Iliada na maturze

Matura pisemna

Giorgio de Chirico – Rozstanie Hektora z Andromachą

Zwróć uwagę na rozstanie Hektora z Andromachą

Może zostać przytoczona cała scena lub jej część. Dotyczy nośnego toposu literackiego – rozstania wojownika z ukochaną – bo wzywa go ojczyzna, wojna lub inna idea. Narzuca się zestawienie z Konradem Wallenrodem Adama Mickiewicza, nowelą Gloria victis, powieścią Nad Niemnem Elizy Orzeszkowej, losami Kolumbów, a nawet Ludźmi bezdomnymi Stefana Żeromskiego. Gdyby temat był analogicznie zbudowany do znanego już nam o literackich spotkaniach wrogów – to mógłby przyjąć następujący kształt:

• Rozstania kochanków. Prześledź uczucia i argumenty bohaterów przytoczonej sceny i porównaj z wybraną znaną Ci parą literacką.
• Szczęścia w rodzinie nie znalazł – bo go nie było w ojczyźnie. Porównaj sytuację obu par literackich: Hektora i Andromachy oraz Alfa i Aldony. Odwołaj się do przytoczonej sceny Iliady i znajomości lektury Adama Mickiewicza.
• Porównaj dwie sceny rozstania pożegnanie Hektora z Andromachą i scenę zerwania doktora Judyma z Joasią Podborską. Czym różnią się postawy bohaterów?
• Jak postrzega rolę kobiety autor antyczny, a jak Stefan Żeromski? Odpowiedz na podstawie przytoczonych fragmentów eposu i znajomości dzieła Stefana Żeromskiego.

Jak zdobędziesz punkty?

Dobrze czytaj tekst. Oto ważne fragmenty:

Zgubi cię twoja odwaga szalony! Ty nie masz litości
Ani nad dzieckiem nieletnim ani nade mną nieszczęsną,
Wkrótce już wdową po tobie. Bo cię zabiją Achaje,
kiedy cię wszyscy osaczą. A ja niech lepiej spoczywam
W ziemi niż ciebie utracę!

to słowa Andromachy, która usiłuje zatrzymać Hektora. Jest w jej słowach podziw – jej mąż w pojedynkę udaje się do wroga, jest do szaleństwa odważny. Jest tu rozpacz – Andromacha przewiduje śmierć Hektora, odwołuje się do uczuć ojcowskich. Jest też wyznanie miłości – ona nie chce bez niego żyć… Ta nuta brzmieć będzie w głosie wszystkich kochanek wszystkich epok, które będą żegnać swoich mężczyzn wyruszających na wojnę.

Myślę ja żono, o wszystkim, tak jak i ty. Ale wstyd by mi było
Trojan i pięknych Trojanek o powłóczystych ubiorach,
Gdybym tu w mieście pozostał, jak tchórz, z daleka od bitwy.
Mój duch mnie przed tym ocali, bo już przywykłem być dzielnym.
W pierwszych szeregach wśród Trojan o sławę walczyć zaszczytną….
(…)
Przy czym ból nie tak ciężki o losy Trojan przenika (…)
Jak o twą dolę, gdy ciebie ktoś z spiżozbrojnych Achajów
W pętach płaczącą powlecze w dzień utraconej wolności.

to słowa Hektora. Rozpoznajemy tu postawę mężczyzny, którego woła misja – musi prywatne szczęście poświęcić dla ojczyzny. Decydującą rolę odgrywa tu honor rycerza. Odpowiedzialność syna królewskiego za kraj. Odwaga – bo nie ma dla rycerza gorszej hańby niż być nazwanym tchórzem, Hektor właściwe nie ma wyboru. Ale przy tym zdradza, że w razie klęski najbardziej martwi się o los swojej żony. Ta wypowiedź najlepiej przywodzi na myśl słynny cytat z Konrada Wallenroda – „szczęścia w domu nie znalazł, bo go nie było w ojczyźnie”. Czy mógłby być szczęśliwy syn królewski Hektor w alkowie swojej żony, gdy wróg atakuje miasto? Nie.

Tak powiedział jej Hektor i chciał w ramiona wziąć syna,
Ale cofnęło się dziecko z krzykiem do piersi piastunki
w pięknej przepasce, widokiem drogiego ojca strwożone.
Blask spiżu przeraził synka, grzebień z końskimi kitami
rozechwianymi ponad nim straszliwie na hełmu szczycie.
zaśmiał się ojciec kochany, zaśmiała się matka czcigodna.
Hektor przesławny natychmiast hełm ciężki zsunął z swej głowy
i obok złożył na ziemi, jaskrawym lśniący połyskiem.
potem wziął synka drogiego, całował, tulił w ramionach

To bardzo ważny fragment. Rycerz budzący postrach zdejmuje hełm, by nie straszyć dziecka. Wojownik poważny – śmieje się z żoną i tuli dziecko. Podniosłą. wręcz tragiczną atmosferę rozpaczy przełamuje śmiech rodziców nad synkiem, poczucie porozumienia. Wzruszająca scena – i dowodząca wielkiego humanizmu starożytnych. Hektor tutaj – to kochany ojciec, który musi pozostawić swoją rodzinę i odejść, by zginąć w walce, mąż już tęskniący za swoją żoną – choć przy tym pomnikowy rycerz.

