Narodziny ruchu ludowego i jego funkcjonowanie do roku 1918

Nie było przypadkiem, iż w Galicji najszybciej uformował się ruch ludowy, pełniący rolę reprezentacji politycznej chłopów. Sprzyjały temu warunki, takie jak: silne tradycje konfliktu między wsią a dworem (rabacja 1846 roku), rozdrobnienie gospodarstw obok istniejących latyfundiów, nierozstrzygnięte do końca kwestie serwitutów oraz legalne możliwości walki politycznej. Przez długi czas niewykształconymi, nieuświadomionymi chłopami manipulowali konserwatyści oraz hierarchiczny kler. Krzywdziła ich też ordynacja wyborcza oparta na systemie kurialnym. Przełomem stała się działalność księdza Stanisława Stojałowskiego