Ojciec Goriot to dzieło bardzo bogate w różnorodne wątki i motywy, do wykorzystania w olbrzymiej ilości tematów, a przede wszystkim:
• kariera
• stopniowa demoralizacja, zepsucie
• obyczajowość
• moralność
• skąpiec
• ojciec
• córka
• rodzina
• kobieta
• miasto
Kariera
Przykład tematu
Awans społeczny w czasach kapitalizmu. Odwołaj się do wybranych przykładów literackich.
Podpowiadamy
Przykładów szukaj przede wszystkim w prozie XIX i XX wieku. To czas upadku feudalizmu, narodzin gospodarki kapitalistycznej i tym samym okres zawrotnych karier. W literaturze pojawia się cała galeria bohaterów bardzo przedsiębiorczych, dążących do zbijania wielkich fortun a jednocześnie uzyskania wyższej pozycji towarzyskiej. Znajdziesz ich chociażby w Ziemi obiecanej Reymonta, prozie Żeromskiego, Lalce Prusa, Granicy Nałkowskiej, Zbrodni i karze Dostojewskiego i… Ojcu Goriot Balzaka. Porównaj ze sobą trzy, cztery postacie, ukazując przykłady zarówno negatywne, jak i pozytywne. Tych drugich z pewnością jest znacznie mniej, ale przykład Wokulskiego czy doktora Judyma udowadnia, że awans społeczny nie zawsze musi oznaczać pogoń za pieniądzem, egoizm, demoralizację i tym podobne skutki.
- W Twojej pracy nie może zabraknąć Ojca Goriot, tym bardziej że jest to książka ukazująca wczesną fazę narodzin kapitalizmu. Możesz ją wykorzystać na początku prezentacji, dobierając utwory według klucza chronologicznego tak, by pokazać motyw awansu społecznego w różnych fazach rozwoju gospodarki kapitalistycznej. Będzie to dobra podstawa dla formułowania końcowych wniosków.
- Zauważ: podstawową cechą Balzakowskich postaci jest ich nieustanne dążenie do kariery, przebicia się do warstwy wyższej lub przynajmniej, w ostateczności, utrzymania dotychczasowej pozycji. Bohaterowie Balzaka są zachłanni i drapieżni. Zrobią wszystko, by wspiąć się wyżej – by mieć i znaczyć więcej. Dowodem – postępowanie Rastignaca.
- Zwróć uwagę, że hierarchia społeczna w ujęciu Balzaka jest niezwykle sztywna, rygorystyczna – i zawsze dokładnie wiadomo, kto w jakim jej punkcie się znajduje i jak wyglądają jego widoki na osiągnięcie kolejnego szczebla drabiny. Na drodze awansu społecznego istnieje wszakże pewien próg niezwykle trudny do przekroczenia. Chodzi o szlachetne urodzenie, tytuł, który tylko nielicznym pozwala wchodzić na najwyżej notowane paryskie salony. Inni, choćby mieli miliony, mogą o tym tylko marzyć. Chyba że… odpowiednio wydadzą za mąż swoje córki. Jak jednak widać na przykładzie starego Goriota, i na takiej inwestycji można się przeliczyć…
- Podkreśl wyraźnie rolę, jaką w Balzakowskiej wizji stosunków społecznych odgrywają finanse. Zauważ – autor Ojca Goriot z obsesyjnym wręcz upodobaniem wymienia konkretne sumy pieniędzy. Opisując bohatera, nigdy nie zapomni wspomnieć, ile wynoszą jego dochody, a pisząc o jakimś przedmiocie, dodaje, ile kosztował. Boy-Żeleński określa nawet pisarza jako poetę pieniądza, który pokazuje, w jaki sposób żądza posiadania kształtuje ludzkie losy. Zawód, znajomości, romanse – wszystko podporządkowane jest chęci wzbogacenia się, a tym samym wzniesienia na drabinie społecznej.
Miasto
Przykład tematu prezentacji
Miasta w prozie wielkiego realizmu. Omów, odwołując się do literatury XIX wieku.
Podpowiadamy
Temat konkretny, a jednocześnie zawężony do przykładów tylko XIX-wiecznych. Ciekawym pomysłem na prezentację byłoby na przykład pokazanie obrazu trzech wielkich stolic europejskich: Paryża, Londynu i Warszawy.
- Paryż utrwalony w książkach Balzaka, a potem Zoli to miasto teatrów, oper, dam i dandysów wydających fortuny na nocne życie – i wciąż spalających się w zdobywaniu pieniędzy. Paryż praczek, prostytutek i złodziei, Paryż arystokracji i mieszczaństwa. Tutaj znajdziesz miejsce na wykorzystanie Ojca Goriot. Zwróć uwagę: Paryż Balzakowski jest miastem pełnym kontrastów. Autor zestawia ze sobą dwie różne przestrzenie – Dzielnicę Łacińską z dzielnicą Faubourg Saint-Germain. Znakiem tej pierwszej jest nędzny pensjonat pani Vauquer, ucieleśniającej drobnomieszczańskie gusta i upodobania, symbolem Saint-Germain jest okazała rezydencja hrabiny de Beauséant. Skrupulatny, pełen detali opis obu tych miejsc jest nie tylko tłem rozgrywających się wydarzeń, lecz także charakteryzuje środowiska ówczesnej stolicy Francji takie, jak dawna arystokracja i ta świeżo powstała wskutek nadawania tytułów za finansowanie dworu, zasługi wojenne czy poprzez małżeństwo z arystokratą za cenę wniesienia wielkiego posagu jak w przypadku córek Goriota. Inne warstwy to zubożała szlachta, bogata burżuazja, drobnomieszczaństwo i ci wyrzuceni poza nawias społeczeństwa jak Vautrin.
- Londyn z powieści Dickensa jest miastem otulonym mgłą, pełnym kontrastów reprezentujących dobro i zło, bogactwo i biedę. To Londyn pełen szumowin w rodzaju Żyda Fagina, wyłaniających się z mgły zabójców, złodziei, intrygantów, a także miasto „rycerzy w melonikach”, czyli Dickensowskich bohaterów pozytywnych, którzy podejmują walkę ze złem. Dorożki, kapelusze, redingoty dżentelmenów – taka jest stolica Anglii wiktoriańskiej, której piewcą został Karol Dickens.
- Warszawa z Lalki Bolesława Prusa. Dickens wędrował przez Picadilly, przez East End, a Prus przez Krakowskie Przedmieście, Łazienki, Powiśle, pokazał tor wyścigowy i bal w Resursie Kupieckiej. Zauważ, że w rozmyślaniach Wokulskiego spacerującego po Powiślu pojawia się jednocześnie nawiązanie do zachodnich cywilizacji Paryża i Londynu. Z perspektywy nędzy Powiśla stolice Europy Zachodniej wydają się bohaterowi bliskie ideału. A przecież Balzak czy Dickens dalecy są od tak pochlebnych opinii. Skonfrontuj je ze sobą. Prezentacja będzie bardziej atrakcyjna, a jednocześnie uzyska dużo większą spójność kompozycyjną.
Zobacz:
https://aleklasa.pl/liceum/c111-jak-odpowiadac-z-polskiego/realizm-pozytywizm/c139-realizm/ojciec-goriot-powiesc-realistyczna
Jakie przesłanie i ogólnoludzkie wartości zawiera Ojciec Goriot Balzaka?