ŚREDNIOWIECZE – TABELA

TABELA – ŚREDNIOWIECZE

Greckie ethos, czyli zwyczaj – to całość zasad uznawanych przez daną grupę społeczną, ideały, normy, wartości. Na etos rycerski składały się wszystkie cechy doskonałego rycerza, tradycje rycerstwa, postawy i sposób życia. Literackim owocem kultury stał się epos rycerski – średniowieczny gatunek epicki obejmujący utwory o rycerzach i ich bohaterskich czynach. Zwany też chanson de geste (pieśń o czynach). Przykłady:

• Pieśń o Rolandzie (Francja),
• cykl O królu Arturze i rycerzach Okrągłego Stołu (Anglia),
• Pieśń o Cydzie (Hiszpania),
• Pieśń o Nibelungach (Niemcy),
• Słowo o wyprawie Igora (Ruś).

Dział literatury dotyczący opisów życia świętych, z którego wyrasta wzorzec osobowy świętego. Silny, ważny nurt literacki
– wydał setki żywotów najrozmaitszych świętych.

• Najobszerniejszy i najważniejszy średniowieczny zbiór żywotów świętych – to Złota legenda Jakuba da Voragine
  z ok. 1255 roku. Napisany przez dominikanina najsławniejszy przedmiot licznych przeróbek i tłumaczeń, miał wpływ także na polską hagiografię.
• Najbardziej znany utwór polski – Legenda o świętym Aleksym; ważne są też Kwiatki świętego Franciszka z Asyżu. Wartość propagowana – asceza jako droga do świętości.

Silny nurt w kulturze epoki – Matka Boska jest szczególnie istotną postacią średniowiecznego życia religijnego.
Jej pośrednictwo między ziemią a wysokościami urzekało ludzi epoki. Owoc – cały dział poezji średniowiecznej określany jako liryka maryjna. Należy do niej najstarszy hymn – Bogurodzica i zabytkowe Żale Matki Boskiej pod krzyżem.

Uwaga – w polskiej kulturze kult Matki Boskiej nie wygasł ze średniowieczem, lecz okazał się szczególnie silny,
np. w romantyzmie, także w XX wieku.

– utrwalenie na piśmie wydarzeń historycznych. Owoc – kroniki, diariusze. Ludzie średniowiecza nie byli pierwsi – kroniki pisano w antyku. Z tym, że średniowieczni twórcy czuli się nauczycielami, nie historykami. Nie dbali o daty, chronologię wydarzeń, nawet o ich prawdopodobieństwo. Fakty historyczne mieszają się w średniowiecznych kronikach z legendami, fantastycznymi opowieściami, opisami cudownych zdarzeń. Autorzy eksponują w swoich dziełach ludzkie postawy, na przykład dobrych władców czy szlachetnych rycerzy. Te mają zachęcać do naśladowania. Rzadziej pojawiają się przykłady negatywne, na przykład królów pełnych pychy i okrucieństwa – te mają ostrzegać. Dziś kroniki z tej epoki w mniejszym stopniu są rzetelnym źródłem wiedzy historycznej, a w większym – źródłem ciekawostek dotyczących życia ludzi średniowiecza.

Autorzy polskich kronik:

• Gall Anonim,
• Jan Długosz,
• Wincenty Kadłubek.

Filozofia średniowiecza

Święty Augustyn

– filozofia dramatyczna

Wyznania

• Człowiek jest usytuowany
  i rozerwany pomiędzy pragnieniem nieba a ziemskimi pokusami, pomiędzy aniołami a zwierzętami, stąd dramat.
• Augustyn dokonuje połączenia myśli Platona z założeniami chrześcijaństwa – głosi platoński dualizm (każda rzecz ma postać duchową – ideę i postać materialną – cień idei).
• Myśl o życiu przyszłym i Bogu (kontemplację) oraz miłość Boga uważał za jedyny istotny cel egzystencji.
  „Pragnę poznać Boga i duszę… I nic więcej” – głosił.

Bardzo silny system filozoficzny, motywujący postawy ascezy, teocentryczny światopogląd epoki. Rozwój hagiografii, dualistycznego postrzegania świata w epokach uduchowionych jak barok czy romantyzm, popularność motywu vanitas w kulturze.

Powraca w epokach uduchowionych
– w metafizycznej poezji baroku
– na przykład człowiek „rozdwojony
w sobie”, walczący z pokusami
świata w sonetach Szarzyńskiego…

Święty Tomasz

– filozofia harmonijna

Traktat o człowieku
Summa teologiczna

• Wszechświat ma harmonijną strukturę, w której każdy byt ma swoje miejsce w hierarchii (na drabinie bytów) – istnienie to drabina bytów; człowiek znajduje się na szczeblu niższym niż anioły, ale wyższym od reszty stworzeń.
• Człowiek to swoisty mikrokosmos – odzwierciedlenie dzieła Boskiego.
• Tomasz łączy myśl Arystotelesa z doktryną chrześcijańską. Dostrzega potęgę rozumu ludzkiego twierdzi, że „rozum
  nie niszczy wiary, lecz ją udoskonala”.
• Głosi, że człowiek jest istotą społeczną, a władza monarchy pochodzi od Boga.
• Hierarchia bytów według świętego Tomasza:
  • Bóg (ideał doskonałości)
  • aniołowie
  • człowiek
  • zwierzęta
  • rośliny
  • materia nieożywiona

Tomizm stał się filozoficzną bazą wszelkich ideologii racjonalnych, odżywa w epokach takich jak renesans czy oświecenie, od niego wychodzą filozofowie wierzący
w ludzki rozum jak choćby Kartezjusz, twórca racjonalizmu.

Tomizm porządkuje świat, definiuje istnienie jako doskonałe dzieło Boskie
– pozwoli to późniejszym pokoleniom godzić wiarę i religię z afirmacją życia. Echo tomizmu znajdziesz już
w Boskiej komedii Dantego, w poezji Kochanowskiego.

Święty Franciszek

– filozofia miłości

• Franciszkanizm to filozofia wszechogarniającej miłości do świata i wszelkiego stworzenia jako dzieła Boskiego.
• To umiłowanie także siebie
  – sprzeciw wobec ascetyzmu umartwiającego ciało.
• Poczucie współistnienia ze światem natury – słynne kazania do ryb i ptaków, postrzeganie
  w każdym stworzeniu brata.
• Idea ubóstwa jako wolności
  od pokus i lęków tego świata.

Franciszkanizm stał się nurtem
w filozofii, ale i literaturze, powracającym w epokach późniejszych. Idea miłości,
pochwały życia, zrozumienia słabości ludzkich musiała zyskać popularność. Ciekawe, że franciszkanizm okazał się otuchą dla zbuntowanych poetów modernizmu – zaistniał też w poezji współczesnej (twórczość księdza Twardowskiego), powraca
w klasycznych utworach chwalących świat.

• carmina (pieśni)
• tragedia
• komedia
• historia
• satyra

Ważny motyw

Danse macabre – (taniec śmierci)
to motyw sztuki i literatury późnego średniowiecza. Jest symbolem światopoglądu epoki. Śmierć zaprasza do tańca wszystkich od królów po kmiotków, zrównuje stany, naśmiewa się z ziemskich wartości.
Taniec obrazuje średniowieczny system wartości – egalitaryzm śmierci równoważy hierarchiczną strukturę rzeczywistego świata.

• epos (antyczny na rycerski)
• kroniki

Ważny bohater

Everyman, czyli człowiek-każdy, reprezentant wszystkich ludzi.
Bohater popularnego moralitetu. Everyman spotykał na swojej drodze alegorie – uosobione cnoty lub grzechy, na przykład Czystość, Męstwo, Chciwość. Alegorie toczyły spór o duszę człowieka, zaś droga Everymana symbolizowała uniwersalny los ludzki. Pozostał symbolem człowieka – każdego na zawsze.

• żywoty świętych – hagiografia
• wiersz średniowieczny
  To ówczesny typ wiersza,
  inna nazwa: zdaniowo-rymowy. Układano wiersz tak, by wers pokrywał się ze zdaniem (lub członem zdaniowym), a rymy uzyskiwano po prostu przez powtórzenie tej samej formy gramatycznej (prosimy
  – nosimy). Nie cechował się jeszcze zgodnością sylab
  w wersach. Przykład: Bogurodzica.
• dramaty religijne:
  misterium
  dramat liturgiczny
  moralitet – sztuka dydaktyczna

Przykład

• Roland, Lancelot, Tristan

Cechy

Męstwo, odwaga, honor, wierność kodeksowi rycerskiemu, poddanie się Bogu i władcy. Wierność danemu słowu i zasadom, przyjacielowi i damie swego serca.
Pobożność, waleczność, mistrzostwo w rycerskim rzemiośle, szlachetność intencji, uczciwość w walce.

Przykład

• król Karol Wielki, król Artur

Cechy

Mądrość i duma, pobożność, miłosierdzie dla poddanych, sprawiedliwość, cechy rycerskie:
więc i waleczność, honor, odwaga.

Przykład

• święci Aleksy, Szymon, Jerzy

Cechy

Pobożność, całkowite oddanie się Bogu, umartwianie ciała, śluby czystości, rezygnacja z dóbr doczesnego świata, ubóstwo, medytacja, często męczeństwo,
a nawet śmierć za wiarę.

Symbole – znaki

• KRZYŻ – znak teocentrycznego światopoglądu, religijności, wielkiego wpływu Kościoła na politykę.
• MIECZ – pierwszorzędne znaczenie stanu rycerskiego; średniowiecze epoką wojen.
• TIARA – potrójna korona papieża, to znak władzy duchownej – podległości Europy Watykanowi.
• KORONA – symbol władzy świec­kiej; ustrojem politycznym państw tego okresu jest monarchia, na której czele stoi król lub cesarz.

• Dwutorowość – podział na literaturę religijną i świecką.
• Dydaktyczność – jest po to, by pouczyć odbiorcę, dać mu wskazówki do życia i wzorce postępowania.
• Alegoryczność i symboliczność – świat według twórców epoki to pewnego rodzaju zbiór znaków dawanych
  przez Stwórcę.
• Rękopiśmienność – pisano ręcznie – na pergaminie w skryptoriach klasztorów. Druk wprowadzi dopiero
  Jan Gutenberg, co otworzy nową epokę.
• Dwujęzyczność – z przewagą łaciny. Powstają też pierwsze utwory w językach narodowych.
• Anonimowość – autorzy piszą dla chwały Boga, nie dla swojej sławy.
• Schematyczność – służąca pouczeniu przez utarte wzory, powtarzanie.

Kalendarz epoki

• 476 rok – upadek Cesarstwa Zachodniorzymskiego – umowny początek epoki
• IX wiek – panowanie Karola Wielkiego
• 966 rok – chrzest Polski
• 1025 rok – koronacja Bolesława Chrobrego
• 1096 rok – początek wypraw krzyżowych
• 1138 rok – rozbicie dzielnicowe w Polsce
• II połowa XI wieku – powstaje Pieśń o Rolandzie
• XII wiek – II i III krucjata
• 1181–1226 – żyje i działa święty Franciszek z Asyżu

• 1291 rok – wygaśnięcie zjawiska wypraw krzyżowych
• 1320 rok – koronacja Władysława Łokietka – koniec rozbicia dzielnicowego w Polsce
• 1364 rok – założenie Akademii Krakowskiej
• ok. 1225–1274 – żyje i tworzy Tomasz z Akwinu
• 1265–1321 – żyje i tworzy Dante Alighieri

• 1410 rok – bitwa pod Grunwaldem
• 1431 rok – śmierć Joanny d’Arc na stosie
• 1452–1519 – żyje i tworzy Leonardo da Vinci
• 1461 – François Villon tworzy Wielki testament
• 1453 rok – zdobycie Konstantynopola – umowna data końcowa epoki
• 1492 rok – odkrycie Ameryki przez Krzysztofa Kolumba – też data końcowa
• około 1450 roku – wynalezienie druku przez Jana Gutenberga – też data końcowa

Architektura

• Symbol wczesnego średniowiecza i panującego wówczas stylu romańskiego. Ciężka, warowna, bardziej przeznaczona do obrony niż do modlitwy.
• We wnętrzach budowli romańskich panuje półmrok. Niewiele elementów o charakterze zdobniczym – kolumny, płaskorzeźby, bogato dekorowane są jedynie portale.
• Nazwa od łacińskiego romanus, czyli rzymski, styl ten bowiem rozwinął się na terenach należących wcześniej do Cesarstwa Rzymskiego.

Styl gotycki

• Styl osiągnął świetność w XIII wieku, zaś trwał w XIV i XV. Katedry gotyckie cechują smukłe linie budowli, strzelistość, lekkość: cienkie mury, liczne wieże, ostre łuki, wysokie okna z witrażami – światło wyznacznikiem piękna.
• Gotycki gmach jest także symbolem filozofii późnego średniowiecza – teocentryzmu, dążenia ku niebu, pochwały Boga.
• Nazwa: określenie wymyślone przez Giorgia Vasariego w XVI wieku i mające charakter negatywny: „gotycki” to typowy dla Gotów – a więc barbarzyński.

• Mediewistyka – nauka poświęcona badaniu wieków średnich. Mediewista – historyk zajmujący się średniowieczem. Pochodzi od łacińskich określeń media aetas – czasy, wieki średnie, medium aerum – era średnia.

• Literatura parenetyczna (pareneza) to taka, która wskazuje godne naśladowania wzorce zachowań. Podstawowy cel lektur średniowiecznych.

• Memento mori – pamiętaj o śmierci.

• Motyw memento mori – przemijania i niechybnej śmierci – jest jednym z najważniejszych tematów sztuki i literatury epoki. Obecny tak w Bogurodzicy, jak i w Wielkim testamencie Villona.

• Danse macabre – taniec śmierci. Motyw w plastyce i literaturze – przedstawienie śmierci tańczącej w kole z reprezentantami wszystkich pokoleń i stanów średniowiecznych – dowód na to i symbol tego, że śmierć jest sprawiedliwa, nie wybiera i nikt nie zdoła przed nią umknąć.

• Pieta. Z włoskiego – miłosierdzie. Obraz lub rzeźba Matki Bożej bolejącej nad martwym ciałem Syna. Najsławniejsza pieta polska to Pieta z Lubiąża z XIV wieku.

• Ars moriendi (sztuka umierania) – w średniowieczu jeden z czołowych tematów. Utwory o charakterze moralistycznym, będące rozmyślaniem na temat śmierci, zawierające wskazówki, jak człowiek powinien przygotować się na jej przyjście.

• Asceza (postawa świętych) – odrzucenie przyjemności życia, umartwianie się, dążenie do cierpień i poniżenia mające na celu uzyskanie doskonałości duszy i w rezultacie zbawienia. We wczesnym średniowieczu przybierała ona formy skrajnego samoudręczenia (wzór wschodni), później jednak zwyciężył pogląd o konieczności poszanowania ciała jako daru Boskiego, głoszony zwłaszcza przez św. Franciszka (wzór zachodnioeuropejski).

• Pasja (łac. passio – cierpienie). Obraz męki Chrystusa; pojawia się jako temat dzieł literackich, plastycznych, muzycznych (np. Jana Sebastiana Bacha).

• Gesta (łac. – czyny). Utwory opisujące wspaniałe, godne pochwały czyny bohatera: rycerza czy władcy.
  Stąd chanson de geste to pieśń o czynach – epicka opowieść o losach dzielnego rycerza (lub dzielnych rycerzy). Najbardziej znany przykład – Pieśń o Rolandzie.

• Feudalizm – ustrój społeczny średniowiecza – silnie hierarchiczna organizacja świata. Na szczycie hierarchii feudalnej stał król – najwyższy senior, niżej znajdowali się seniorzy (wielcy lennicy królewscy), zarówno duchowni (np. biskupi, opaci), jak i świeccy (np. hrabiowie, książęta), niżej stali wasale niższego rzędu – rycerze.
  Jeszcze niżej w społeczeństwie feudalnym znajdowali się mieszczanie i chłopi – stany właściwie pozbawione praw, za to obarczone największymi ciężarami. Wasal składał panu przysięgę wierności i powierzał lenno – majątek.
  Ważne prawo: Wasal mojego wasala nie jest moim wasalem.

Temat

Bogurodzica to najstarszy hymn polski, poetycka modlitwa, w której zbiorowy podmiot liryczny zwraca się do Matki Boskiej oraz Jana Chrzciciela o pośrednictwo u Jezusa.

• Mamy do czynienia z zabytkiem literatury polskiej.
• Jest to wiersz zdaniowo-rymowym lub asylabicznym. Dzieje się tak ze względu
  na kompozycję, w której nie ma jeszcze zgodności sylab
  w wierszu, a wers równa się zdaniu lub jego członowi.
• Jest literacką realizacją plastycznego motywu deesis
  – obrazu, w którym ukazywano Marię i Jana Chrzciciela wstawiających się za ludźmi
  u Chrystusa.

• Liryka maryjna jest ważna
  w literaturze polskiego średniowiecza – a ten utwór otacza szczególny kult, pieśń zyskuje rangę hymnu i religijnego i państwowego.
• Matka Boska cieszy się
  w polskiej kulturze szczególnym kultem – dowodzi tego na przykład III część Dziadów, w której Konrad pozwala sobie na świętokradcze bluźnierstwa, ale broni imienia Matki Boskiej.

• Wiersz zawiera unikalny obraz rozpaczającej nad stratą syna matki. Matka Boska zyskuje ludzkie oblicze, przedstawiona jest jak zwykła kobieta i ze swym bólem zwraca się do matek takich jak ona.
• Po raz pierwszy w polskiej literaturze pojawia się żal rodzica nad utraconym dzieckiem.
• Terminy, takie jak: plankt, liryka maryjna, zabytek literatury, deesis.
• Fakt, że podmiotem lirycznym jest Matka Boska, że używa apostrofy do innych matek, szukając u nich zrozumienia.

• W słowach Marii pojawia się wyrzut i gorycz, skierowane
  do Archanioła Gabriela, który obiecywał jej wesele, a los skazał ją na tak wielki ból
  – to powoduje literackie pokrewieństwo z Trenami
  Jana Kochanowskiego.
• Lament świętokrzyski wpisuje się w nurt literatury pasyjnej (pasja – Męka Pańska).
• Jest to utwór dotyczący cierpienia – ludzkiego, niezawinionego.
• Jest to portret bolejącej matki
  – mniej ważne staje się,
  że matki Boga.

• To pierwszy w naszej literaturze poetycki savoir-vivre – przykład parenezy biesiadnej, czyli pouczenia, jak należy zachowywać się przy stole.
• Ukazuje obyczaje dworu średniowiecznego – wyobrażenia ówczesnych o tym, co jest eleganckie, a co nie.
• Daje obrazek średniowiecznej obyczajowości.

