucie, ale przede wszystkim podziw. Obserwując ich zachowanie w chwili męczeństwa, ich pogodę ducha, podobnie jak przed wiekami lud rzymski, tak i teraz czytelnicy powieści zadają sobie pytanie: skąd bierze się ta niezwykła siła? Jaka ogromna potęga tkwi w religii chrześcijańskiej?
Zobacz: