AKADEMIA MATURALNA
TESTUJ SIĘ – zestaw ćwiczeń do testu
Zadanie 12
O obcości, fragmenty rozmowy z Jerzym Pilchem
Zostawmy na chwilę problem wyobcowania pisarza i zapytajmy o obcość Jerzego Pilcha. W ostatniej książce “Pod Mocnym Aniołem” po raz pierwszy w Pańskiej prozie pojawia się tak serio potraktowana miłość. Miłość jest uczuciem, za sprawą którego jesteśmy zdolni przekroczyć obcość?
Książka Pod Mocnym Aniołem, tylko tak ostrożnie mogę na to pytanie odpowiadać, jest opowieścią o nałogu. O miłości bowiem da się powiedzieć różne rzeczy, ale na pewno nie to, że jest to stan trzeźwości, zwłaszcza jeśli jest to miłość w fazie ekstatycznej. Zapisałem stan upojenia miłosnego. Mój bohater popada z nietrzeźwości alkoholowej w nietrzeźwość miłosną.
Miłość jest nałogiem?
Nie, ale ma wszelkie objawy nałogu. Jest uzależnieniem. Poza tym nie będę podawał nazwisk, ale znam przypadki osób, dla których miłość jest także nałogiem. Są postacie, które w ciągi miłosne wchodzą notorycznie. Miewają miłosne wpadki, urwane filmy, kace, zatrucia, konieczne bywają miłosne detoksy. Ale to już inne sprawy. (…)
Mówiliśmy na początku naszej rozmowy o wywyższaniu się artysty. Pisarz ma moc kreatora, powołuje świat do istnienia. Pytanie, czy tworząc własną rzeczywistość, bierze cichy rewanż na świecie, który go wyrzuca na margines?
Nie mogę powiedzieć, że świadomie siadam nad kartką papieru, by dokonać pomsty na świecie. Instynkt zemsty nie występuje nawet wówczas, gdy piszę jadowitą polemikę. Chcę po prostu napisać dobry tekst. Natomiast w planie podświadomym jest wielce prawdopodobne, że pisanie jest wymierzaniem kary widzialnemu światu.
Kiedy czyta się Pańską prozę, ma się wrażenie, że emanuje z niej przyjemność, jaką miał pisarz, układając wyrazy, budując zdania. Czy czerpie Pan radość z frazowania?
Niezręcznie mi o tym mówić, ale to się zdarza. Przyjemność odczuwam wtedy, gdy zapisuję frazę, która jeszcze pięć minut wcześniej nie przyszłaby mi do głowy. Moment czystej iluminacji, podczas którego z pióra spływa zdanie zaskakujące dla mnie samego jest bardzo intensywny. Ale jest on rzadki i zawsze poprzedzony upiorną monotonią.
Czyli w pisaniu najbardziej pociągająca jest tajemnica?
W tym zawodzie nie ma nic pociągającego. Co może być interesującego w codziennym siadaniu za biurkiem, w poprawianiu zdań, a nawet w liczeniu na sukcesy, które są tak niepewne, że nie ma co na nie liczyć? Dlatego warto czekać na moment olśnienia, na zdanie, które, jakby powiedział Czesław Miłosz, podyktował nam daimonion. Ale z kolei uznać to za cel, sedno literatury, też się nie da, bo te zdania podszepnięte przez, powiedzmy, boga literatury, nie zawsze są istotą tekstu. Często ważniejsze okazują się frazy wypracowane w pocie czoła.
(źródło: Jerzy Pilch: O obcości, w: Rozmowy na nowy wiek 2, prowadzą Katarzyna Janowska i Piotr Mucharski, Kraków 2003)
Zadanie 1.
Czym jest, według Jerzego Pilcha, miłość? Zwróć uwagę na język, jakim posługuje się Pilch opowiadając o tym uczuciu.
Odpowiedź:
Jerzy Pilch nazywa miłość uzależnieniem, porównuje ją do nałogu. Stan upojenia miłosnego ma według autora Pod Mocnym Aniołem wszelkie znamiona nietrzeźwości alkoholowej. Opowiadając o miłości Jerzy Pilch używa specyficznych sformułowań, np. ciągi, urwane filmy, kace – w potocznej polszczyźnie wyrażenia te występują na ogół w rozmowach o ekscesach alkoholowych.
Komentarz:
Pytanie było raczej proste. Jak głosi znana maksyma: “Miłość niejedno ma imię”. Może być platoniczna, romantyczna, namiętna, szalona… Żeby dobrze wykonać to zadanie, wystarczyło uważnie wczytać się w tekst i zastanowić się, co chce przekazać czytelnikom Jerzy Pilch. Jeden z często popełnianych przez licealistów (i, swoją drogą, bardzo niemądrych) błędów polega na tym, że zamiast poglądów postaci występujących w tekstach źródłowych przedstawiają swoje własne…
Zadanie 2.
Pisarz jest czasem wyobrażany jako kreator, niemal równy Bogu, tworzący nowy, alternatywny w stosunku do rzeczywistości, świat. Wymień dwa utwory literackie, w których obecny jest motyw twórcy-kreatora.
Odpowiedź:
- Adam Mickiewicz, Wielka Improwizacja z III części Dziadów
- Wisława Szymborska, Radość pisania
Komentarz:
Każdy poeta, pisarz czy malarz tworzy za pomocą swoich dzieł własny świat, mniej lub bardziej podobny do tego, który otacza nas na co dzień. Ty zostałeś poproszony o wymienienie (tylko dwóch) utworów, w których postać artysty-kreatora pojawia się bezpośrednio. Przypominam, że, jeżeli chodzi o literaturę polską, duma artysty jako kreatora bierze swój początek w renesansie, warto przypomnieć znany utwór Jana Kochanowskiego Muza.
Zadanie 3.
Krótko wyjaśnij znaczenie sformułowania “jadowita polemika”.
Odpowiedź:
“Jadowita polemika” to inaczej, ostra, pełna złośliwości dyskusja, prowadzona na przykład na łamach prasy.
Komentarz:
Bogactwo naszego ojczystego języka trzeba sobie uświadamiać ciągle na nowo. Im bogatszy będzie twój słownik, tym więcej będziesz mógł powiedzieć. I tym atrakcyjniejsze będą twoje wypowiedzi.
Zadanie 4.
Jak Pilch przedstawia zawód pisarza?
Odpowiedź:
Pisarz to według Pilcha ktoś, kto ma jakby dwie natury. Z jednej strony jest to zwykły, szary człowiek, który, tak jak inni, spędza dnie na żmudnej, monotonnej pracy – w tym konkretnym wypadku polegającej na “siedzeniu przy biurku i poprawianiu zdań”. Z drugiej – pisarzowi zdarzają się nagłe olśnienia, kiedy to spod pióra wypływają zdania tak piękne, jakby podyktował je sam “bóg literatury”. Na zawód pisarza składa się więc żmudna praca w pocie czoła i chwile niesamowitej przyjemności. Z jednej strony pisarz jest zwykłym śmiertelnikiem, z drugiej, wydaje się jednak być kimś więcej niż zwykły śmiertelnik.
Komentarz:
Zastanów się, czy postawa Jerzego Pilcha, który mówi, że zawód pisarza “nie ma w sobie nic pociągającego”, skarżącego się na “upiorną monotonię”, której doświadcza artysta, nie ma w sobie czegoś sztucznego. Czy nie jest to kamuflowanie prawdziwych poglądów, fałszywa pokora, kokietowanie czytelnika? Zwłaszcza, że zaraz potem Pilch mówi o daimonionie, który podszeptuje zdania pisarzowi…
Zadanie 5.
Podaj synonim wyrazu iluminacja (w znaczeniu, w którym użył go Jerzy Pilch).
Odpowiedź:
iluminacja – olśnienie
Komentarz:
Tych ćwiczeń nigdy za wiele. Zwłaszcza, że maturzystom często mylą się znaczenia słów obcego pochodzenia. Nie zapominaj o przydatności słownika synonimów lub słownika wyrazów bliskoznacznych!
Zadanie 6.
Wymień kilka utworów Jerzego Pilcha.
Odpowiedź:
Jerzy Pilch to powieściopisarz i felietonista. W 2001 roku został laureatem Nagrody Literackiej NIKE za powieść Pod Mocnym Aniołem. Jest również autorem zbiorów felietonów: Rozpacz z powodu utraty furmanki, Bezpowrotnie utracona leworęczność, Upadek człowieka pod Dworcem Centralnym oraz powieści Spis cudzołożnic.
Komentarz:
Oczywiście, nikt od Was nie wymaga świetnego orientowania się w najnowszej literaturze. Warto jednak pamiętać, że literatura to nie tylko obowiązkowe szkolne lektury sprzed stu (albo i więcej) lat. No i czasem sięgnąć po jakąś książkę, która jeszcze nie zdążyła znaleźć się w tym kanonie lektur…
Zobacz: