Tytuł utworu, autor
(kraj pochodzenia)		 Sytuacja Pomysł autora
1. Król Olszyn
Johann Wolfgang Goethe
(Niemcy)		 Ojciec z umierającym dzieckiem pędzą nocą przez las. Ojciec widzi drzewa, gałęzie – syn interpretuje świat inaczej: to król olszyn i jego córki chcą go porwać. Dziecko umiera. Zestawić dwie postawy:

  • racjonalna (ojca)
  • fantastyczna (syna)

Obie interpretacje są tu równoprawne, choć fantastyczny świat króla olszyn został powołany wyobraźnią i oczami dziecka w gorączce.
2. Rękawiczka
Friedrich Schiller
(Niemcy)		 Scenka średniowieczna: turniej. Nadobna i dumna Marta upuszcza rękawiczkę pomiędzy potworne bestie. Rycerz Emrod, ryzykując życie, rzuca się pomiędzy bestie i przynosi rękawiczkę damie. Ale nie chce jej ręki, odchodzi i „więcej nie wraca”. Pokazać, jak niebezpieczne mogą być „próby miłości”. Czy to zresztą miłość, jeśli dla rękawiczki naraża się życie ukochanego? Emrod okazał się honorowym, odważnym rycerzem, ale też rozsądnym człowiekiem: pogardził głupią kobietą. Nie ma tu fantazji: jest baśniowe średniowiecze i miłość.
3. Frankenstein
Mary Shelley
(Anglia)		 Pewnego lata (ok. 1818 roku) państwo Mary i Percy Shelleyo-
wie wraz z przyjaciółmi (m.in. George’em Byronem) odpoczywali nad Jeziorem Genewskim. Ponieważ pogoda była wyjątkowo deszczowa, znudzeni letnicy opowiadali sobie opowieści o duchach. Pewnej nocy pani Shelley przyśniły się te zjawy i tak zrodził się pomysł na powieść o olbrzymim potworze, którą – już w naszych czasach – wielokrotnie filmowano. Student Frankenstein z resztek trupów stwarza człowieka, ożywia go piorunem – i powołuje do życia ohydnego potwora.		 Podjąć zagadnienie życia, powołania do życia po śmierci. Czy nauka i człowiek będą w stanie kiedykolwiek tego dokonać? I z jakim skutkiem – czy tak potwornym jak w przypadku Frankensteina?
4. Dziady cz. II
Adam Mickiewicz
(Polska)		 Obrządek dziadów polega na tym, by w noc duchów przywołać dusze zmarłych krążące nad światem, i pomóc tym, którym się da. Ludzie w litewskiej kapliczce przywołują trzy rodzaje duchów (dzieci, zły pan, Zosia), nie mogą pomóc tylko okrutnikowi. Ale pojawia się jeszcze Upiór, który nie reaguje na sprawdzone metody postępowania – on tylko idzie za pasterką w żałobie? Kto to jest? Przywoływanie duchów może być rozprawą o tym, co dobre, a co złe. Poza tym nie ma lepszego tematu, by obnażyć niemoc nauki. Noc, kaplica, groby – to najbardziej romantyczna atmosfera. Temat kontynuuje poeta w części IV, gdy Gustaw (być może właśnie ów niezidentyfikowany Upiór) popełni samobójstwo i… będzie żyć dalej!
5. Lilie
Adam Mickiewicz
(Polska)		 Pani zabija pana, usypuje mu grób, sieje na nim lilie. Duch wprawdzie nachodzi ją nocą, ale pani decyduje się wyjść za mąż za szwagra. Ale za którego, bo jest ich dwóch? Organizuje konkurs na najpiękniejszy bukiet kwiatów. Bracia oczywiście rwą lilie z grobu brata. Do zaślubin nie dojdzie, bo mściwy duch wyjdzie z grobu i cała kaplica zapadnie się pod ziemię. Zbrodnia na miarę Szekspira, zemsta ducha, grób, cmentarz, kaplica – znów cały zestaw romantycznych rekwizytów. I znów – wyrok zgodnie z ludową moralnością: mężobójstwo musi być ukarane. Rzecz rozgrywa się w średniowieczu.
6. Romantyczność
Adam Mickiewicz
(Polska)		 Na rynku miasteczka (tym razem w biały dzień) dziewczyna rozmawia z widmem zmarłego narzeczonego. Uczony mędrzec załamuje ręce nad takim zabobonem. Lud i poeta wierzą, że miłość jest silniejsza od śmierci, i że Karusia rzeczywiście widzi swojego Jasieńka. To najważniejsza ballada romantyczna. Przeciwstawia dwa spojrzenia na świat: stare, naukowe i romantyczne, dopuszczające wytwory wyobraźni. „Czucie i wiara silniej mówią do mnie niż mędrca szkiełko i oko” wyrokuje poeta, i to jest bardzo słynny cytat.
7. Rybka
Adam Mickiewicz
(Polska) 		Dziewczyna z ludu pokochała bogatego panicza, lecz on wykorzystał ją i porzucił. Dziewczyna utopiła się w jeziorze, a jej dzieckiem opiekował się stary sługa. Codziennie przynosił je nad jezioro – a zamieniona w rybkę nieszczęśnica wyłaniała się z fal, by nakarmić niemowlę. Tymczasem panicz postanowił ożenić się z panną ze swojej sfery. Kiedy spacerował z nią brzegiem jeziora, pokrzywdzona Rybka zamieniła ich w dwa ponure kamienie. Nikt nie odgadł, gdzie znikli, tylko stary sługa śmiał się mściwie… Pokazać niesprawiedliwość społeczną i prawo moralności ludowej – krzywda musi być pomszczona, zły pan ukarany. Elementy romantycznej fantastyki to dziewczyna-rybka żyjąca w falach jeziora, czary, moc, zamienienie pary kochanków w kamienie.
8. Balladyna
Juliusz Słowacki
(Polska)		 Opowieść o złej siostrze, która zabija dobrą, by zrobić karierę, dojść do bogactwa i sławy, nie jest jeszcze fantastyczna. Ale akcję rozgrywaną w środowisku ożywionej natury uruchamiają postacie fantastyczne, takie jak Goplana, Skierka. Również śmierć Balladyny od pioruna nie ma realnego wyjaśnienia. Utwór wyraźnie zainspirowany Makbetem Szekspira. Zbrodnia, kara, udział nadprzyrodzonych sił. Nawiązanie do Biblii. Balladyna nie może zetrzeć z czoła plamy – kainowego znamienia. Znów w romantycznym tle odbywa się prezentacja ludowej moralności, problem zbrodni, winy i kary.