Jezuita Piotr Skarga nazywany jest największym kaznodzieją Polski. Pozostawił około dwustu kazań. Spośród nich (Kazania na niedziele i święta, Kazania przygodne itd.) najważniejsze wydają się Kazania sejmowe. To one zawierają najwięcej przestróg i nawoływań o miłość do kraju, o rozsądek, przestróg przed anarchią i rozpadem Rzeczypospolitej! To one przyczyniły się do tego, iż w późniejszych epokach, już po upadku Polski, uznawano głos księdza Skargi za proroczy! To tu Skarga używał obrazowych porównań i całe serce wkładał, by przekonać swoich słuchaczy o potrzebie dbania o ojczyznę jak o własną matkę. Takiego natchnionego kapłana namalował setki lat później Jan Matejko.
Czemu „Kazania sejmowe”?
Bo zwyczaj staropolski nakazywał, by obrady sejmu rozpoczynały się od mszy, na której kapłan królewski wygłaszał kazanie, a od 1588 r. nadwornym kaznodzieją był właśnie Piotr Skarga. Przyszło mu więc głosić słowo Boże w czasach gorących politycznie, gdy król pragnął wzmocnić władzę królewską, a szlachta pogłębiać wolność szlachecką. Skarga jako stronnik króla występował zatem przeciw samowoli szlacheckiej, prywacie i zrywaniu sejmów.
Zdaniem księdza Skargi, Rzeczpospolita zapadła na sześć chorób
- pierwszą jest nieżyczliwość ludzka ku Rzeczypospolitej i chciwość domowego łakomstwa,
- drugą – kłótnie i niezgody,
- trzecią – herezja i niereligijność,
- czwartą – osłabienie władzy królewskiej,
- piątą – niesprawiedliwe prawo
- szóstą – grzechy i złości jawne.
Słynne jest „kazanie wtóre”, które te choroby wylicza, a Rzeczpospolitą porównuje do matki rodzonej (motyw ten później podejmie Adam Mickiewicz). W tym samym kazaniu porównuje kraj do tonącego okrętu – a gdy okręt tonie „głupi tłomoczki swoje i skrzynie swoje opatruje i na nich leży”. Jest to słynne w późniejszej literaturze porównanie, motyw tonącego okrętu przywołają Ignacy Krasicki, Juliusz Słowacki, Henryk Sienkiewicz. W sumie Kazań sejmowych powstało osiem, a w ostatnim pada na Polskę wyrok upadku, który spotka kraj, jeśli się nie opamięta i nie poprawi.
Zapamiętaj!
Sześć chorób Rzeczypospolitej według księdza Skargi:
- obojętność wobec ojczyzny i prywata,
- kłótliwość narodu,
- niereligijność i herezje,
- słaba władza królewska,
- złe prawo,
- grzechy i złość jawna – porzucenie chrześcijańskich wartości, w tym miłości bliźniego.
Czym jest kazanie?
Jest to rodzaj religijnego przemówienia głoszonego przez kapłana podczas mszy, stałych lub okolicznościowych świąt liturgicznych. W przypadku księdza Skargi Kazania… stały się utworami literackimi, lecz spełniają także wszelkie wymogi prawidłowego przemówienia: mają obrazowe, docierające do świadomości odbiorcy przykłady, liczne apostrofy i taki dobór argumentów, które przekonują słuchacza do głoszonych prawd. Dlatego wspominamy tu przy okazji retorykę, czyli naukę traktującą o zasadach pięknej wymowy, oratorstwa.
Zobacz: