Danusia i Jagienka – charakterystyka porównawcza dwóch bohaterek „Krzyżaków”.
Zastanów się, jak scharakteryzować wygląd, zachowanie, usposobienie i cechy charakteru Danusi i Jagienki oraz jak ocenić i porównać bohaterki. Cechy dobrze będzie poprzeć przykładami.
Liczy się też Twoja subiektywna ocena: napisz, która z bohaterek wzbudza według ciebie sympatię. Masz prawo nie lubić obu dziewczyn. Najważniejsze, byś umiał poprzeć swoje sądy.
Pamiętaj!
- Nie streszczasz książki ani życiorysów bohaterek, tylko przedstawiasz ich cechy, popierając je wybranymi (!) przykładami z lektury.
- Porządkujesz cechy, tj. nie mieszasz cech wyglądu z cechami charakteru, nie przedstawiasz postaci na końcu.
- Nie zapominasz o porównywaniu bohaterek (przecież piszesz charakterystykę porównawczą). Możesz porównywać na bieżąco Danusię i Jagienkę, np. ich pochodzenie społeczne, urodę, usposobienie, charakter, a na zakończenie tylko przypomnieć te najważniejsze zestawienia lub też najpierw przedstawić jedną postać, potem drugą, a na końcu je porównać.
- Jak w każdej charakterystyce, używasz wielu określeń, np. przymiotników, przysłówków. One powinny przeważać nad czasownikami i przysłówkami określającymi czas wydarzeń. Pamiętaj: opisujesz, a nie opowiadasz.
- Piszesz o bohaterkach powieści, nie filmu, tzn. nie opisujesz aktorek, które zagrały Danusię i Jagienkę w ekranizacji Aleksandra Forda lub zagrają w adaptacjach Bogusława Lindy i Jarosława Żamojdy. Opisujesz postacie stworzone przez Sienkiewicza, a nie aktorów czy reżyserów.
Jak zacząć?
Cytatem
„Panna Danuta Jurandówna najurodziwsza jest i najcnotliwsza między pannami” – stwierdził uroczyście Zbyszko, ślubując, że będzie głosił tę prawdę wszędzie i pojedynkował się z każdym, kto jej zaprzeczy. Podobne śluby złożył Jagience inny rycerz. Który miał rację?
Porównaniem i pytaniem
Krucha, delikatna blondynka i silna – fizycznie i psychicznie – brunetka. Obie młode i piękne. Urokowi obu ulega kolejno Zbyszko z Bogdańca. A czytelnik? Przyjrzyjmy się obu postaciom…
Co dalej?
Danusia była córką sławnego rycerza – Juranda ze Spychowa, cieszącego się wielkim uznaniem na dworze księżnej Anny Mazowieckiej i siejącego postrach pośród Krzyżaków. Tak więc była Jurandówna osobą dobrze urodzoną i zamożną, przed którą rysowała się, z racji pochodzenia i kontaktów na dworze, majątku oraz urody, piękna przyszłość.
Danusię poznajemy na kartach powieści jako młodziutką, beztroską, anielskiej urody dziewczynę, wychowywaną po śmierci matki na dworze, ulubienicę księżnej.
Mimo tragicznych doświadczeń (matka zmarła podczas najazdu Krzyżaków na Spychów) jest Danusia wesołą i piękną dziewczyną, rozpieszczaną i przez ojca, i przez zamożną protektorkę oraz dworzan, a potem uwielbianą również przez rycerza – Zbyszka z Bogdańca, który obierze ją na damę swego serca.
Jurandówna ma ujmującą, delikatną, dziewczęcą, niemalże dziecięcą urodę i dziecięcy sposób bycia, a na dodatek pięknie śpiewa:
Między nimi zaś stanęła owa młódka, która niosła za księżną nabijaną miedzianymi ćwieczkami lutnię. Na głowie miała wianeczek, włosy puszczone po ramionach, suknię niebieską i czerwone trzewiki z długimi końcami. Stojąc na ławce wydawała się małym dzieckiem, ale zarazem przecudnym jakby jakowaś figurka z kościoła albo z jasełeczek.
Jagienka Zychówna, podobnie jak Danusia, jest piękną kilkunastoletnią szlachcianką, jednakże nie tak znakomicie urodzoną jak Jurandówna. Jej ojcem jest Zych ze Zgorzelic, sąsiad Maćka z Bogdańca.
Prócz urody i szlachectwa mają Danuśka i Jagienka jeszcze jedną wspólną cechę: zostały wcześnie osierocone przez matki. O ile jednak szkołą życia Danuśki był po śmierci rodzicielki dwór księżnej Anny, dawnej opiekunki jej matki, o tyle Jagienka spędzała czas na gospodarskich zajęciach, szczególnie upodobawszy sobie te męskie, takie jak polowania czy jazda konna.
