Ukaż Artura z Tanga Sławomira Mrożka jako nietypowego buntownika.
Wstęp I
Tytułowe tango jest symbolem klęski Artura, który przegrał z brutalnym chamem Edkiem, czyli ze światem, którym rządzą cynizm, brak szacunku dla tradycji, egoizm, tępota. Szkoda – Artur wydawał się trochę sztywny, jednak był idealistą, walczył w imię uznanych od wieków wartości takich jak rodzina, wierność, miłość małżeńska, moralność. Wzbudził we mnie litość i trwogę – zupełnie jak bohater antycznych tragedii. Czy na taką przegraną skazany jest każdy z nas?
Wstęp II
.„Bunt jednostki, samotnie stawiającej czoło światu, kojarzy się z epoką romantyzmu – z buntem Konrada przeciwko Bogu, jego postawie prometejskiej czy buncie Kordiana przeciwko bezdusznemu społeczeństwu. Artur, bohater sztuki Mrożka, także walczy samotnie – jak się jednak okaże, z bohaterami romantycznymi wcale nie łączy go tak wiele i Artur jest nietypowym buntownikiem.
Rozwinięcie
Artur jest samotny w swojej walce, podobnie jak wielu wcześniejszych buntowników znanych choćby z literatury romantycznej. Tak jak oni, jest idealistą. Nietypowe jest jednak to, że buntuje się on… przeciwko buntowi – buntowi młodych przeciwko starym, buntowniczemu stosunkowi do tradycji i form grzecznościowych. Właściwie można powiedzieć, że Artur reprezentuje racje starych, zaś Eleonora i Stomil, znacznie przecież od niego starsi – racje młodych! To oni chcą swobodnych obyczajów, nie wymagają szacunku należnego rodzicom, opowiadają się za swobodą seksualną, luźnym sposobem bycia, nowoczesnością. Takie wartości, jak wiara, rodzina, wierność, szacunek dla starszych – odrzucają. Mimo swojego wieku zachowują się jak nastolatki. Nie szanują konwenansów.
Nietypowość Artura jako buntownika polega na tym, że nie jest on tak bardzo młody jak typowi buntownicy romantyczni – to już mężczyzna, studiuje na trzech fakultetach, ma nienaganne maniery. Jego bunt polega właściwie na braku typowych dla buntownika zachowań – konsekwentnie przestrzega wszystkich form grzecznościowych, chodzi w garniturze, zamierza poślubić swoją kuzynkę Alę i założyć z nią tradycyjną rodzinę, inną niż ta, w której przyszło mu żyć. Arturowi na pewno bliższe są dorosłość i dojrzałość niż młodość z jej egzaltacją, nienawiścią do konwenansów, swobodą obyczajową. Chciałby, aby jego świat był uporządkowany, tradycyjny, żeby wszystko miało w nim swoje miejsce.
Jego rodzice i babcia powinni być zachwyceni takim synem, przecież byłby dumą innych rodziców. Ale rodzice Artura są trochę szaleni – matka jest zafascynowana swoim prymitywnym kochankiem Edkiem, Stomil to postrzelony pseudoartysta… Ba, przeciwko konwenansom i swojemu wiekowi buntuje się nawet babcia, która nie czuje się wcale zacną, starą matroną.
Artur postanawia wprowadzić ład, dyscyplinę i rygor w swoim zwariowanym domu. Namawia np. ojca, by wobec zdrady matki zachował się konwencjonalnie, jak honorowy mąż i zastrzelił jej kochanka. Terroryzuje rodzinę rewolwerem i przez jakiś czas jego bliscy zachowują się dobrze. Zmusza domowników do dbałości o wygląd i ubranie (największym abnegatem jest Stomil), chce wziąć ceremonialny ślub z Alą. Narzeczona wyznaje jednak, że zdradziła go z Edkiem i do ślubu nie dojdzie.
Zaczyna akceptować brutalność i chamstwo Edka – chce wykorzystać jego siłę do stworzenia systemu, w którym bunt zjednoczy się z porządkiem. Wiadomość, że Ala zdradziła go z Edkiem, jest dla niego wielkim ciosem. Artur ginie z ręki Edka – ich „sojusz” okazał się bardzo nietrwały.
Artura – w przeciwieństwie do buntowników romantycznych – formy nie mierziły i nie przerażały, lecz cieszyły. Tęsknił do nich – chciał przekształcić zbuntowanych rodziców – we wzorowych mieszczan.
Zakończenie
Zwycięstwo Edka nad Arturem to symbol triumfu chamstwa nad idealizmem i poszukiwaniem porządku. Oznacza, że brutalny świat nie jest stworzony dla intelektualistów i zwolenników tradycji. Zwycięstwo Edka można także odczytać jako przewagę kultury niskiej, masowej nad kulturą wysoką i spadkobiercami romantyzmu.
Zobacz:
Do jakich utworów nawiązuje Tango Mrożka i jaki jest sens tytułu dramatu?
Tango Sławomira Mrożka – uniwersalna problematyka ukryta pod maską groteski