Tabela gatunków antyku
Gatunek
Cechy gatunku
Przykład Późniejsze kontynuacje i ewolucje
Saga Biblijny odpowiednik eposu – epicka opowieść opisująca dzieje jednego, na ogół szlachetnego i zasłużonego rodu. Dotyczy życia co najmniej kilku pokoleń, częs­to też na pierwszy plan wysuwają się kwestie funkcji społecznych i zasług poszczególnych jej przedstawicieli. fragmenty Księgi Rodzaju dotyczące historii rodu Abrahama Tomasz Mann Józef i jego bracia, Buddenbrookowie; Gabriel Garcia Márquez Sto lat samotności. Saga apogeum swej świetności przeżywała pod koniec XIX i w pierwszej połowie XX wieku jako podgatunek powieści. Współcześnie istnieje tylko w bardzo gruntownie przetworzonej postaci – przykładem sztandarowa powieść realizmu magicznego Sto lat samotności.
Kazanie Gatunek oratorski – czyli przeznaczony do mówienia. Kazanie to mowa o charakterze religijnym, wyjaśniająca z reguły w tonie podniosłym, prawdy wiary, wskazująca przykłady i antyprzykłady moralne. Kazania mają charakter edukacyjny i wychowawczy – wygłaszane są przez kapłanów cieszących się autorytetem wśród wiernych. Księga Jeremiasza, Księga Izajasza, kazania Chrystusa Piotr Skarga Kazania sejmowe. Teksty o charakterze kazań powstają, rzecz jasna, do dziś – nawet w dużych ilościach, zważywszy, że każdy proboszcz musi mieć nowe co niedziela. W tym wypadku jednak trudno uznać je za twórczość literacką
– są przede wszystkim elementem rytuału religijnego. Forma kazań bywała jednak wykorzystywana przez twórców
– przykładem stylizowane właśnie na styl biblijnych kazań Księgi narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego Adama Mickiewicza.
Psalm Psalm to biblijny odpowiednik pieśni. Utwór o tematyce religijnej, przeznaczony do śpiewania, liryczny, napisany kunsztownym, artystycznym językiem. Nie musi być modlitwą, choć bardzo często bywa. Księga
Psalmów
Jan Kochanowski Psałterz Dawidów (autorski przekład); Tadeusz Nowak Psalmy. Ze względu na mistrzostwo poetyckiej formy i języka biblijne Psalmy były zawsze ulubionym obiektem prób translatorskich. Tłumaczyli je w Polsce choćby Kochanowski i Miłosz. Za każdym razem też ów przekład stawał się właściwie – dzięki poetyckiej wartości tłumaczenia
– odrębnym dziełem. Sama forma psalmu też znalazła kontynuatorów – na gruncie polskim przykładem może być twórczość Tadeusza ­Nowaka i ks. Jana Twardowskiego.
Modlitwa Jest to gatunek z zasady nieostry, niemający ściśle sprecyzowanych wymogów formalnych, co więcej – mogący przyjmować formy charakterystyczne dla innych gatunków. Podstawowym wyróżnikiem jest jednak adresat utworu – czyli bóstwo, do którego zwraca się autor. Modlitwy w zależności od treś­ci dzieli się na wiele różnych podgatunków – błagalne, dziękczynne, filozoficzne itp. modlitwy Mojżesza, modlitwy Chrystusa Jan Kochanowski Czego chcesz od nas, Panie, mod­litwy Franciszka Karpińskiego. Do tworzenia tekstów modlitw brała się większość wierzących poetów. Do dziś też apostrofy o charakterze modlitewnym
– choć niekoniecznie skierowane akurat do chrześcijańskiego Boga – mogą się znaleźć w poezji.
Przypowieść Gatunek niezwykle istotny przede wszystkim ze względu na wykorzystanie techniki paraboli. Przypowieść opowiada z pozoru prostą historię „z życia”. Ta historia ma jednak „podwójne dno” – jest obrazową ilustracją dla znacznie głębszej, religijnej lub filozoficznej prawdy.
przypowieści Chrystusa
np. O synu marnotrawnym, O siewcy,
O talentach
Antoine Saint-Exupéry Mały Książę, Albert Camus Dżuma. Te utwory wychodzą daleko poza formę biblijnej przypowieści, jednak wykorzystują jej podstawowy chwyt – parabolę. Gatunek powieści-paraboli przeżywał wielką karierę w wieku XX
– teksty o charakterze parabolicznym pisali m.in. Franz Kafka (Proces) czy George Orwell (Folwark zwierzęcy).