Powinności obywatelskie w twórczości Jana Kochanowskiego.
Komentarz do tematu
Temat postaw obywatelskich niekiedy dotyczy całej literatury renesansowej. Wówczas oprócz przedstawionych niżej utworów Jana z Czarnolasu należy w pracy wykorzystać jeszcze na przykład:
- Żywot człowieka poczciwego Mikołaja Reja, w którym mowa jest o odpowiednim wychowywaniu młodego szlachcica na patriotę,
- O poprawie Rzeczypospolitej Andrzeja Frycza Modrzewskiego; traktat mówiący wiele o potrzebie patriotyzmu i dbałości o interes ojczyzny, o potrzebie reform,
- Kazania sejmowe Piotra Skargi, w których mówi autor o ojczyźnie jako o chorej matce, która potrzebuje opieki swych dzieci; Skarga wymienia dokładnie zjawiska będące, w jego mniemaniu, chorobami Rzeczypospolitej i ostrzega przed możliwym upadkiem.
Co sprawdza to wypracowanie?
Przede wszystkim znajomość twórczości Jana Kochanowskiego. Powinno się przytoczyć odpowiednie utwory, zacytować pokazać jak pierwszy wieszcz sprawę powinności obywatelskich ujmował.
Potrzebne lektury:
- Odprawa posłów greckich
- Pieśń XIX z Ksiąg wtórych
- Pieśń XII z Ksiąg wtórych
- Fraszka Na sokalskie mogiły
Wstęp
W renesansie człowiek przestaje być przede wszystkim chrześcijaninem, jak to było w poprzedniej epoce. Teraz jest Polakiem, Francuzem czy Niemcem, a wiara to jego osobista sprawa. Dlatego w odrodzeniu tak wyraźny jest wzrost zainteresowania sprawami rodzinnego kraju, tak wiele nut publicystycznych w literaturze epoki. Twórczość Kochanowskiego tego doskonały przykład.
Rozwinięcie
Służmy poczciwej sprawie, a jako kto może,
Niech ku pożytku dobra spólnego pomoże.
Cytowana powyżej Pieśń XIX z Ksiąg wtórych mówi wyraźnie o potrzebie pozostawienia po sobie „dobrej sławy”. Bóg dał ludziom rozum, więc wymaga od nich czegoś więcej – starania o wspólne dobro. Można to robić na różne sposoby. Jeśli komuś „dowcipu równo z wymową dostaje”, powinien uczyć innych dobrych obyczajów, zapobiegać konfliktom. Jeżeli ktoś otrzymał od Boga siłę i odwagę, może bronić ojczyzny na polu walki.
Obowiązek obrony ojczyzny staje się w wierszach Kochanowskiego zaszczytem. Fraszka Na sokalskie mogiły mówi, że nie powinno się płakać po bohaterach poległych pod Sokalem – trzeba im zazdrościć takiej śmierci. W Pieśni XII z Ksiąg wtórych pisze poeta:
A jesli komu droga otwarta do nieba,
Tym, co służą ojczyźnie.
Jeżeli tacy ludzie zostaną na ziemi skrzywdzeni przez zazdrosnych, Bóg wynagrodzi im to w niebie. Do obrony ojczyzny nawołuje też Pieśń V (Pieśń o spustoszeniu Podola). Pokonanie przez koczowniczy lud, zwany w wierszu „zbójcami” i „psami bisurmańskimi”, powinno zostać uznane przez Polaków za hańbę, którą trzeba zmyć krwią. Powinność obywatelska nie od razu zmusza do walki zbrojnej, najpierw wystarczy mniejsze poświęcenie:
Skujmy talerze na talery, skujmy,
A żołnierzowi pieniądze gotujmy.
Te pieśni, przypominające mowy retoryczne, nakazują obywatelom wyzbycie się egoizmu, poświęcenie dla ojczyzny.
Ideał patrioty
W twórczości Kochanowskiego łatwo znaleźć bohatera będącego wzorem patrioty – to Antenor z Odprawy posłów greckich. Nie popiera on swego przyjaciela Aleksandra, gdyż ten nie myśli o ojczyźnie, a jedynie o sobie. Antenor ceni uczciwość i prawdę, pozostaje nieprzekupny, podczas gdy większość rady królewskiej zdołał Aleksander w ten sposób pozyskać. W czasie obrad bezskutecznie wzywa do oddania Heleny i uniknięcia wojny, która może zrujnować kraj. Antenor przegrywa, ale jako patriota nie unosi się honorem, ale zaczyna od razu planować obronę kraju. Kochanowski pokazuje w swoim dramacie bohatera pozbawionego egoizmu i stawiającego na pierwszym miejscu sprawy ojczyzny. Człowieka, który mógłby być ideałem nie tylko w czasach renesansu, ale i współcześnie.
Zobacz:
Problematyka obywatelska i krytyka Polaków w Pieśni o spustoszeniu Podola Jana Kochanowskiego.
Zaprezentuj utwory Kochanowskiego o wymowie patriotycznejnej
Jakie znasz utwory Kochanowskiego podejmujące problematykę patriotyczną?
O czym traktuje Odprawa posłów greckich Jana Kochanowskiego?