Przykładowe tematy:

  • „Na czym polega ponadczasowość mitów?”
  • „Rycerz antyczny – charakterystyka i ocena”.
  • „Wyjaśnienie zagadki śmierci w kulturze starożytnych”.
  • „Ludzie jak bogowie, bogowie jak ludzie – czy słuszne jest to twierdzenie w świetle literatury antycznej?”
  • „Mit ikaryjski przestrogą czy pochwałą młodzieńczego idealizmu”.
  • „Czy dla nas – ludzi XXI wieku – cenne są ideały starożytnych?”

 

Jak zacząć?

  • Uczony Gadamer, znakomity badacz języka i kultury, napisał, że mity to „pramyśli ludzkości”. I tak jest. Choćby mity antropogeniczne…
    (ponadczasowość mitów)
  • „Życie – to wojna i przystanek chwilowy w podróży, wspomnieniem pośmiertnym – zapomnienie”. Tak napisał… właśnie. Nie filozof współczesny, nie średniowieczny skryba, nie barokowy pesymista. To słowa Marka Aureliusza, pochodzące z Rozmyślań.
    (temat śmierci w antyku)
  • „My z niego wszyscy” – powiedział Zygmunt Krasiński o Mickiewiczu. Ale można użyć słów poety i do rozważań o kulturze antyku – my z niego wszyscy, Mickiewicz zresztą też.
    (uniwersalność literatury antycznej)
  • „Wciąż o Ikarach głoszą, choć doleciał Dedal”. I wypracowania piszemy o Ikarze, nie o Dedalu, to prawda panie Bryll. Jedynie na tym płótnie Breughla „w drugim planie Ikar jak mucha”, jako rzekł Grochowiak. Ale, mimo wszystko – imponujący, godny pochwały.
    (o postawie Dedala i Ikara)
  • Wojna. Miłość, zazdrość, gniew. Walka o władzę, rywalizacja, kto lepszy. Kiedy to było? Wczoraj, trzy tysiące lat temu, dzisiaj? W mitach, czyli zawsze.
    (ponadczasowość mitów) 

Jak zakończyć?

  • Kilku bohaterom literackim udało się przekroczyć granicę śmierci. Odyseusz, Orfeusz, później Dante weszli do świata zmarłych. Mimo to czytelnicy mogą jedynie snuć domysły i pytać, czy życie pozagrobowe w ogóle istnieje.
    (temat śmierci w antyku)
  • Na koniec rozważań o mitach przypomnę, że wszystkie kultury świata tworzyły swoje mitologie. I wszystkie łączy dążenie do objaśnienia świata i istnienia człowieka…
    (ponadczasowość mitów)
  • Bohaterowie antyku dali początek całemu szeregowi postaci literackich, które towarzyszą nam do dziś.
    (ponadczasowość literatury antycznej)
  • Ogromne jest dziedzictwo naszego kontynentu przejęte od starożytnych. A największym dowodem i symbolem pokrewieństwa niech będzie jego imię – Europa.
    (dziedzictwo antyku)
  • Chwalę Ikara. Wbrew moralistom i realistom. Dziś wszakże człowiek lata.
    (postawa Dedala czy Ikara?)
  • Ostateczna odpowiedź na pytanie postawione w temacie brzmi…
    (przy różnych tematach)
  • Czyli miał rację Terencjusz – nie ma już słowa, którego by przedtem nie wypowiedziano…
    (dziedzictwo antyku, ponadczasowość literatury antycznej)

Prace o antyku

Porady wstępne

Jak poradzić sobie z najgłupszymi problemami trapiącymi człowieka nad czystą kartką papieru? Od czego zacząć, co pisać?

  • Pomyśl o formie pracy.
    Jeśli jest określona – trzymasz się gatunku. Jak charakterystyka, to charakterystyka, jak streszczenie, to streszczenie. Jak nie, to wybierasz sam typ pracy i piszesz konspekt. Spisz według konspektu, co wiesz i co chcesz powiedzieć. I teraz uwaga. Jak zacząłeś? Zwyczajnie, od odpowiedzi na pytanie zawarte w temacie? Zmień wstęp na ciekawszy. Na przykład sam zadaj pytanie. I jeszcze raz zmień – użyj cytatu. I jeszcze raz przeredaguj – odwołaj się do poezji albo dorzuć aforyzm filozoficzny. I który początek podoba Ci się najbardziej? Ten właśnie wybierz.
  • Zadbaj o poziom językowy wypowiedzi
    Teraz ciąg dalszy. Tysiąc razy słyszałeś o konspekcie i masz go. Piszesz pracę. Spróbuj zadbać o jej styl. Niech przypomina raczej naukowy niż potoczny. Każde zdanie, każdą myśl spróbuj sformułować precyzyjnie.
  • Popisz się znajomością naukowych terminów.
    Na początek ćwiczenie. Przeredaguj wypowiedź. Przerabiaj po prostu kolejne zdania. Napisałeś:
    Mity są ponadczasowe, bo pokazują uczucia i zachowania ludzi, które nie uległy zmianie.
    Zmień słowo po słowie:

    • mity są ponadczasowe na uniwersalizm mitów polega na;
    • pokazują na prezentują;
    • nie uległy zmianie na odwieczne, archetypiczne.

