W słynnym traktacie pt. O poprawie Rzeczypospolitej Andrzej Frycz-Modrzewski tworzy własną wizję prawidłowo funkcjonującego, sprawiedliwego, prawego państwa. Poglądy autora dotyczą konkretnie Rzeczypospolitej, a nie są rozważaniami abstrakcyjnymi.
Jakie tematy podejmuje autor?
Zawarte są w tytułach pięciu ksiąg:
O obyczajach,
O prawach,
O wojnie,
O Kościele,
O szkole.
-
I O obyczajach
W księdze O obyczajach zajmuje się Modrzewski obowiązkami, cnotami, jakimi winien odznaczać się uczciwy obywatel, wykłada powinności senatora, posła, sędziego, starosty i hetmana.
-
II O prawach
Najistotniejszą i najbardziej światłą częścią dzieła wydaje się dziś księga II O prawach, ze względu na zawartą w niej myśl: „bez praw nie może być prawdziwej wolności”.
Zdaniem Modrzewskiego, większość problemów bierze się z niesprawiedliwości społecznej.
Bo czy sprawiedliwe jest, że winny szlachcic wymiguje się od kary, a chłop za takie samo przestępstwo otrzymuje karę śmierci? Zdaniem polskiej szlachty – jest to sprawiedliwe.
Ale Modrzewski – protestuje: złe to obyczaje. Równość obywateli wobec prawa to podstawowe prawo demokracji, głosi – może być lekarstwem dla chorej ojczyzny.
Każdy obywatel powinien mieć też prawo wyborcze.
-
III O wojnie
W księdze O wojnie Andrzej Frycz Modrzewski namawia do… pokoju. Podobnie jak Erazm z Rotterdamu uważa, że wojny przynoszą zbrodnie, hańbę, straty nie tylko w ludziach, ale przede wszystkim straty moralne. Czy nie lepiej żyć w zgodzie i pokoju? Trudno nie zgodzić się z argumentami pacyfisty (wtedy nazywanego irenistą) Andrzeja Frycza Modrzewskiego.
-
IV O Kościele
Nic tak nie niszczy państwa, jak niezgoda, również na tle religijnym. Modrzewski jest człowiekiem tolerancyjnym i do tego próbuje namówić też innych Polaków.
-
V O szkole
W księdze O szkole widać, jak ogromną – większą niż Rej – przykłada Modrzewski wagę do edukacji młodego obywatela i do wagi zawodu nauczyciela. Pisze: „szkolny stan jest najcudniejszy i rzeczom ludzkim najpożytniejszy” – i woła o finansowanie szkół, które ważniejsze jest niż wydatki na zbytki. Postulat ten bardzo łatwo zapamiętać, bo jest dziś tak samo lub bardziej jeszcze aktualny niż w XVI wieku.
Zapamiętaj!
Andrzej Frycz-Modrzewski był faktycznie pierwszym – nie tylko polskim, ale i europejskim – pisarzem, który podjął temat demokracji. Państwo demokratyczne to zdaniem Modrzewskiego najbardziej sprawiedliwy i przyjazny obywatelom ustrój.
Postulaty Andrzeja Frycza Modrzewskiego:
- wszyscy obywatele powinni być równi wobec prawa,
- wszyscy obywatele (również chłopi) powinni brać udział w wyborze króla,
- wojna jest rzeczą złą – państwa powinny współistnieć pokojowo,
- szkoła wymaga reform i nakładów finansowych,
- człowiek jest z natury dobry, można zaufać jego naturze,
- państwo powinno być rządzone sprawnie, sprawiedliwie i surowo – króla powinny wspomagać grupy światłych obywateli,
- tolerancja religijna
Zobacz:
https://aleklasa.pl/liceum/praca-domowa-w-liceum/wypracowania-z-renesansu-c234-praca-domowa-w-liceum/postawa-obywatelskiej-troski-zawarta-utworach-jana-kochanowskiego-andrzeja-modrzewskiego-piotra-skargi
Tablica najważniejszych twórców i tematów polskiego renesansu