Wracaj do domu i sama zajmij się swymi pracami –
Tkactwem, przędzeniem, i czuwaj nad służebnymi, by także
trud swój pełniły. Mężczyznom pozostaw troskę o wojnę.
Wszystkim zrodzonym w Ilionie, a mnie z nich wszystkich najbardziej

Ostatnie słowa Hektora do żony. Może nie w smak współczesnym kobietom – ale pokazują jak starożytni postrzegali obowiązki i rolę kobiety. Gdy mąż walczy, ona zajmuje się gospodarstwem, jej zajęcia to tkactwo, przędzenie wełny, opieka nad dzieckiem. Wojna to męska rzecz, kobieta musi czekać na męża. Może to niemodny dziś model, ale w literaturze będzie często powracał. Czekała w domu na Odyseusza Penelopa, czekała Oda na narzeczonego Rolanda, musiała w domu pozostać Andrzejowa Korczyńska, gdy mąż poszedł do powstania. Często przyszło im potem przywdziać wdowi welon i żałobę. Dlatego Andromacha

szła odwracając wciąż głowę za nim i łzy wylewała”…
Bo i jej w udziale przypadnie los wdowy. Lecz Hektor powiedział jej też
“mnie najbardziej spośród mężczyzn miasta pozostaw wojnę

– to wskazuje na jego pozycję w tej społeczności.

PUNKTY – MAPA MYŚLI

Pamiętać o typach literackich – topos rycerza, topos rozdzielonych kochanków, żony czekającej na męża.
Przy zestawieniach uwzględnić różnicę

• Hektor – Wallenrod – sprawa honoru. Odwaga i honor to bezwzględne cechy Hektora. Wallenrod – traci honor, musi działać w ukryciu.

• Hektor – Judym – inna misja: tu rycerska, tu społeczna. Inne postrzeganie roli kobiety przy boku mężczyzny. Hektor pozostawia żonie domowe ognisko, rodzina zajmuje w jego hierarchii wartości bardzo ważne miejsce. Judym obawia się, że rodzina będzie przeszkodą w pełnieniu misji.

• Hektor – powstańcy polscy. Podobny heroizm. Największe podobieństwo. Aby walczyć o wolność kraju, pozostawiają żony i rodziny.

Punkty za dodatkowe walory

• Obejrzyj obraz Chirico. Nie obawiaj się przywołać takiego skojarzenia. Wpleć to w pracę – na przykład pisząc o żalu wyrażanym przez Andromachę: przejmująco oddał uczucie bohaterki Chirico, choć użył innych środków wyrazu. Postacie na jego obrazie, podobne do siebie, zunifikowane, sprowadzone do dziwnej symbolicznej formy – poruszają odbiorcę siłą uczucia. Oddaje ją gest, wyraz twarzy. Rozpacz rozstania, którą stworzył Homer, mistrzowsko przeniósł na płótno dwudziestowieczny artysta.

• Nawiąż do prawdziwej biografii. Nie wiemy, jak żegnał się z żoną Krzysztof Kamil Baczyński. Bohaterowie XX wieku oboje szli do powstania. Lecz gdy poeta zginął, jego żona zginęła także, po kilku dniach. Podobno wiedziała już o śmierci męża.

• Przywołaj wzniosłą scenę pogrzebu Wołodyjowskiego i rozpaczy Basi – jego żony. Przypomnij, że gdy Mały Rycerz żegna się z Baśką, uspokajał jej rozpacz słowami „Nic to! Baśka, Nic to!”.

• Przywołaj obraz Grottgera – Pożegnanie powstańca. Jest realistycznym płótnem z epoki romantyzmu. Ale klimat rozstania – ten sam co w eposie Homera.

Zobacz:

Iliada Homera

https://aleklasa.pl/liceum/c155-powtorka-z-epok-literackich/c156-antyk/iliada-homera

https://aleklasa.pl/liceum/c111-jak-odpowiadac-z-polskiego/antyk/c408-antyk-3/z-jakiego-mitu-wywodzi-sie-iliada-i-jakich-wydarzen-dotyczy

https://aleklasa.pl/liceum/c155-powtorka-z-epok-literackich/c156-antyk/iliada-przyklady-rycerza-starozytnego