Domem Danusi był dwór, Jagienki – las, pole, gospodarstwo. Stąd też inny wygląd oraz sposób bycia obu panien i inne zamiłowania.
Gdy poznajemy Danusię, przypomina ona pięknie ubrane, delikatne, eleganckie dziecko – rybałta z lutnią, Jagienka zaś – wiejskiego chłopaka, zajmującego się polowaniem czy gospodarskimi zajęciami (dopiero później poznamy ją także jako damę).
Oto jak scharakteryzowana zostaje piętnastoletnia Zychówna podczas pierwszego dorosłego spotkania ze Zbyszkiem (wcześniej widywali się jako dzieci):
Zbyszko ujrzał najdziwniejsze w świecie widowisko: Oto na chybkim srokaczu sadziła ku nim siedząc po męsku dziewczyna z kuszą w ręku i oszczepem na plecach. W rozpuszczone od pędu włosy poszczepiały jej się chmielowe szyszki, twarz miała rumianą jak zorza, na piersiach rozchełstaną koszulinę, a na koszuli serdak wełną do góry.
Zychówna jest zręczną, sprawną, wysportowaną i silną dziewczyną, ale też dobrą gospodynią – umie i usłużyć przy stole, i włosy ufryzować sąsiadowi – Zbyszkowi, i pomóc przy polowaniu, i świetnie jeździć konno. Jest też odważna. To dzięki pomocy Jagienki Zbyszko ocaleje podczas nocnej wyprawy na niedźwiedzia. Niespodziewanie bowiem córka Zycha ze Zgorzelic pomoże mu, gdy życie młodzieńca będzie zagrożone.
Jagienka zaradna i uczynna, skłonna do pomocy, ma otwarte serce. To fakt, że Zbyszkowi pomaga także dlatego, że go kocha. Jednak może on liczyć na dziewczynę również wtedy, gdy Jagienka dowiaduje się, że Zbyszko jest zakochany w innej dziewczynie. Litość w jej sercu wzbudzi także obcy jej starzec – Jurand ze Spychowa – którego napotka podczas swojej podróży po śmierci ojca. Będzie się nim opiekować jak rodzona córka.
Czech Hlawa mówi o Jagience: „tacyście właśnie, jako anieli w niebiesiech”.
Zresztą i Danusia ma dobre serce. Gdy dowiaduje się o kłopotach Zbyszka i grożącej mu śmierci (wyrok za zaatakowanie krzyżackiego posła), bardzo je przeżywa i decyduje się oczywiście na pomoc młodzieńcowi. Dzięki staremu obyczajowi ratuje ukochanego rycerza dosłownie spod topora kata.
Obie bohaterki cechuje szczerość i spontaniczność uczuć. Jagienkę poznajemy, gdy serdecznie wita powracającego ojca. Nie wstydzi się swej radości, jest też serdeczna wobec Maćka i Zbyszka oraz obcego Juranda ze Spychowa. Gdy czytelnik poznaje Danusię, jest ona uosobieniem dziewczęcego wdzięku i dziecięcej spontaniczności: skacze z radości, nie każe się prosić o piosenki, cieszy się na widok swego rycerza, a gdy otrzymuje tajemniczy list od ojca wzywający ją do Spychowa, nie kryje łez i miłości do Zbyszka („To już wiesz, Zbyszku! Oj, żal mi tatusia, ale żal i ciebie, nieboże!”), nie waha się też wraz z narzeczonym prosić księżną Annę Danutę o szybki ślub bez obecności ojca.
Jagienka też nie jest powściągliwa, ale tylko wobec znajomych. Początkowo brak jej śmiałości, np. Zbyszko, którego nie widziała od dawna, przy pierwszym spotkaniu, peszy ją. Danusia jest inna, bo wychowana na dworze, nie pośród mazowieckich lasów, a zatem – mniej nieśmiała.
Obie bohaterki przechodzą metamorfozę, obie dojrzewają, choć w nieco inny sposób. Jagienka w ogóle wydaje się doroślejsza: zaradniejsza i praktyczniejsza, musi przecież bez matki wraz z ojcem prowadzić dom, a i potem, po jego śmierci, czuwać nad Zgorzelicami. Ulega też pierwszym namiętnościom, to ona na początku interesuje się Zbyszkiem i wykazuje w tym związku inicjatywę. Danuśka na dworze zdobywa raczej towarzyskie obycie niż gospodarskie umiejętności, a w miłości poddaje się porywom uczucia zachwyconego jej urodą rycerzyka.
Po metamorfozie Danusia przemienia się z dziecka w kochającą Zbyszka młodziutką kobietę, a Jagienka z półdzikiej, hożej, ubranej po męsku dziewczyny z lasów, o którą kłócą się sąsiedzi – w zjawiskowo piękną, elegancką damę, którą zachwycają się obcokrajowcy.
Porównajmy pierwszy opis Jagienki z lasu z Jagienką-dworką, przebywającą u księżnej w Płocku:
– Jagienka-li to, czyli może córka księstwa na Płocku?
Ale to była Jagienka Zychówna ze Zgorzelic, gdyż w chwili gdy oczy ich spotkały się, uśmiechnęła się do niego zarazem przyjaźnie i litościwie, a potem przybladła nieco i nakrywszy oczami powiekami stała w złotej przepasce na ciemnych włosach i w niezmiernym blasku swej piękności, wysoka, smutna i cudna, nie tylko do księżniczki, ale do prawdziwej królewny podobna. […]
Od tych kilku lat urosła znacznie, ale zmienił ją jednak nie tyle wzrost, ile powaga, której nie miała przedtem ani śladu. Dawniej, gdy w kożuszku i z liśćmi w roztarganych włosach ganiała na koniu po borach i lasach, można ją było poczytać bogdaj za urodziwą chłopiankę, teraz na pierwszy rzut oka widać w niej było dziewkę znacznego rodu i wielkiej krwi…
Nic dziwnego, że właśnie Jagienką zachwycił się cudzoziemski rycerz pan de Lorche, a z tak odmienioną sąsiadką nie potrafił bez skrępowania rozmawiać Zbyszko. Nic też dziwnego, że w końcu uległ urokom stałej w uczuciach i pięknej dziewczyny.
Jak zakończyć?
Porównaniem bohaterek
Danusię i Jagienkę łączy szlacheckie pochodzenie, uroda oraz to, że obie zostały wcześnie osierocone przez matki. Dzielą je jednak odmienne doświadczenia życiowe i usposobienie. Danusia pochodzi ze znakomitego rodu, Jagienka z mniej znanej szlachty. Jurandówna jest delikatna i dziewczęca, Zychówna uwielbia męskie zajęcia, dopiero potem staje się damą.
Obie na kartach książki przechodzą metamorfozę. Obie budzą sympatię i współczucie czytelnika – Danusię czeka smutny, tragiczny los, Jagienkę – szczęście, okupione jednak wcześniej łzami z powodu śmierci rodziców i nieodwzajemnionej miłości. To wzbudza sympatię i porusza czytelników.
Jak wzbogacić pracę?
Ogólnymi refleksjami o bohaterkach
- Sienkiewicz, szkicując dwie postacie kobiece w „Krzyżakach”, obszerniej i bardziej szczegółowo przedstawił Jagienkę ze Zgorzelic.
- Ujmuje ona czytelnika nie tylko swą urodą, ale także zaradnością i samodzielnością, stałością w uczuciach, wiernością, wrażliwością i optymizmem.
- Nawet kiedy jej Zbyszko znajduje inną, nie traci do niego sympatii, nie przyjmuje zalotów sąsiadów i… nie traci nadziei. Nie jest jednak zdolna do niskich uczuć, takich ja zazdrość: Juranda otacza troską jak ojca i szczerze modli się o bezpieczeństwo Zbyszka i Danuśki – rywalki. Jest dobra.
- To jedna z nielicznych Sienkiewiczowskich bohaterek, obdarzonych ogromnym temperamentem, namiętnością. Zawdzięczamy jej jedne z najpiękniejszych, choć niewinnych scen miłosnych w naszej literaturze (np. scena układania włosów Zbyszka).
- Na tle Jagienki Danuśka wypada blado – może to typ anielicy, a może po prostu ledwo naszkicowana postać, której psychiki nie pozwolił nam pisarz dogłębnie poznać.
I schemat charakterystyki porównawczej
1. Charakterystyka Danusi:
a) wygląd,
b) zachowanie, styl bycia,
c) cechy charakteru,
d) ocena.
2. Charakterystyka Jagienki:
a) wygląd,
b) zachowanie, styl bycia,
c) cechy charakteru,
d) ocena.
3. Podobieństwa i różnice między bohaterkami.
4. Ocena obu postaci.
II schemat charakterystyki porównawczej
1. Równoległa charakterystyka Danusi i Jagienki:
a) wygląd jednej i drugiej bohaterki – podobieństwa i różnice,
b) zachowanie – podobieństwa i różnice,
c) cechy charakteru – podobieństwa i różnice.
2. Zebranie najistotniejszych cech wspólnych i różnic.
3. Ocena obu postaci.
Jak wzbogacić pracę?
- cytatami z powieści zawierającymi ocenę narratora,
- wypowiedziami innych postaci na temat Danusi i Jagienki,
- wypowiedziami samych bohaterek,
- opiniami historyków literatury na temat Sienkiewiczowskich postaci kobiecych,
- własną oceną.
Zobacz: