Temat wypracowania maturalnego często odnosi się do postaci występującej w przytoczonym fragmencie. I byłby lubiany, gdyby nie straszące polecenia typu „określ kreację”, „prześledź proces degradacji”. Tymczasem chodzi o proste sprawy.
Polecenia z tematu
KREACJA
O co chodzi?
- Pytają, w jaki sposób została przedstawiona postać. Jakimi metodami ją przedstawiono i jako kogo – innymi słowy, na kogo ją wykreowano.
Zadaj pytanie
- W jaki sposób jest opisana – wygląd, zachowanie, czy wzbudza emocje?
- W jakim czasie się pojawia?
- W jakiej sytuacji się pojawia – jaka atmosfera temu towarzyszy?
- Czy odgrywa jakąś szczególną rolę – wodza, niewolnika, kochanka, zbrodniarza?
- Jaki jest: słaby, silny, mądry, zły, dobry?
Przykład:
Niech będzie Wernyhora z Wesela.
- Przybywa na siwym koniu, jako Pan – Dziad z lirą.
- Pojawia się o północy – wzbudza lęk, szacunek, zapał do walki.
- Pojawia się na weselu, by porwać lud do powstania.
- Odgrywa rolę wodza, legendarnego mocarza, autorytetu.
- Jest dumny, wzniosły, władczy jak przywódca.
ZANALIZUJ EMOCJE
O co chodzi?
Chcą, abyś opisał stan emocjonalny bohatera, który zaobserwowałeś we fragmencie. Albo postawę lub poglądy, jakie tu głosi.
Zadaj pytanie
- Gdzie to się dzieje, w jakiej atmosferze?
- Jak zachowuje się postać?
- Co mówi – po kolei?
- Czy zmienia się w trakcie sceny, czy prezentuje niezmienną postawę?
- Wypunktuj emocje lub poglądy.
- Nazwij je.
Przykład:
Niech będzie Gustaw z IV części Dziadów i jego emocje.
- Noc dziadów w domu księdza.
- Dziwne zachowanie – jak obłąkany.
- Mówi o nieszczęśliwej miłości, zgubnych lekturach romantycznych, naturze kobiet, miłości jako cierpieniu.
- Zmienia tematy, nasilenie stanu (płacze, szydzi, ironizuje), ale postawa wrażliwego, opanowanego uczuciem romantyka nie ulega zmianie.
- Jest romantycznym kochankiem, intensywnie przeżywa uczucie, nadwrażliwy, szalony, emocjonalny.
ZAOBSERWUJ PROCES PRZEMIANY
O co chodzi?
Skup się na zmianach, jakim ulega bohater, porównaj różne etapy jego życia.
Zadaj pytanie
- Kim jest postać w punkcie wyjścia – i jaka jest?
- Co powoduje przemianę?
- Jakie są znamiona zmiany?
- Czy przemiana jest pozytywna czy negatywna?
- Czy ta przemiana coś znaczy?
Przykład:
Niech to będzie Makbet
- Na początku rycerz wierny królowi.
- Żądza władzy i przepowiednia czarownic.
- Zabójstwo, pycha, lęk przed ujawnieniem zbrodni, następne mordy.
- Jest to proces degradacji moralnej.
- Przemiana rycerza w zbrodniarza pokazuje siłę zła i negatywne skutki zbrodni.
Ważne pytania przy temacie o bohaterze
- Czy jesteś postacią pierwszoplanową, poboczną, czy epizodyczną?
- Czy reprezentujesz typ, czy postać silnie zindywidualizowaną?
- Czy jesteś dynamiczna czy statyczna (zmieniasz się w toku akcji, czy nie)?
- Jaki masz wpływ na akcję – jesteś aktywna czy pasywna?
- Jaki jest stosunek autora do Ciebie? Czyli jesteś pozytywny, negatywny, czy jesteś głosem autora, jego porte parole?
- Jak mówisz: czytam dialog, monolog czy opis?
- Jak jesteś scharakteryzowany: bezpośrednio czy pośrednio – poznaję Cię po czynach?
Zobacz: