Na początek – tłumaczenia. W druku ukazywały się najpierw przekłady utworów średniowiecznych:
- Żywot pana Jezu Krysta Baltazara Opecia.
- Historyja o siedmiu mędrcach.
- Marchołt, czyli Rozmowy, które miał król Salomon mądry z Marchołtem grubym a sprosnym – to niby nawiązanie do historii biblijnej o mądrym królu Salomonie, ale w przekładzie Jana z Koszyczek całkowicie obśmiane. Oto bowiem gruby, obrzydliwy i odrażający, a na dodatek sprośny prostak Marchołt okazuje się rozumniejszy od mądrego i pięknego króla!
- Sowizdrzał – jeszcze jedno tłumaczenie „błazeńskiej” opowieści. Tytułowy bohater też nie ma nic wspólnego z wzorcami do naśladowania tak lansowanymi w średniowieczu. Nie dość, że prostak, to jeszcze złośliwiec – ciągle płatał jakieś nieznośne figle.
- Wiersze Stanisława Kleryki – kapelana na dworze Zygmunta Starego. Pisał okolicznościowe wiersze i po łacinie, i po polsku. Ponieważ utwory te niejednokrotnie uświetniały dworskie uroczystości, musiały mieć elegancką formę. Historycy literatury zachwycają się przepiękną polszczyzną wierszy napisanych przez tego urodzonego w Bochni mieszczanina, który nie skończył nawet Akademii Krakowskiej.
- Utwory Marcina Bielskiego – szlachcica-żołnierza:
- Żywoty filozofów – przekład z czeskiego,
- Kronika wszytkiego świata – pierwsze dzieło historyczne w języku polskim,
- Komedyja Justyna… – poważny moralitet o „walce dusz”, trochę jeszcze poetyką bliski średniowieczu, ale tematycznie – bardziej renesansowy.
- trzy satyry, w tym jedna znana pod skróconym tytułem Rozmowa dwóch baranów (pełny tytuł: Rozmowa nowych proroków, dwu baranów o jednej głowie). Wprawdzie forma tej satyry nie jest zbyt porywająca, ale na uwagę zasługuje pomysł, by bohaterem uczynić… kamienne barany wyrzeźbione na jednej z krakowskich kamienic.
- Utwory Biernata z Lublina – tylko po polsku!
- Raj duszny – tłumaczenie łacińskiego modlitewnika, pierwsza zachowana w języku polskim książka wydana w 1513 roku przez Floriana Unglera;
- Żywot Ezopa Fryga – pierwszy polski zbiór bajek wzorowanych na bajkach łacińskich.
Zobacz: