Pieśń XXV z Ksiąg wtórych, nazywaną Hymnem do Boga, krytycy literatury nazwali deklaracją renesansowego optymizmu – udowodnij, że mieli rację.
Do takiego tematu bardzo dobra będzie forma rozprawki. Można to rozpoznać choćby po typowo rozprawkowym rozkaźniku „udowodnij”. Rozprawka to forma lekka, łatwa i (w miarę…) przyjemna, ale łatwo popaść w schemat. Pozwól sobie na trochę luzu – zacytuj, postaw pytanie retoryczne itd.
Pieśń XXV Jana Kochanowskiego
Ten hymn to jedna z najpiękniejszych modlitw dziękczynnych, jakie kiedykolwiek napisano. Można go porównać z Pieśnią słoneczną świętego Franciszka. Człowiek żyjący we wspaniałym, idealnym świecie, jest szczęśliwy. Bóg, z miłości do ludzi, stworzył świat pełen ładu i harmonii, w którym człowiek, wciąż czując namacalną opiekę Boga, jest bezpieczny.
Za wszystkie dary człowiek powinien być Bogu wdzięczny, pełen pokory, oddania i przywiązania.
Liczy się nie tylko treść, ale i budowa tego hymnu
- Hymn ma spójną budowę. Bezpośrednie zwroty do adresata – Boga otwierają i zamykają wiersz, tworząc klamrę kompozycyjną. Wewnątrz klamry znajduje się pięć zwrotek będących wyliczeniem dobroci i wszechmocy Boga. Człowiek modlący się nie boi się swego Stwórcy – zwraca się do Boga wprost („ty” liryczne) „Panie”, „Ty”, „Tyś”. Jest On dla człowieka dobroczyńcą, twórcą i kreatorem, który stworzył dla niego wspaniały świat.
- Świat jest uporządkowany, harmonijny, możemy dostrzec w nim równowagę: „biały dzień, a noc ciemna swoje czasy znają”.
- Jest także piękny – „Tyś niebo zbudował, I złotymi gwiazdami ślicznieś uhaftował”.
- Jest także ogromny i różnorodny, a to, co się w nim dzieje, ma charakter cykliczny – daje pewność i gwarancję, że tak było od wieków i tak nadal będzie. Zbudowany został nie przez przypadek, lecz w określonym celu. Bóg starał się, aby wszystko, co stworzył, było dobre.
W takim świecie człowiek czuje się szczęśliwy – otaczany miłością, łaską Boga może tylko dziękować Mu i chwalić Go. Taka była renesansowa logika i prawo.
Spróbuj powiązać budowę wiersza z jego treścią
- Tak jak świat jest spokojny i szczęśliwy, tak też budowa wiersza oddaje ten klimat.
- Utwór zbudowany jest w większości ze zdań oznajmujących, rozwiniętych, a koniec zdania pokrywa się z końcem wersu – co podkreśla ład i harmonię (przerzutnie zakłócałyby spokój i harmonię wiersza).
- Pytania retoryczne skierowane do Boga na początku wiersza i wykrzyknienia na końcu są wyrazem emocji i powodują, że wiersz nabiera dostojeństwa i patosu.
- Wersy są długie, 13-zgłoskowe, ze średniówką po siódmej sylabie. Jest to wiersz sylabiczny, rozlewny, piękny – nazwany później wierszem polskim.
- Możemy śmiało powiedzieć, że jest on wzorem klasycznego piękna – harmonii, umiaru, spokoju i dostojeństwa.
Nie zapomnij o powiązaniach
- Hymnem pochwalnym na cześć Boga są także Kwiatki świętego Franciszka z Asyżu, a szczególnie fragment zatytułowany Pochwała stworzenia, którą wyśpiewał św. Franciszek złożony chorobą u św. Damiana. Za stworzenie wspaniałego, harmonijnego świata dziękował Bogu święty Franciszek w Pieśni słonecznej.
- Filozofię harmonijną głosił średniowieczny filozof, święty Tomasz (tomizm). Uważał on, że Bóg stworzył wspaniały świat, w którym każdy ma swoje miejsce (drabina bytów).
Szukaj skojarzeń:
- Neoplatonizm renesansowy – myśliciele renesansowi z nauki Platona wzięli ideę boskiej jedności, z której powstało wszystko. Dlatego też pokój, zgoda, jedność powinny cechować wszystkie sfery ludzkiej działalności. Stąd też traktowanie świata jako doskonałego dzieła sztuki, które cechuje niezwykły ład, prostota i harmonia.
- Deus artifex (Bóg artysta) – tak nazywali Boga myśliciele renesansu. Według nich był On pierwszym na świecie artystą a stworzony przez Niego świat pierwszym doskonałym dziełem sztuki. Dzięki temu artyści zostali nobilitowani w renesansie, byli oni przecież naśladowcami samego Stwórcy.
Boga jako artystę przedstawia Giovanni Pico della Mirandola w Mowie o godności człowieka.
Zapamiętaj!
Hymn to uroczysta, podniosła pieśń sławiąca Boga, bohaterskie czyny lub jakieś powszechnie uznane wartości – ojczyznę, wolność, odwagę.
Zobacz:
Jaką filozofię zawarł Jan Kochanowski w pieśniach i fraszkach?
Postawa światopoglądowa Kochanowskiego w Pieśniach a myśl antyczna i chrześcijańska
Jaką filozofię zawarł Jan Kochanowski w pieśniach i fraszkach?