Recenzja powieści
Kompozycja
1. Jak oceniam typ narracji?
- Czy jest tradycyjny, „przezroczysty”, bezpośrednio wprowadza odbiorcę w świat przedstawiony, czy też wyczuwa się poglądy autora?
- A może jest to narracja nowatorska – np. narrator = bohater, posługuje się mową potoczną, mówi o wszystkim „od siebie”.
2. Jak kształtuje się fabuła powieści?
- Czy „wciąga”, powoduje zainteresowanie czytelnika, jest wartka, pełna napięcia?
- A może jest to akcja ułożona niechronologicznie, przedstawione wydarzenia następują po sobie nie po kolei – wówczas np. autor eksponuje swoje komentarze lub psychikę postaci?
- Może być też, że akcja przypomina sen, koszmarne wizje lub brak jest powiązań przyczynowo-skutkowych.
- Może jest to retrospekcja?
- Może być też, że wydarzenia powieści odbiegają od realiów naszej rzeczywistości – są fantastyczne, nierealne, wizyjne.
Poprzez takie właśnie zabiegi wzrasta atrakcyjność powieści! Warto zauważyć ten fakt i obdarzyć pochwałą rozmaite przekształcenia w fabule.
3. Oceńmy postacie
Uwaga! Ta ocena nie dotyczy tyle czynów bohatera (zbrodniarz czy nie), lecz ukształtowania postaci literackiej.
- Czy są to postacie czarno-białe, schematyczne, sztuczne? Czy przeciwnie – są naturalne, pełne życia, łatwo się z nimi utożsamić?
- Może są pozbawione cech indywidualnych, reprezentują jakiś typ bohatera?
- Czy jest to bohater romantyczny, realistyczny, a może postać komiczna?
- Czy którakolwiek konstrukcja przypada Ci do gustu bardziej lub mniej?
- Która z kolei wydaje się bardziej nowatorska, która niesie więcej znaczeń, która jest pretekstem,
- by przeprowadzić analizę psychiki człowieka?
Spostrzeżenia i oceny tego typu są istotnym elementem recenzji.
4. Opinie na temat świata przedstawionego
Świat przedstawiony to świat powieści. Kraina, która istnieje w ramach każdej książki. Realia, wśród których egzystują bohaterowie, czasy, w których pisarz umiejscowił akcję. Świat przedstawiony może być bardzo szczegółowo, panoramicznie opisany lub schematycznie, bez realizmu szczegółów.
Może to być świat nam współczesny lub przeszłość (powieść historyczna) lub nawet przyszłość (powieść fantastyczna). Należałoby zdradzić swój stosunek do świata przedstawionego powieści.
- Czy jest to przestrzeń, która jest w stanie zainteresować czytelnika?
- Może przyciąga swoją egzotyką lub właśnie wiernym odzwierciedleniem rzeczywistości?
- Czy czytelnik chętnie wtapia się w ten świat, czy też zachowuje dystans?
- Czy świat przedstawiony w powieści jest lustrem jakiegoś świata rzeczywistego, czy jest abstrakcją, specjalnie zorganizowaną krainą, która ma służyć za pretekst do prezentacji takich czy innych praw?
- I jeszcze jedno pytanie: jak ma się narrator do świata przedstawionego utworu – czy jest postawiony obok, zdystansowany, czy należy do powieściowej czasoprzestrzeni – jest to np. jeden z bohaterów, czy może jest kilku narratorów, a każdy z nich przedstawia inny wycinek rzeczywistości?
5. Język powieści
- To znaczy – język narratora (może posługiwać się piękną polszczyzną, opisywać coś prozą poetycką, może zaś zbliżać się do mowy potocznej, używać prostego, surowego języka, jego mowa może być poddana dialektyzacji albo archaizacji).
- To znaczy też – język postaci.
- Czy mówią językiem podobnym czy zindywidualizowanym?
- Czy wypowiedź postaci stanowi zarazem ich autocharakterystykę – zdradza ich pochodzenie, światopogląd, przynależność społeczną?
- Czy w powieści występuje dużo dialogów czy przeważa opis wypowiedzi?
- Można także wyznać, czy język powieści wydaje się nam komunikatywny, czytelny, piękny,
- zrozumiały, czy raczej hermetyczny, niezrozumiały, trudny?
6. Przesłanie
Ocenie poddaje się zawsze przesłanie utworu, wartości, jakie niesie ze sobą dzieło literackie. Postaw proste pytanie: dlaczego tę książkę czyta się tak chętnie, czemu jest ogólnie ceniona, zdobywa czytelników, została wprowadzona do kanonu lektur? Ułatwiłoby sprawę, gdyby książka, którą omawiamy, była rzeczywiście jedną z ulubionych lektur, lecz to nie zawsze zdarza się przy pozycjach z zakresu szkolnych propozycji.
Zatem:
Dlaczego książka może być cenna, jeśli bierzemy pod uwagę jej zawartość?
- ze względu na wartką akcję, prezentację nieznanego świata, ciekawych postaci (spełnia cele rozrywkowe i informacyjne),
- ze względu na piękno języka, wspaniałych opisów (przynosi doznania estetyczne),
- ze względu na pouczenia i nauki, które głosi (wówczas spełnia cel edukacyjny),
- ze względu na prawdy, spostrzeżenia o świecie i człowieku, wartości moralne (wówczas porusza czytelnika, prowokuje do szukania odpowiedzi, pomaga kształtować poglądy),
- ze względu na wrażenie, które czyni na swoim odbiorcy. Powieść oddziałuje różnymi sposobami na czytelników. Może to być zagadkowa, sensacyjna akcja, opisy drastyczne, egzotyczne, artystyczne, prawda o świecie takim jak nasz, podobieństwo losów postaci do naszego życia, itd. (wzruszenie, zaskoczenie, zadziwienie, informacja itd.).
Przy ocenach kompozycji i przesłania powieści, należy wziąć pod uwagę także własne upodobania literackie i doświadczenie czytelnicze. Masz prawo lubić dany typ prozy i porównać ją z książkami, które czytałeś, lub go nie lubić.
Zobacz:
https://aleklasa.pl/gimnazjum/c268-prace-pisemne/c312-formy-wypracowan/12-recenzja
https://aleklasa.pl/gimnazjum/c268-prace-pisemne/c312-formy-wypracowan/recenzja-2
https://aleklasa.pl/gimnazjum/c268-prace-pisemne/c312-formy-wypracowan/26-plan
https://aleklasa.pl/gimnazjum/c268-prace-pisemne/c312-formy-wypracowan/24-opowiadanie
https://aleklasa.pl/gimnazjum/c268-prace-pisemne/c312-formy-wypracowan/26-streszczenie