Wyjdzie Ci wtedy, że: Uniwersalizm mitów polega na prezentacji archetypicznych postaw i uczuć ludzkich.

Jak przeredagowywać teksty, zamieniać wyrazy na bardziej naukowe?

Zamień:

  • temat spraw ostatecznych – eschatologia
  • mity mówią o… – mity prezentują
  • odwieczne postawy – archetypy
  • wciąż te same obrazy – toposy, topika
  • przemiana – metamorfoza
  • kwestia rycerza – ethos rycerski
  • każdy może interpretować to inaczej – temat pozwala na różnorodne interpretacje
  • chowano człowieka – rytuał pogrzebu
  • inne opisy życia po śmierci – różne wizje, wersje, warianty bytów pośmiertnych
  • chcę przywołać przykład – dowiodę, potwierdzę myśl przykładem
  • mity tworzyły wzorce osobowe – ustalały kodeks postępowania, kształtowały wzory postępowania
  • w mitach jest dużo – mity gromadzą, przechowują, zawierają…
  • te słowa – te pojęcia, zagadnienia, terminy

 

Wzbogacaj treść pracy

  • Czyli: oprócz tego, co wiesz z lekcji, popisuj się w wypracowaniu wiedzą spoza programu, nawiązuj do innych tekstów kultury, na przykład do sztuki, cytuj autorytety i opracowania. To podnosi poziom każdej pracy.
    • Pisząc o uniwersalizmie i złożoności mitów, zacytuj wielkiego badacza kultury Mirceę Eliadego.
    • Pisząc o wizji śmierci, odwołaj się do znanego wiersza Herberta Brzeg, a snując rozważania o bohaterze antycznym, nawiąż do literatury średniowiecza znanej Ci z gimnazjum.
  • Nie bój się porównań różnych kultur, jedyne, czego należy się obawiać, to błędy merytoryczne. Ale jeśli masz głęboką wiedzę, to fakt, że stać Cię na skojarzenia ponad podziałami: porównasz rycerza średniowiecznego z antycznym lub efektownie skojarzysz poświęcenie Prometeusza i Chrystusa, na pewno pozytywnie wpłynie to na ocenę twojej pracy.

 

Zacytuj:

  • Jeżeli umrą mity, umrze też nasz świat.
    (Aleksander Krawczuk w swej książce Alfabet Krawczuka mityczny)
  • Istota mitu polega na jego wiecznym powtarzaniu, pozaczasowości, wiecznej teraźniejszości.
    (Tomasz Mann)
  • Przyszłe pokolenia będą nas podziwiać tak, jak podziwiają nas nasi współcześni.
    (Perykles)
  • Homer pracuje w biurze statystycznym.
    nikt nie wie co robi w domu.
    (Wisława Szymborska, Spis ludności)
  • Centralnym rysem bohatera Homerowego (…) jest dbałość o cześć, pragnienie sławy i wyróżnienia.
    (Maria Ossowska, Etos rycerski i jego odmiany)
  • Każdy z nas jest Odysem,
    co wraca do swej Itaki.
    (Leopold Staff, Odys)
  • Nagle chłopiec w radosnym uniesieniu wzbija się śmielej. Zostawia ojca i w zachwycie lotu wciąż wyżej polata.
    (Owidiusz o Ikarze)

Przykład:

Rycerz antyczny w oczach człowieka współczesnego.

„Idź, dokąd poszli tamci!” Właśnie Hektor, Gilgamesz, Roland. Wśród wzorów niedościgłych, lecz do których dążyć należy, stawia poeta, Zbigniew Herbert, rycerza antycznego. Lecz czy wszystkie cnoty przodków trzeba bezdyskusyjnie uznać? Odwaga, honor, siła, wierność w przyjaźni – tak, to cenne cechy. Ale na przykład skłonność do wzniecania wojen i zdobywania przemocą łupów, okrucieństwo wobec słabszych, duma czy wręcz pycha z racji urodzenia – to zupełnie nieaktualne w naszych czasach cnoty. Sprawność fizyczna, wyćwiczona podczas treningów, opłacona wysiłkiem i wytrwałością – tak, to znów modne ideały. Ale utożsamianie urody z dobrem i wartościami moralnymi to przesada.

Poza tym warto pamiętać, że Odyseusz, jeden z antycznych wzorów, popisał się sprytem, używał podstępu i kłamstwa, a zacnej wierności małżeńskiej dowiodła jego żona, Penelopa, bynajmniej nie sam rycerz. Epoki późniejsze przyniosą następne wzory, jak choćby rycerza średniowiecznego ze swoją obsesją honoru i pobożności. Uważam jednak, że nie da się dziś bezkrytycznie wzorować się na minionych ideałach. Stulecia nauczyły współczesnego człowieka innych wartości i innego spojrzenia na etykę.