Ojciec Goriot – Honoriusz Balzak

Autor
Honoriusz Balzak (1799-1850), francuski pisarz, jeden z najpłodniejszych powieściopisarzy w historii literatury. Wychowany został na prowincji, studiował prawo w Paryżu. Początkowo wydawał pod pseudonimem powieści w duchu sentymentalno-awanturniczego romantyzmu. Od 1829 roku pisał pod własnym nazwiskiem powieści zaliczane do zbioru Komedia ludzka, dzielące się na kategorie: „studia obyczajów”, „studia filozoficzne”, „studia analityczne”, gdzie ukazał panoramę społeczeństwa francuskiego. W 1850 roku ożenił się z Eweliną Hańską.

Epoka
Realizm – utwór jest klasycznym przykładem realizacji poetyki wczesnego realizmu.

Gatunek
Ojciec Goriot to, oczywiście, powieść realistyczna.
Najważniejsze cechy tego gatunku:

narrator wszechwiedzący;
wprowadzanie tzw. komentarza autorskiego;
faworyzowanie kompozycji zamkniętej;
w konstrukcji bohatera motywacja społeczna (czyli tłumaczenie działań i decyzji podejmowanych przez postacie poprzez środowisko, w jakim się wychowały, w jakim się obracały, w jakim przyszło im żyć) i motywacja psychologiczna (zachowania bohatera dają się wytłumaczyć poprzez cechy jego charakteru) są tak samo ważne.

Dzieło
Sztandarowa powieść wczesnego realizmu. Akcja Ojca Goriot (powieści zaliczane do zbioru Komedia ludzka) rozgrywa się w XIX-wiecznym Paryżu, na początku stulecia. Rastignac, młody człowiek z prowincji, przyjeżdża do stolicy i szybko dostaje na miejscu niezłą szkołę życia. W ciągu zaledwie kilku lat wsiąka w atmosferę i sposób życia obowiązujący w Paryżu. Na końcu powieści rzuca Paryżowi słynne wyzwanie: „Teraz się spróbujemy!”.

Dedykacja
Honoriusz Balzak zadedykował Ojca Goriot:
Wielkiemu i znakomitemu Geoffroyowi de Saint-Hilaire w dowód podziwu dla jego prac i geniuszu.

Kim był ów Geoffroy de Saint-Hilaire, którego tak cenił Balzak? Otóż Geoffroy de Saint-Hilaire był przyrodnikiem. Tłumaczył rozwój gatunków i zachowanie zwierząt pod wpływem otaczającego je środowiska. Balzak zastosował te spostrzeżenia do społeczeństw ludzkich – uznał, że to środowisko określa rozwój jednostki.

Tło epoki
Francja, lata 1815-1846
To okres burzliwych przemian we Francji. 1815 rok to bardzo ważna data. Napoleon poniósł wówczas klęskę pod Waterloo. Władzę we Francji objął przybyły z emigracji Ludwik XVIII. W takich okolicznościach historycznych Balzak rozpoczyna swoją karierę literacką. Rewolucja francuska i lata wojen prowadzonych przez Napoleona przeobraziły Francję. Wielu ludzi straciło życie lub zdrowie, ale wielu też zyskało życiową szansę. Do władzy dochodzi burżuazja i za wszelką cenę stara się utrzymać swoją pozycję. Obok tak zwanej arystokracji rodowej tworzy się nowa – arystokracja pieniądza, wielka finansjera. Stan posiadania (nie uczucia) decyduje o wyborze partnera życiowego, określa karierę zawodową i towarzyską.

Co zauważyć w powieści?

Topos miłości ojcowskiej na przykładzie Goriota.
Motyw walki dobra i zła.
Temat kariery prowincjusza – porównaj z dziełami Stendhala.
Kwestię praw i reguł rządzących w społeczeństwie.
Problem roli pieniądza.
Nawiązanie tytułem do Boskiej komedii Dantego. Dante zwiedza zaświaty i poznaje prawdziwą wartość różnych postaw. Balzak każe czytelnikowi przemierzać kręgi rzeczywistości ludzkiej i raczej pozbawia złudzeń.

Forma utworu
Ojciec Goriot to pierwsza wielka powieść realistyczna ukazująca dokładnie społeczeństwo, opisująca z fotograficzną precyzją życie ludzi, zdarzenia, obrazy. Wszechwiedzący, trzecioosobowy narrator szczegółowo prezentuje świat przedstawiony, wydarzenia, osoby, realistycznie obrazuje Paryż, umieszczając w nim psychologicznie prawdopodobne postacie.

Co się dzieje?

Akcja rozgrywa się w Paryżu w latach 20. ubiegłego stulecia. Ogniskuje się w pensjonacie pani Vauquer. Mieszka tam tytułowy Goriot. Jest ubogi, przedwcześnie postarzały i bezgranicznie zakochany w swoich córkach: hrabinie de Restaud i pani de Nucingen, którym poświęcił całe swoje życie i majątek. Córki Goriota dobrze powychodziły za mąż, zamieszkały w bogatych siedzibach i uwikłały się w sieć paryskich układów, konwenansów, zakłamania i bagna moralnego. O ojcu przypominały sobie tylko wtedy, kiedy potrzebowały pieniędzy, wstydziły się go – był żywym symbolem ich niskiego pochodzenia. Ojciec Goriot był zamożnym kupcem, gdy wprowadził się do pensjonatu, wydawał się nawet „niezłą partią”, był rześki, posiadał niemałe sumki, tyle że nie wystarczyły one na wydatki córek…

W pensjonacie pani Vauquer mieszka także Eugeniusz Rastignac, który przybył z prowincji do Paryża, by pobierać nauki. Początkowo pełen młodzieńczych ideałów, powoli, stopniowo dopasowuje się do zepsutego świata, uczy się zawierać odpowiednie przyjaźnie, wykorzystywać możliwości flirtu. W zakończeniu powieści jest już innym człowiekiem – poznał prawidła rządzące środowiskiem, umie operować fałszem, może zacząć robić karierę. Jest przykładem wpływu środowiska na ukształtowanie moralności człowieka.

Ważną osobą w powieści Balzaka jest Vautrin (czyt. wotrę) – czyli Ołży-Śmierć, mityczny szef przestępczego podziemia Paryża, który występuje także w innych powieściach pisarza. Jest człowiekiem bez skrupułów, lecz posiada własną filozofię i moralność. Vautrin twierdzi, że świat jest tak zły i tak dogłębnie zepsuty, że trzeba go zniszczyć. Wydaje się, że ów przestępca przewyższa inteligencją i umiejętnością ocen całe swoje otoczenie.

Postacią tragiczną, lecz szlachetną jest arystokratka, pani Beauseant, młoda kuzynka Rastignaca. Dama ta popełniła błąd: uwierzyła w miłość i pragnęła ocalić w świecie, w którym się obracała, szczerość uczucia. Srodze się jednak zawiodła, pozostała jej tylko ucieczka od świata obłudy i zakłamania.

Zakończenie powieści przynosi pesymistyczną refleksję. Oto umiera ojciec Goriot – sam, żegnany przez obcych, a do ostatniej chwili wyczekujący córek. Ołży-Śmierć pada ofiarą donosu. Pani Beauseant odchodzi. Na „zgliszczach” pozostaje Rastignac – samotny, lecz już wyszkolony, postanawia rozpocząć bezwzględną karierę w świecie, w którym honory sprawuje jeszcze arystokracja, lecz już wypiera ją bogaty kapitał, a obok feudałów i finansjery funkcjonuje drobnomieszczaństwo i biedota. Wie, że „ze światem trzeba postępować tak, jak na to zasługuje”.

W Ojcu Goriot:

Ojciec Goriot Balzak odzwierciedla życie, przekrój społeczny, obyczaje Paryża lat 20. XIX w. Narracja prowadzona jest głosem trzecioosobowym, narrator jest wszechwiedzący, opowiada zdarzenia, nie ujawniając swoich interpretacji, jest „czystym” przekaźnikiem.

Wydarzenia powieści biegną kolejno, wynikają z siebie, są racjonalne i prawdopodobne, bez interwencji sił pozaziemskich, bez wizji, bez fantazji.

Dominuje skrupulatna szczegółowość w opisie świata przedstawionego – Balzak odtwarza mapę Paryża, układ uliczek w dzielnicy, gdzie znajduje się pensjonat, opis budynku z zewnątrz. Stosuje zabieg milieu – czyli chwyt charakteryzowania postaci poprzez opis przedmiotów, którymi się otacza, pomieszczeń, w których przebywa czy ludzi, z którymi przestaje. Przykładem milieu jest opis pensjonatu pani Vauquer.

Bohater realistyczny. Rolę tę odgrywa w powieści Vautrin – jest silną, przedsiębiorczą osobowością, stoi na granicy świata zwykłego i przestępczego podziemia. Funkcjonuje także w momencie zmian światów społecznych – oto zdeklasowany feudalizm ustępuje miejsca kapitalizmowi.

Ojciec Goriot spełnia cele powieści realistycznej: pokazuje świat z punktu widzenia zwykłego odbiorcy, odkrywa i obnaża prawa rządzące rzeczywistością i ujawnia prawdy o życiu.

Wymowa Ojca Goriot

Powieść, która jest przede wszystkim kapitalnym studium charakterów ludzkich, odsłania ostatecznie obraz świata, w którym religia pieniądza, układy i zależności kształtują związki pomiędzy ludźmi, niszczą miłość i przywiązanie. Finał powieści otwiera pesymistyczną perspektywę. Oto samotnie umiera ojciec Goriot, Vautrin zostaje zadenuncjowany, klęskę ponosi wierząca w szczerość uczuć pani de Beauséant. Pozostaje jedynie de Rastignac – silny i zdecydowany. To on spróbuje teraz zmierzyć się ze światem, rzuci mu zuchwałe wyzwanie, bo już zdobył niezbędną edukację. Rozpocznie swoją zawrotną karierę w świecie, z którym „trzeba postępować tak, jak na to zasługuje”.

Znaczenie tytułu Komedia ludzka

Panorama balzakowskiej rzeczywistości jest pesymistyczna i przerażająca. Fakt, że nie dotyczy to tylko przeszłości, jeszcze pogarsza samopoczucie czytelnika. Ten świat aż woła o ocalenie choć jednej z cnót człowieka: przyjaźni, miłości lub choćby uczciwości… Balzak nie przekreśla raczej możliwości działania w słusznej sprawie naprawy świata. Cyniczny Vautrin mówi, że „życie jest jak kuchnia – aby zrobić w niej cokolwiek, trzeba pobrudzić ręce…”. Vautrin i de Rastignac to dwie postacie aktywne, dwie odmienne postawy, propozycje działań.

Vautrin działa wbrew prawu, nie ocenia środków, jakimi może dysponować, i twierdzi, że jedyna metoda walki ze złem – to niszczyć cały świat.
De Rastignac działa, nie przekraczając prawa, lecz płynnie włączając się w uznane bezprawie paryskiego środowiska. Nie uniknie pobrudzenia rąk, jeśli pozostaną mu jeszcze jakieś ideały, o które zechce walczyć.

Żadna z postaw nie jest koncepcją idealisty, walki szlachetnej i czystej – taka nie ma szans powodzenia.

Komedia ludzka jest aluzją literacką do wielkiego dzieła Dantego – renesansowej Boskiej komedii. Dante utrwalił w literaturze niezwykłą wizję wędrówki człowieka po zaświatach: po kręgach piekielnych, po piętrach czyśćca. Balzak – pokazał tę wędrówkę w przestrzeni ziemskiej, pokazał społeczeństwo współczesności dziewiętnastowiecznej uwarunkowane jej realiami.

Ten świat dzieli wiele, ale łączy jedno: władza pieniądza; w tym świecie możliwe są wielkie kariery i upadki, spotkać można typy szlachetne i szubrawców. Nic dziwnego – Balzak opisał w swoich księgach ponad dwa tysiące postaci. Prześledził procesy zachodzące w społeczeństwie: zawiść, konkurencję w drodze do zwycięstw i fortuny, ambicje, cynizm, rzadko spotykane cnoty i dobre uczucia, takie jak miłość i poświęcenie. Ukazał wieś i miasto, pokazał swoją epokę, ale przede wszystkim sportretował człowieka – i to nie tylko dziewiętnastowiecznego, lecz uniwersalnego.

Najważniejsi bohaterowie Ojca Goriot

Trzej bohaterowie powieści

Eugeniusz de Rastignac
Bohater nie tylko Ojca Goriot, ale i innych powieści z cyklu Komedia ludzka. Jego losy – to obraz dziewiętnastowiecznej gonitwy za karierą.
Przystojny dwudziestodwuletni szlachcic, który przyjeżdża do Paryża, by studiować prawo i dostać się do paryskiego towarzystwa. Dość szybko zdaje sobie sprawę, że aby zabłysnąć w towarzystwie, potrzebni są protektorzy. Wikła się w paryskie układy. Nad grobem ojca Goriot Rastignac rzuci nieprzystępnemu światu Paryża wyzwanie: „Teraz się spróbujemy!”.

Vautrin, czyli Jakub Collin, Ołży-Śmierć, Carlos Herrere
Jedna z najczarniejszych postaci Komedii ludzkiej Balzaka. Przestępca, recydywista, który, aby zrealizować swoje plany, nie cofnie się przed niczym. Popełnia zbrodnię za zbrodnią, a kara go nie dosięga.
Czterdziestoletni, barczysty, ukrywający rude włosy pod czarną peruką, odpychający zbieg z galer. Odbywając karę dwudziestu lat kajdan, Jakub Collin zyskał u kolegów przydomek Ołży-Śmierć. Na wolności jest bankierem, ale nie w zwykłym banku: przechowuje i pomnaża pieniądze zbrodniarzy, którzy odbywają karę.
Po raz kolejny zostaje aresztowany i po raz kolejny unika odpowiedzialności. Ma czym szantażować sędziów. Nie dość, że nie ma na niego kary, Jakub Collin, jeden z największych zbrodniarzy, zostaje zatrudniony w tajnej policji jako specjalista od… zbrodni.

Jan Joachim Goriot
Nazywany bywa dziewiętnastowiecznym królem Learem, bo tak jak bohatera Szekspirowskiego bezkrytyczna miłość do córek przywodzi go do nędzy i szaleństwa. Goriot dorobił się majątku za czasów rewolucji francuskiej na, niezbyt zresztą uczciwym, handlu mąką. Zostaje wdowcem, a Anastazję i Delfinę wydaje bardzo dobrze za mąż: pierwsza z nich wychodzi za hrabiego, druga za barona. Teraz dwie piękne córki wstydzą się ojca, prostego handlarza. Nie przeszkadza im to jednak skutecznie uszczuplać jego zasobów finansowych. Goriot stopniowo traci majątek i nie chce zauważyć, że jest przez dzieci wykorzystywany i upokarzany. Bezradny wobec oczekiwań bezwzględnych córek, dostaje udaru mózgu i w cierpieniach umiera.

Przesłanie powieści

Powieść Balzaka to obraz Paryża, obraz ówczesnego społeczeństwa, analiza natury ludzkiej. Diagnoza wypada pesymistycznie. Panorama balzakowskiej rzeczywistości jest przerażająca.

Ten świat aż woła o ocalenie choć jednej z humanitarnych cnót człowieka: przyjaźni, miłości lub choćby uczciwości… Balzak nie przekreśla raczej możliwości działania w słusznej sprawie naprawy świata.

Cyniczny Vautrin mówi, że „życie jest jak kuchnia – aby zrobić w niej cokolwiek, trzeba pobrudzić ręce”. Vautrin i Rastignac to dwie postacie aktywne, dwie odmienne postawy, propozycje działań.

Vautrin działa wbrew prawu, nie ocenia środków, jakimi może dysponować, i twierdzi, że jedyna metoda walki ze złem – to niszczyć cały świat.

Rastignac działa, nie przekraczając prawa, lecz płynnie włączając się w „uznane” bezprawie paryskiego środowiska. Nie uniknie pobrudzenia rąk, jeśli pozostaną mu jeszcze jakieś ideały, o które zechce walczyć.

Ojciec Goriot – powieść realistyczna

Powieść realistyczna jest dziełem, które wiernie i szczegółowo odzwierciedla rzeczywistość, ma być lustrem (porównanie Stendhala) odbijającym ludzi i wydarzenia. Mimo że data powstania wskazuje epokę romantyzm, Ojciec Goriot jest powieścią realistyczną.

Cechy powieści realistycznej:

obecność wszechwiedzącego, trzecioosobowego narratora,
szczegółowość w opisie świata przedstawionego,
rzeczywisty byt fikcji (czyli prawdopodobna, realna fabuła),
bohatera powieści realistycznej (czyli silną, przedsiębiorczą osobowość, która często usytuowana jest na styku dwóch różnych światów).

Ojciec Goriot jako powieść o:

Karierze – Rastignac chce zrobić w Paryżu karierę, szybko jednak okazuje się, że w sposób uczciwy niczego nie osiągnie.

Pieniądzach – cała powieść kręci się wokół tematu pieniędzy. Ich posiadanie jest przepustką do wyższych sfer, bez nich jest się niczym.

Rodzinie – powieść ukazuje wypaczoną rodzinę, w której miłość, więzy i porozumienie zastąpione jest chęcią zdobycia pieniędzy. Ojciec Goriot oddał cały swój majątek córkom, ale u żadnej z nich nie znalazł schronienia. Zamieszkiwał w najmniejszym pokoiku w pensjonacie pani Vauquer, miejscu dla najbiedniejszych i dla przestępców. Córki na ojca patrzą jak na intruza, wpuszczają go do siebie kuchennymi drzwiami.

Mieście – głównym bohaterem powieści jest Paryż, stwarzający młodym złudną nadzieję zdobycia pieniędzy i zrobienia uczciwej kariery. To miasto labirynt, w którym nicią Ariadny jest protekcja ze strony osób bogatych i wpływowych. Paryż podzielony jest na dzielnicę bogaczy (Saint-Germain) i dzielnicę biedoty (dzielnica Łacińska) – nie ma między nimi praktycznie żadnego związku.

Społeczeństwie – powieść Ojciec Goriot to panoramiczny obraz społeczeństwa francuskiego początku XIX wieku.

Moralności – bohaterowie powieści prezentują w większości niską moralność. Dla zdobycia pieniędzy i osiągnięcia pozycji gotowi są wyprzeć się najbliższych, poniżać innych, kraść, a nawet mordować.

Ideałach – młodzi ludzie przyjeżdżający do Paryża, pragnący o własnych siłach coś zdziałać, szybko muszą wyzbyć się przywiezionych z prowincji ideałów. Tu życie jest brutalne i ten, kto się nie podporządkuje rządzącym nim regułom, przegrywa.

Wyborach – Rastignac pod wpływem otaczającego go świata decyduje się do niego dostosować. Powoli wyzbywa się ideałów, na końcu rzuca Paryżowi wyzwanie.

Prawach rządzących światem – mamy tu obraz świata rządzonego pieniędzmi. Ten, kto ich nie posiada i nie potrafi ich zdobyć, jest i pozostanie nikim.

Konteksty

Boska komedia Dantego: cykl Komedia ludzka w oczywisty sposób nawiązuje do Boskiej komedii. Znajdujemy tu i wędrujemy wraz z bohaterem przez wszystkie sfery społeczne ówczesnej Francji, od nizin społecznych po arystokrację i mieszczaństwo.

Kordian Słowackiego: niezdecydowany młodzieniec, który chce wkroczyć w dorosłe życie, by dokonać wielkich czynów.

Kariera Nikodema Dyzmy Dołęgi-Mostowicza: dzieje obu bohaterów to biografie zawrotnie szybkich karier opartych na machlojkach i oszustwach.

Zbrodnia i kara Dostojewskiego – Raskolnikow, jak Rastignac, wrzucony jest w świat, którym rządzi pieniądz, zmuszony do zbrodni i działania niezgodnego z własną moralnością.

Zauważ!
Tytuł Komedia ludzka jest aluzją literacką do wielkiego dzieła Dantego – renesansowej Boskiej komedii. Dante utrwalił w literaturze niezwykłą wizję wędrówki człowieka po zaświatach: po kręgach piekielnych, po piętrach czyśćca. Balzak – pokazał tę wędrówkę w przestrzeni ziemskiej, pokazał społeczeństwo współczesności dziewiętnastowiecznej, uwarunkowane jej realiami. Stworzył bardzo bogatą panoramę – z kart jego powieści poznajemy wszystkie warstwy społeczne ówczesnej Francji, również margines społeczny, podziemny świat przestępczy, mieszczaństwo i arystokrację.

Zapamiętaj!

Milieu (technika milieu) – czyli, w bezpośrednim tłumaczeniu z francuskiego, środka – polega na charakteryzowaniu postaci przez opis jej otoczenia: mieszkania, przedmiotów, których używa, a także jej znajomych. Wszystkie te „akcesoria” zostają tak zestawione, by jak najwięcej mogły powiedzieć o otoczonej nimi osobie, która stanowi centrum – ów środek – charakterystycznej, wykreowanej przez jej charakter i przynależność społeczną przestrzeni. Także w życiu często stosujemy metodę, która przypomina tę technikę. Ma to miejsce wtedy, gdy opisujemy kogoś, mówiąc, jak się ubiera, jakimi otacza się przedmiotami, jakiej słucha muzyki, z jakimi ludźmi przebywa.

Realizm

w znaczeniu węższym – kierunek ukształtowany ok. 1850 roku w większości literatur europejskich i wypełniający epokę między romantyzmem a naturalizmem;
w znaczeniu szerszym – dążenia w literaturze i sztuce do przedstawienia życia codziennego człowieka w warunkach, w jakich żyje on na co dzień.

Miasta realizmu – to przede wszystkim:

Paryż utrwalony w książkach Balzaka, a potem Zoli. Paryż teatrów, oper, dam i dandysów wydających fortuny na nocne życie – i wciąż spalających się w zdobywaniu pieniędzy. Paryż praczek, prostytutek i złodziei, Paryż arystokracji i mieszczaństwa.

Londyn z powieści Dickensa, otulony mgłą, pełen kontrastów reprezentujących dobro i zło, bogactwo i biedę. Londyn pełen szumowin w rodzaju Żyda Fagina, wyłaniających się z mgły zabójców, złodziei, intrygantów. To także Londyn „rycerzy w melonikach”, czyli Dickensowskich bohaterów pozytywnych, którzy podejmują walkę ze złem. Dorożki, kapelusze, redingoty dżentelmenów – to stolica Anglii wiktoriańskiej, której piewcą został Karol Dickens.

Warszawa z Lalki Bolesława Prusa. Dickens wędrował przez Picadilly, przez East End, a Prus przez Krakowskie Przedmieście, Łazienki, Powiśle, pokazał tor wyścigowy i bal w Resursie Kupieckiej.

