Cechy twórczości Kochanowskiego
Sformułowania tematów:
• Jan Kochanowski – człowiek i poeta – jako bohater własnej twórczości.
• Fraszki i pieśni jako manifest humanizmu.
• Renesansowa filozofia życia Jana a Czarnolasu.
• Rola Kochanowskiego w rozwoju literatury polskiej.
• Treny wyrazem kryzysu światopoglądowego poety.
Treści podstawowe:
Orientacja w twórczości pierwszego wieszcza, zwanego „ojcem literatury polskiej”.
- Fraszki:
O żywocie ludzkim
Na lipę
Ku muzom
Do gór i lasów - filozoficzne refleksje: człowiek a fortuna, los, przeznaczenie
- idee epikurejskie i stoickie
- afirmacja natury, życia ludzkiego
- Pieśni
Podobnie jak we fraszkach Kochanowski obrazuje ludzki los, zastanawia się nad światem i człowiekiem. - Odprawa posłów greckich – pierwszy polski dramat nowożytny. Wyraża patriotyzm poety – Troja jest metaforą Rzeczypospolitej
- Psalmy – Kochanowski jako tłumacz i poeta.
- Treny – poświęcone ukochanej córce Urszulce, mają dwoje bohaterów: zmarłą i zbolałego ojca. Wyrażają bunt i zwątpienie, a potem uspokojenie człowieka dotkniętego tragedią.
Jak uatrakcyjnić odpowiedź?
- Cytatami. Poezja Kochanowskiego jest wdzięczna, łatwo zapada w pamięć – dobrze będzie na poparcie jego tez filozoficznych przytoczyć odpowiednie fragmenty. Choćby słynne porównanie ludzi do zabawek: „wemkną nas w mieszek jako czynią łątkom”, albo „miło szaleć póki czas po temu”, albo „nie masz na świecie żadnej pewnej rzeczy” i wiele innych.
- Wiedzą o opracowaniach dotyczących Jana Kochanowskiego – np. W. Weintrauba Rzecz czarnoleska, M. Korolki Jana Kochanowskiego żywot i sprawy czy M.R. Mayenowej O języku poezji Jana Kochanowskiego.
- Nawiązaniami późniejszych poetów, dla których Kochanowski był autorytetem: choćby twórczością Juliana Tuwima – autora Rzeczy czarnoleskiej.
- Informacją o tym, że wielu badaczy literatury postrzega Treny jako zapowiedź baroku, właśnie poprzez rozbicie harmonii uporządkowanego świata poety, rozpacz, zwątpienie, bunt.
- Orientacją w poetyce Jana Kochanowskiego: gatunki, jakie uprawiał, przykłady porównań, sposobu obrazowania świata, chwytów kompozycyjnych.
Patriotyczne postawy odrodzenia
Sformułowania tematów:
• Temat „obywatel i państwo” i jego różne ujęcia stylistyczne i gatunkowe w renesansie
• Troska o ojczyznę w twórczości ludzi polskiego renesansu
• Program naprawy Rzeczpospolitej w renesansie.
Zapamiętaj!
Wypowiedzi patriotyczne dali wszyscy prawie twórcy odrodzenia.
• Mikołaj Rej w Krótkiej rozprawie… i Żywocie człowieka poczciwego (dialog i traktat)
• Jan Kochanowski w poezji (Pieśni) i Odprawie posłów greckich (tragedia)
• Piotr Skarga w Kazaniach sejmowych
• Andrzej Frycz Modrzewski w traktacie O poprawie Rzeczypospolitej (publicystyka)
Renesansowa wieś
Sformułowania:
• Różna ujęcia tematu: wieś w literaturze renesansowej.
• Modele życia ludzkiego w twórczości pisarzy XVI w.
• Wieś w renesansowej literaturze.
• Wzorzec życia ziemiańskiego w świetle literatury renesansu.
Zapamiętaj!
Kontrast ujęcia sielankowego (Kochanowski) z ujęciem realistycznym (Szymonowic). Literatura renesansu jest raczej pochwałą życia wiejskiego, zgody z naturą, pracy i rozrywek „wsi spokojnej, wsi wesołej”. Jednak obrazek z Żeńców wskazuje również na stosunki społeczne i konflikty wsi.
Zobacz: