Praca domowa

Wypisz z tekstu dwie, trzy wypowiedzi króla o bitwach i wojnach i spróbuj określić, jakich wojen dotyczą.

  • Czy możecie sobie choćby wyobrazić dwieście tysięcy jazdy? Wyprowadzono tam w pole największe wojska, jakie gdziekolwiek walczyły w naszym stuleciu. Ja zaś tę bitwę o życie rozstrzygnąłem artylerią.
    Być może w tej wypowiedzi chodzi o Beresteczko (trudna nazwa do wymówienia dla Francuza). Tu król popisał się wspaniałym zwycięstwem nad Tatarami i Kozakami.
  • Ale nie macie też pojęcia, jak czeladź, jak chamy biły się pod Zborowem (…). Ciury stajenne, tego drugiego najgorszego dnia, jezuita Lisiecki, który też tam zginął, jeden zwyczajny doktor-łyk, kanclerz Ossoliński, który jak ja dobył szpady, no i niewielu panów szlachty… Najlepsi co prawda byli w Zbarażu… jest również takie miasteczko. Potem koło Żwańca było tak prawie jak pod Zborowem, a nad Batohem wcale nie tak jak w Zbarażu… A to nie wszystkie jeszcze obozy nasze, gdzie wydawało się: już koniec! Naprawdę ta z moich wojen była najcięższa.
    (Zbaraż – chodzi o wojnę z Ukrainą pod Chmielnickim. Znamy ją z Ogniem i mieczem Henryka Sienkiewicza. Bitwa pod Beresteczkiem – zwycięska, wielki sukces króla nad Kozakami i Tatarami, pod Batohem – klęska).
  • Jako że to był bunt Kozaków, o których słyszeliście pewnie, oraz chłopów, których – ręczę wam – nie znacie (…). Ja przyszedłem tam, pod Beresteczko, z całą rzeczpospolitą szlachecką: wtedy stawili się wszyscy, nawet wielkopolanie, chociaż ci nieco późno. A Chmielnicki z Kozakami, z chanem tatarskim – no i z całą chłopską Ukrainą.
    (Tu też bunt kozacki pod wodzą Chmielnickiego).


Napisz krótką ocenę Jana Kazimierza jako króla, opierając się na opowiadaniu Malewskej i innych znanych Ci tekstach.

Jan II Kazimierz Waza należy do kontrowersyjnych władców Polski. Ma swoich zwolenników i przeciwników. Pokolenia wychowane na lekturze Sienkiewicza raczej darzą go sympatią – autor Ogniem i mieczem i Potopu stworzył kreację króla, który skupia wokół siebie patriotów, w imię Matki Boskiej walczy o ratowanie ojczyzny z opresji – wychodzi z walki z wrogiem zwycięsko. Umie porwać naród, opowiada się przeciw najeźdźcy – jest postacią pozytywną.

Nieco inne mniemanie mają o nim czytelnicy dzieł historyków. „Jako monarcha Jan Kazimierz nie cieszył się dobrą opinią swych poddanych. Szybko stał się obiektem kpin i niewybrednych żartów (…). Jego inicjały ICR (Ioannes Casimirus Rex) tłumaczone były jako: Initium Calamitatis Regni, czyli Początek Klęsk Królestwa. Dwudziestowieczna historiografia zwróciła uwagę na chwiejny charakter króla, dewocję oraz brak konsekwencji w działaniu” – tak czytamy w Słowniku władców Polski. Ale też: „Ostatnio zwraca się uwagę na posiadany przez króla talent w zakresie wojskowości i strategii, który ujawnił się podczas bitwy pod Beresteczkiem oraz w walkach ze Szwedami. Jan Kazimierz był lubiany i szanowany przez środowisko wojskowe, które doceniało jego umiejętności strategiczne”.

Z jego monologu odtworzonego przez Hannę Malewską można wyciągnąć podobne wnioski. Zapał i pewność siebie, sentyment do bitew, żołnierzy, duma z nich – to jeden biegun jego wypowiedzi. Bezradność wobec magnaterii, niedotrzymanie ślubów, ucieczka z Polski – drugi. Jakim królem był Jan Kazimierz? Po przeczytaniu opowiadania ma się wobec niego raczej pozytywne nastawienie – sprawdził się jako wódz, nie powiodło mu się jako politykowi. Ale też przyszło mu rządzić w czasach bardzo trudnych.

Zobacz:

Sir Tomasz More odmawia – Spowiedź w Saint-Germain-des-Prés (Praca domowa)