• Temat uczty, obyczajów pojawia się często
  w literaturze – na przykład jest ważny w Panu Tadeuszu Mickiewicza.
• Centralnym obiektem
  w przestrzeni zarysowanej w utworze zajmuje stół – ważny jest też w Panu Tadeuszu, stół staje się synonimem polskiego domu, rodziny.
• Wiersz Słoty nie jest wyjątkiem – w Europie modna była wówczas pareneza biesiadna
  – dziś ta lektura wydaje się czasem zabawna
  – na przykład gdy mowa
  o spluwaniu resztek do wspólnej misy albo rzucaniu kości pod stół…
  

• Termin „danse macabre”
  – taniec śmierci, do którego zaprasza personifikacja Śmierci wszystkie stany niezależnie od wieku, majątku, zasług; utwór jest przykładem literackiej realizacji motywu.
• Dialog przywołuje temat śmierci, przemijania, rozmyślania
  o wartościach ważnych w życiu ludzkim.
• Ten utwór to zarazem satyryczny obraz XV-wiecznego społeczeństwa i zapis refleksji na temat spraw ostatecznych człowieka.

Termin:

• egalitaryzm śmierci – czyli fakt, że dotyczy bezwzględnie
  i bez wyjątku wszystkich.

• Jest to wczesnośredniowieczne, naturalistyczne przedstawieniem śmierci jako rozkładającego się ciała, wizje kościotrupa z kosą są późniejsze.
• O personifikacji zjawiska. Śmierć jest tu postacią, mówi, ma swój, jakkolwiek przerażający, wygląd.
• Śmierć staje się autorytetem, wyrocznią w sprawach moralnych, poucza, przedstawia swa potęgę.
• Temat powróci w baroku
  – kiedy temat śmierci i umierania znów stanie się dominujący.
• Rozkład ciała, temat śmierci okaże się też istotny
  w modernizmie.
• Bezpośrednim nawiązaniem
  do średniowiecznego utworu jest wiersz Mirona Białoszewskiego pt. Wywiad.

• • Elementy zgodne
  ze schematem żywotu:
  śluby czystości, świadomy wybór drogi do świętości, cuda, cierpienia i męki, śmierć i cuda pośmiertne. Aleksy jako bohater literacki – znajduje się
  w szeregu świętych – obok świętego Franciszka, ojca Kolbego, mnicha Almacha
  czy tytułowego bohatera nowej lektury Hanny Malewskiej
  Sir Tomasz More odmawia.
• Ważne, by nie patrzeć na dzieje Aleksego z punktu widzenia człowieka współczesnego,
  lecz przez pryzmat filozofii epoki – zwłaszcza myśli świętego Augustyna.

• Z wierszami poezji współczesnej: Opowieść małżonki świętego Aleksego Kazimiery Iłłakowiczówny i Święty Szymon Słupnik Stanisława Grochowiaka.
• Z pojęciem ascezy
  – umartwiania ciała, porzucenia zwykłego życia. Inny model, bliższy współczesnym ludziom świętości zaproponuje święty Franciszek.
• Warto powiązać model świętości Aleksego z filozofią świętego Augustyna. Kontemplacja, modlitwa
  i poszukiwanie Boga to najwyższe wartości propagowane przez filozofa
  – Aleksy je realizuje.
• Termin „romantyka świętości” wymyślony przez Johana Huizingę bardzo dobrze oddaje fascynację ludzi średniowiecza opowieściami o mękach świętych.

Temat

Dzieje dynastii piastowskiej od czasów legendarnych, czyli od Piasta Kołodzieja, do roku 1113, w którym kronika nagle się urywa.

• Utwór bywa określany jako kronika trzech Bolesławów. Królowie to Bolesław Chrobry, przedstawiany jako wzór dobrego władcy, Bolesław Śmiały i Bolesław Krzywousty.
• Chrobry otrzymuje portret ideału władcy – twórcy polskiej potęgi.
• Bolesław Śmiały podniósł rękę na kapłana – nie jest już przedstawiany jako ideał.
• Krzywousty to rycerz zwyciężający w wielu wojnach, władca mądry i pobożny. Jemu poświęca Gall Anonim najwięcej uwagi: o młodości i latach władania Krzywoustego opowiadają druga i trzecia z trzech ksiąg Kroniki.
• Gall Anonim jest dworakiem króla Bolesława Krzywoustego – pisał, by „darmo polskiego chleba nie jeść”, mógł idealizować fakty i osoby.

• Termin „gesta” (łac. czyny)
  – utwory opisujące wielkie, godne pochwały czyny jakiegoś bohatera; Gall opisuje gesta królów.
• Polscy Bolesławowie stoją obok innych średniowiecznych koronowanych bohaterów; Karola Wielkiego, króla Artura, króla Marka. Reprezentują polski przykład wzorca parenetycznego, jakim jest ideał władcy.

Autor – Wincenty zwany Kadłubkiem, mistrzem Wincentym (ok. 1150-1223) – związany był z dworem Kazimierza Sprawiedliwego i na prośbę tego władcy napisał swoją kronikę.

Dzieło tego kronikarza jest dowodem jego wykształcenia – studiował, najprawdopodobniej w Paryżu
lub Bolonii, dobrze znał historię i literaturę. Napisane po łacinie.

Temat

Dzieje Polski od czasów najdawniejszych. Ostatnia księga relacjonuje rządy Mieszka Starego i Kazimierza Sprawiedliwego.

• Trzy pierwsze księgi mają formę dialogu: biskup krakowski Mateusz opowiada dzieje Polski, arcybiskup gnieźnieński Jan
  je komentuje.
• Kadłubek to bardziej pisarz
  niż historyk – stosuje ozdobny styl, pełen metafor, alegorii, pouczających sentencji.
  Według Kadłubka Polska toczyła wojny z Aleksandrem Wielkim, a siostra Juliusza Cezara wyszła za jednego z polskich książąt!
• Baśniowość jego relacji
  – to Kadłubkowi zawdzięczamy opowieści o Kraku, zwanym zresztą z rzymska Grakchem, smoku wawelskim, Wandzie,
  co nie chciała Niemca, królu Popielu, którego nazwał Pompiliuszem…
• Mówi o ojczyźnie traktowanej jako jedność – a to bardzo ważne w czasach rozbicia dzielnicowego!

Co pisać, z czym kojarzyć

• Kadłubek nie fałszował historii – przeniósł na grunt polski panujące wówczas w europejskiej kulturze dążenie do wzbogacania historii, szukania starożytnych korzeni.
• Jego barwne opowieści bardzo działały na wyobraźnię Polaków i wzmacniały więź narodową.
• Aczkolwiek legendarne
  – stały się własnością polskiej kultury – postawa Wandy
  czy legenda o Kraku.

Autor: Jan Długosz (1415-1480)
– dworzanin, dyplomata, wychowawca synów Kazimierza Jagiellończyka. Roczniki napisane
po łacinie powstały w XV wieku.

Temat

Historia Polski od czasów legendarnych do końca życia autora, czyli do roku 1480.

Co jest ważne

• Jest to monumentalne dzieło historyczne, składa się z dwunastu ksiąg. Długosz starannie badał dokumenty, odrzucał legendy. Zachowywał ściśle chronologię zdarzeń, w jego Rocznikach… pojawiają się konkretne daty.
• Długosz starał się także pokazać przyczyny i skutki opisywanych faktów – wzorując się na rzymskim historyku Liwiuszu.
• Dzieło Długosza, najwybitniejsze w dorobku średniowiecznej historiografii, zapowiada już kolejną epokę.
• To Długoszowi zawdzięczamy opis chorągwi zdobytych pod Grunwaldem i informację, że przed tą bitwą rycerze polscy śpiewali Bogurodzicę.

• Ze wszystkich kronik
  ta najbardziej zasługuje
  na miano obiektywnego dzieła historycznego.
• Roczniki… Długosza były dokumentem, z którego korzystali twórcy powieści historycznych – na przykład Henryk Sienkiewicz.