Tematy maturalne, do których możemy wykorzystać Ojca Goriot:

Miłość rodzicielska, względność uczucia, jakim jest wdzięczność i poczucie obowiązku dzieci wobec rodziców. Zauważmy, że to odwrócenie losów Antygony – odwiecznego uosobienia wiernej córki i siostry.
Przykładowy temat:
Rodzice i dzieci w utworach literackich różnych epok. Na wybranych przykładach przedstaw związki uczuciowe i konflikty postaw.

Reguły rządzące światem – prawo i siła pieniądza, układy i związki między ludźmi, których podstawą jest interes, potrzeba, zależność, zanik szczerości uczuć.

Kariera i młodość: obserwacja procesu przystosowania się młodego człowieka do wymogów otoczenia. Widzimy, jak kolejno upadają ideały Rastignaca, jak kształtuje się jego egoizm i bezwzględność, świat paryski wchłania go i formuje jego osobowość. To los i niebezpieczeństwo wielu młodych ludzi w różnych czasach.
Przykładowy temat:
Młodość ma to do siebie, że odrzuca, neguje, buntuje się. Co proponuje w zamian? Odwołując się do literatury, potwierdź prawdziwość myśli.

Moralność, obłuda, kontrast tego, co piękne na zewnątrz, z tym, co brudne wewnątrz. Córki Goriota i ich mężowie, małżeństwa „finansowe”, pozamałżeńskie romanse, zdrady i oszustwa nie są cechą tylko lat dwudziestych. Donos, zbrodnia, perfidne wykorzystanie słabszych funkcjonuje…
Przykładowy temat:
Dawid H. Lawrance twierdził, że cała wielka literatura opowiada o moralności. Odwołując się do wybranych utworów, potwierdź ten pogląd lub podejmij z nim polemikę.

Praca domowa:

Odpowiedź krótko na pytanie:
Cóż ponadczasowego zawiera powieść Balzaka?

Jak widać, panorama balzakowskiej rzeczywistości jest pesymistyczna i przerażająca. Fakt, że nie dotyczy to tylko przeszłości, jeszcze pogarsza samopoczucie czytelnika. Ten świat aż woła o ocalenie choć jednej z humanitarnych cnót człowieka: przyjaźni, miłości lub choćby uczciwości… Balzak nie przekreśla raczej możliwości działania w słusznej sprawie naprawy świata. Cyniczny Vautrin mówi, że „Życie jest jak kuchnia – aby zrobić w niej cokolwiek, trzeba pobrudzić ręce…”. Zauważmy, że Vautrin i Rastignac to dwie postacie aktywne, dwie odmienne postawy, propozycje działań.

Vautrin działa wbrew prawu, nie ocenia środków, którymi może dysponować, i twierdzi, że jedyna metoda walki ze złem – to niszczyć cały świat.
Rastignac działa, nie przekraczając prawa, lecz płynnie włączając się w „uznane” bezprawie paryskiego środowiska. Nie uniknie pobrudzenia rąk, jeśli pozostaną mu jeszcze jakieś ideały, o które zechce walczyć. Zauważmy, że żadna z postaw nie jest koncepcją idealisty, walki szlachetnej i czystej – taka nie ma szans powodzenia.

Zobacz:

Ojciec Goriot Balzaka jako przykład powieści realistycznej

Obraz społeczeństwa francuskiego w Ojcu Goriot Honoriusza Balzaka

Świat jako labirynt w kontekście Ojca Goriot Balzaka

Miasto w powieściach realizmu: na przykładzie Ojca Goriot nakreśl obraz dziewiętnastowiecznego Paryża.

Jakie przesłanie i ogólnoludzkie wartości zawiera Ojciec Goriot Balzaka?

Eugeniusz Rastignac – charakterystyka

Eugeniusz de Rastignac – bohater Ojca Goriot

Julian Sorel a Eugeniusz de Rastignac, bohater Ojca Goriot Balzaka – podobieństwa i różnice.

Czy Ojciec Goriot Balzaka jest powieścią realistyczną?

Powieść TABELA

Dokonaj charakterystyki Rastignaca bohatera Ojca Goriot